• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن علی فامی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: احمد بن علی فامی
دیگر کاربردها: ابن شاذان (ابهام‌زدایی).

احمد بن علی فامی (قرن ۴ق) معروف به ابن شاذان، از فقیهان و محدثان بزرگ شیعه در قرن چهارم هجری قمری بود. ایشان برادر مادری احمد بن علی بن داوود قمی و شوهر خواهر جعفر بن محمد بن قولویه (م. ۳۶۹ق) است.


ابوالعباس احمد بن علی بن حسن بن شاذان فامی قمی معروف به ابن شاذان از فقیها و محدثان بزرگ امامیه در سده چهارم هجری است. نجاشی و بسیاری دیگر از او با عنوان فامی (فروشنده فوم یعنی سیر و حبوبات) یاد کرده است.
[۱] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۲۲۲.    
[۲] علامه حلی، ایضاح الاشتباه، ص۱۰۲.    
[۳] تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱، ص۵۲۶.    
[۴] ابطحی، سیدمحمدعلی، تهذیب المقال، ج۳، ص۳۵۱.    

و برخی نیز به جای فامی، لقب قاضی را برای او ذکر کرده‌اند.
[۵] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۱، ص۱۳۹.    
[۶] علامه حلی، خلاصه الاقوال، ص۱۹.
[۷] حلی، حسن بن علی، رجال، ص۳۲.
[۸] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۱۵۵.
که به نظر می‌رسد قاضی، تصحیفی از فامی باشد.
[۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۹.    

وی برادر مادری احمد بن علی بن داوود قمی و شوهر خواهر جعفر بن محمد بن قولویه (م. ۳۶۹ق) است.
[۱۰] نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۱۱.    
[۱۱] نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۶، ص۴۲۸.    


محمد بن حسن بن احمد بن ولید (م. ۳۴۳ق) و محمد بن علی بن فضل بن تمام دهقان (زنده در ۳۴۰ق) از استادان روایی ابن شاذان بوده‌اند.
[۱۲] شیخ مفید، الاختصاص، ص۱۴۴.    
[۱۳] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۳۴.    

فرزندانش جعفر و ابوالحسن محمد (م. حدود ۴۲۰ق) نیز راوی او هستند.
[۱۴] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۳۴.    

همچنین شیخ مفید (م. ۴۱۳ق) به واسطه فردی به نام عبداللّه از ابن شاذان تمام کتاب ابن داب ابوالولید عیسی بن یزید در مناقب امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) را روایت کرده است.
[۱۵] شیخ مفید، الاختصاص، ص۱۴۴-۱۶۲.    

آقا بزرگ طهرانی احتمال داده عبداللّه یاد شده، ابوطالب انباری (م. ۳۵۷ق) باشد.
[۱۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۲۵۳.    
اما نام ابوطالب انباری، عبیداللّه است نه عبداللّه.

به هر روی از داده‌های پیش گفته به دست می‌آید که فامی تا نیمه دوم سده چهارم زنده بوده و به احتمال بسیار در همین نیمه از دنیا رفته است. بنابراین سخن برخی که ابن شاذان را از دانشمندان نیمه نخست سده پنجم شمرده‌اند،
[۱۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۸، ص۴۲.    
درست به نظر نمی‌رسد.

از آثار ابن شاذان زاد المسافر و الامالی است که فرزندش ابوالحسن محمد آنها را روایت کرده است.
[۱۸] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸۵.    
علی بن طاووس (م. ۶۶۴ق) کتاب زاد المسافر را در اختیار داشته و در المواسعه و المضایقه از آن بهره برده است.
[۱۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۷-۸.    

شیخ مفید نیز تصریح کرده از نوشته‌ای با خط ابن شاذان، کتاب ابن داب را استنساخ و مقابله کرده
[۲۰] شیخ مفید، الاختصاص، ص۱۶۲.    

و ازآنجا که به تصریح نجاشی، ابن شاذان غیر از دو کتاب یاد شده، کتاب دیگری نداشته،
[۲۱] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸۵.    
معلوم می‌شود شیخ مفید از کتاب الامالی یا زاد المسافر آن را استخراج کرده و در کتاب الاختصاص آورده است.

نجاشی از ابن شاذان تمجید کرده و او را به نیکویی اعتقاد و معرفت ستوده است.
[۲۲] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸۴.    

علامه و ابن داوود نیز در قسم اول (معتمدین و ممدوحین) رجال خود از ابن شاذان نام برده‌اند.
[۲۳] علامه حلی، خلاصه الاقوال، ص۷۰.    
[۲۴] حلی، حسن بن علی، رجال، ص۴۰.    

مجلسی نیز او را در شمار ممدوحین قرار داده است.
[۲۵] مجلسی، محمدباقر، الوجیزه، ص۱۵۱.    

با وجود این، برخی از متاخران، او را ضعیف و مجهول الحال دانسته‌اند اما دلیلی بر آن نیاورده‌اند.
[۲۶] جزایری، عبدالنبی، حاوی الاقوال، ج۳، ص۲۸۷.    

(دیگر منابع:
[۲۷] نیشابوری کنتوری، حسین، کشف الحجب و الاستار، ص۱۳۰.    
[۲۸] کاظمی، محمدامین، هدایه المحدثین، ص۱۷۳.    
[۲۹] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۶، ص۳۷۳.    
[۳۰] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۱، ص۱۳۹.    
[۳۱] قهپایی، عنایت‌الله، مجمع الرجال، ج۱، ص۱۲۸.    
[۳۲] طریحی، فخرالدین، جامع المقال، ص۹۸.    
[۳۳] بصری، احمد بن عبدالرضا، فائق المقال، ص۸۴.    
[۳۴] فیض کاشانی، ملامحسن، نضد الایضاح، ص۳۳.
[۳۵] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۱۸.    
[۳۶] خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۷۷.    
[۳۷] خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۶، ص۱۷.    
[۳۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۳۳.    
[۳۹] سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقها، ج۴، ص۵۸.    
[۴۰] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۳۷۲.    
[۴۱] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلما، ج۱، ص۵۱-۵۲.    
[۴۲] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۱، ص۳۲۳.    
[۴۳] جمعی از دانشمندان، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۴۹۱.
).
۱. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۲۲۲.    
۲. ↑ علامه حلی، ایضاح الاشتباه، ص۱۰۲.    
۳. ↑ تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱، ص۵۲۶.    
۴. ↑ ابطحی، سیدمحمدعلی، تهذیب المقال، ج۳، ص۳۵۱.    
۵. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۱، ص۱۳۹.    
۶. ↑ علامه حلی، خلاصه الاقوال، ص۱۹.
۷. ↑ حلی، حسن بن علی، رجال، ص۳۲.
۸. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۱۵۵.
۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۹.    
۱۰. ↑ نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۱۱.    
۱۱. ↑ نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۶، ص۴۲۸.    
۱۲. ↑ شیخ مفید، الاختصاص، ص۱۴۴.    
۱۳. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۳۴.    
۱۴. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۳۴.    
۱۵. ↑ شیخ مفید، الاختصاص، ص۱۴۴-۱۶۲.    
۱۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۲۵۳.    
۱۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۸، ص۴۲.    
۱۸. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸۵.    
۱۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۷-۸.    
۲۰. ↑ شیخ مفید، الاختصاص، ص۱۶۲.    
۲۱. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸۵.    
۲۲. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸۴.    
۲۳. ↑ علامه حلی، خلاصه الاقوال، ص۷۰.    
۲۴. ↑ حلی، حسن بن علی، رجال، ص۴۰.    
۲۵. ↑ مجلسی، محمدباقر، الوجیزه، ص۱۵۱.    
۲۶. ↑ جزایری، عبدالنبی، حاوی الاقوال، ج۳، ص۲۸۷.    
۲۷. ↑ نیشابوری کنتوری، حسین، کشف الحجب و الاستار، ص۱۳۰.    
۲۸. ↑ کاظمی، محمدامین، هدایه المحدثین، ص۱۷۳.    
۲۹. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۶، ص۳۷۳.    
۳۰. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۱، ص۱۳۹.    
۳۱. ↑ قهپایی، عنایت‌الله، مجمع الرجال، ج۱، ص۱۲۸.    
۳۲. ↑ طریحی، فخرالدین، جامع المقال، ص۹۸.    
۳۳. ↑ بصری، احمد بن عبدالرضا، فائق المقال، ص۸۴.    
۳۴. ↑ فیض کاشانی، ملامحسن، نضد الایضاح، ص۳۳.
۳۵. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۱۸.    
۳۶. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۷۷.    
۳۷. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۶، ص۱۷.    
۳۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۳۳.    
۳۹. ↑ سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقها، ج۴، ص۵۸.    
۴۰. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۳۷۲.    
۴۱. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلما، ج۱، ص۵۱-۵۲.    
۴۲. ↑ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۱، ص۳۲۳.    
۴۳. ↑ جمعی از دانشمندان، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۴۹۱.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد فامی»، ج۲، ص۱۰۹.


رده‌های این صفحه : شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | فقیهان ایران سده چهارم(قمری) | فقیهان شیعه | مؤلفان شیعه قرن 4 (قمری) | محدثان ایران سده چهارم (قمری) | محدثان شیعه
جعبه ابزار