• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن حسن اسفراینی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: احمد بن حسن اسفراینی


احمد بن حسن اسفراینی (اواخر قرن ۳ق) فردی نابینا از مفسران و محدثان امامیه در اواخر قرن سوم هجری قمری و اهل اسفراین خراسان بود که کتابی هم نوشته است.


ابوالعباس احمد بن اِسفَرايني، از مفسران و محدثان امامیه که با توجه به انتسابش به اسفراین
[۱] شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۲.    
(شهری در خراسان)، ظاهراً اهل این شهر بوده است. او نابینا بود؛
[۲] شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۲.    
اما روشن نیست که از آغاز تولد نابینا بوده یا بعدها بینایی اش را از دست داده است.

برای او کتابی نیکو و سودمند با عنوان المصابیح فی ذکر ما نزل من القران فی اهل البیت (علیهم‌السّلام) ذکر کرده‌اند که راوی آن ابوطالب محمد بن احمد بن اسحاق بن بهلول است.
[۳] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
[۴] شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۲.    

احمد بن ابراهیم بن ابی رافع، شاگرد کلینی (م. ۳۲۹ق)
[۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۱۸.    
نیز با واسطه ابوطالب این کتاب را روایت کرده است؛
[۶] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
بنابراین ابوطالب شاگرد اسفراینی در طبقه کلینی و خود اسفراینی در طبقه پیش از کلینی خواهد بود. ازاین رو به نظر می‌رسد وی در سال‌های پایانی قرن سوم هجری می‌زیسته است. به همین سبب برخی از معاصران، وی را در طبقه سعد بن عبداللّه قمی (م. ۲۹۹، ۳۰۱ق) قرار داده‌اند.
[۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۱، ص۷۸.    
از آنچه گذشت روشن می‌شود گفته برخی دیگر مبنی بر زندگی اسفراینی پیش از ۴۱۳ هجری
[۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۹۰.    
صحیح نیست.
ابوالعباس احمد بن علی بن نوح سیرافی، استاد نجاشی این کتاب را ستوده؛
[۹] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸۶.    
هرچند مؤلف آن تمجید نشده است؛ ولی به گفته اهل رجال، تمجید سیرافی از کتاب، برای مدح نویسنده آن کفایت می‌کند.
[۱۰] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۵، ص۳۳۹.    
از این جهت ابن داوود او را در قسم اول کتاب خود ذکر کرده که به ممدوحان اختصاص دارد.
[۱۱] حلی، حسن بن علی، رجال، ص۲۵.    
با وجود این، برخی او را تضعیف کرده‌اند
[۱۲] جزایری، عبدالنبی، حاوی الاقوال، ج۳، ص۲۷۹.    
که نمی‌توان توجیه دقیقی برای آن یافت.

برخی از اهل رجال نیز وی را با مفسر نابینای دیگری به نام ابوالعباس احمد بن اصفهبذ قمی، نویسنده تعبیرالرؤیا که راوی آن جعفر بن محمد بن قولویه(م. ۳۶۹ق) بوده، یکی دانسته‌اند.
[۱۳] حلی، حسن بن علی، رجال، ص۲۵.    
اما با توجه به ذکر هر دو در رجال نجاشی و رجال و فهرست طوسی
[۱۴] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
[۱۵] شیخ طوسی، رجال، ص۴۵۴.    
[۱۶] شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۸.    
و با توجه به تفاوت در مشخصات فردی، نام کتاب و روایتگر آن، بسیاری از رجالیان، یکی بودن آنان را نپذیرفته‌اند.
[۱۷] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۵، ص۴۰۰.    
[۱۸] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۵، ص۱۷۸.    
[۱۹] استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال، ج۲، ص۴۷.    
[۲۰] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۴۴.    
(دیگر منابع:
[۲۱] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلما، ص۱۵.    
[۲۲] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۱، ص۲۴۴.    
[۲۳] کاظمی، محمدامین، هدایة المحدثین، ص۱۷۰.    
[۲۴] قهپایی، عنایت‌الله، مجمع الرجال، ج۱، ص۱۰۱.    
[۲۵] زنجانی، موسی، الجامع فی الرجال، ج۱، ص۱۰۰.
[۲۶] تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱، ص۴۱۸.    
[۲۷] خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۷۷.    
[۲۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۹۲.    
)

۱. ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۲.    
۲. ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۲.    
۳. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
۴. ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۲.    
۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۱۸.    
۶. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۱، ص۷۸.    
۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۹۰.    
۹. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸۶.    
۱۰. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۵، ص۳۳۹.    
۱۱. ↑ حلی، حسن بن علی، رجال، ص۲۵.    
۱۲. ↑ جزایری، عبدالنبی، حاوی الاقوال، ج۳، ص۲۷۹.    
۱۳. ↑ حلی، حسن بن علی، رجال، ص۲۵.    
۱۴. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۹۳.    
۱۵. ↑ شیخ طوسی، رجال، ص۴۵۴.    
۱۶. ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۸.    
۱۷. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۵، ص۴۰۰.    
۱۸. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۵، ص۱۷۸.    
۱۹. ↑ استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال، ج۲، ص۴۷.    
۲۰. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۴۴.    
۲۱. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلما، ص۱۵.    
۲۲. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۱، ص۲۴۴.    
۲۳. ↑ کاظمی، محمدامین، هدایة المحدثین، ص۱۷۰.    
۲۴. ↑ قهپایی، عنایت‌الله، مجمع الرجال، ج۱، ص۱۰۱.    
۲۵. ↑ زنجانی، موسی، الجامع فی الرجال، ج۱، ص۱۰۰.
۲۶. ↑ تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱، ص۴۱۸.    
۲۷. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۷۷.    
۲۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۹۲.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد اسفراینی»، ج۲، ص۷۱.

رده‌های این صفحه : امامیه | درگذشتگان قرن 3 (قمری) | زادگان قرن 3 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری) | محدثان قرن 4 (قمری) | مفسران شیعه قرن 3 (قمری)
جعبه ابزار