ابوعبدالله عبدالله بن احمد نسفی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبدالله عبدالله بن احمد نسفی (متوفای ۳۳۱ق)، داعی بزرگ
اسماعیلیان در
قرن چهارم هجری قمری در
مشرق بود.
عبدالله بن احمد نسفی، داعی بزرگ اسماعیلیان در
مشرق بود. آهنگ
بخارا کرد و به خدمت
امیر نصر بن احمد سامانی (که اصول اعتقادی وی را پذیرفته بود) در آمد و توانست او و درباریانش را جذب کند؛ به‌طوری که در امر حکومت، امر و نهی می‌کرد و از آن مرکز در نهان و آشکار برای جذب مردم به مذهب اسماعیلی بهره می‌برد. در نتیجه، خشم رجال و بزرگان
سنّیِ دولت سامانی، علیه او برانگیخته شد؛ به‌ویژه، سرداران و عالمانی که برای او و طرفداران مذهب اسماعیلی دسیسه چیده، طرح قتل او و بسیاری از اسماعیلیان را ریختند. این گرفتاری و سرکوبی آنان «محنت کبری» نامیده شد و اثر خودش را در توقف نشر دعوت اسماعیلیان در ماوراءالنهر باقی گذاشت. پیامد این اقدام این بود که امیر نصر خود را از حکومت برکنار کرد و فرزندش
نوح بن نصر سامانی که در طرد اسماعیلیان نقش داشت، جای او را گرفت.
سرانجام، پرچم دعوت اسماعیلیان به‌دست
ناصرخسرو (متوفای ۴۸۱ق) برافراشته شد و پس از او،
حسن صباح (متوفای ۵۱۸ق) مؤسس فرقه اسماعیلیان نزاری در
خراسان و
فارس و
شام کار او را دنیال کرد.
نسفی کتاب‌های زیادی درباره مذهب اسماعیلی نوشت.
کتاب المحصول، تاویل الشرایع، عنوان الدین، الدعوة المنجیة، کون العالم، از آثار او است. کتاب اخیر راجع به
اخترشناسی و شرح موجودات (کاسموگرافی) است و بر پایه اعتقادات دینی است.
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۲۳۰.
