ابوعامر راهب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعامر راهب:
عمرو (
عبد عمرو)
بن صیفی
بن نعمان
بن مالک، معروف به ابوعامر راهب،
پدر حنظله •
غسیل الملائکه است.
نسبت ابوعامر به «
اوس •» می‌رسد
و بیش‌تر
محدثان ، او را از بزرگان قبیله اوس دانسته‌اند؛
ولی
ابن‌کثیر ، وی را از سران
قبیله خزرج • شمرده است.
وی، در
جاهلیت ، از
حنفا به شمار می‌آمد
که
موحّد و معتقد به برانگیخته شدن انسان، پس از
مرگ بودند.
ابوعامر که
نصرانی بودنش در جاهلیت نیز گزارش شده،
به
رهبانیت روی آورده بود؛
لباس خشن می‌پوشید و از دانش
اهل‌کتاب نیز آگاهی داشت؛
از همین رو به «
راهب » معروف بود.
پس از هجرت، به جهت عدم پذیرش
اسلام ، به فرموده پیامبر، او را
فاسق (کسی که از طاعت خدا و
دین حنیف خارج شده) خواندند.
پس از
جنگ بدر •، وی همراه با چندین نفر از اهل قبیله‌اش به
مکه فرار کرد و
مشرکان مکه را همواره به جنگ با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) تشویق می‌کرد.
ابوعامر، در
غزوه احد • در
سپاه مشرکان حضور داشت و می‌کوشید
انصار را در این
غزوه با خود همراه سازد که بی‌نتیجه ماند.
این دشمنی همیشگی وی با خدا و پیامبر، مورد اشاره آیه ۱۰۷ توبه/۹ نیز هست. نقل شده که به پیامبر گفت:با هر قومی که با تو بجنگند، همراه خواهم بود.
وی تا سال
فتح مکه در آن‌جا به سر برد؛ هنگام فتح مکه به
طایف رفت
و با اسلام آوردن مردم طایف به
شام عزیمت کرد و در آن‌جا، تنها و
مطرود از
وطن (نهم یا دهم هجری)
در «
قِنَّسرین »
مُرد.
مرگ وی را به
نفرین پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) دانسته‌اند
که پس از آمدن ایشان به
مدینه ادعا کرد پیرو دین حنیف• است و وقتی پیامبر فرمود:من بر این دینم و آن را بی‌پیرایه و پاک آورده‌ام، گفت:خداوند، دروغ‌گو را مطرود و
غریب و تنها بمیراند و پیامبر با گفتن
آمین فرمود:خداوند با کسی که
دروغ می‌گوید، چنین کند.
مفسران در ذیل چند آیه از ابوعامر نام برده‌اند که
سبب نزول و مورد اشاره آن آیات بوده است.
۱. به اتفاق مفسران، مراد از «لِمَن حارَبَ اللّهَ و رَسولَهُ مِن قَبلُ...» در آیه ۱۰۷ توبه/۹ «برای کسی که از پیش با خدا و پیامبر او به
جنگ برخاسته بود...» ابوعامر راهب است.
گفته‌اند:سبب ساخت
مسجد ضرار به‌وسیله
منافقان ، نامه ابوعامر به آن‌ها بود که نیرو و
سلاح تهیه کنند و
مسجدی برای او بسازند تا نزد
قیصر روم رفته، سپاهی را برای اخراج پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و یارانش از مدینه، با خود به همراه آورد.
این‌که بنای مسجد، به خواسته او بوده، پذیرفته نیست؛ زیرا وی
مسلمان نبوده و ظاهراً منافقان به دنبال نامه ابوعامر، خود تصمیم به ساخت مسجد گرفتند تا افزون بر ایجاد
تفرقه بین مؤمنان، محلی برای ورود فرستادگان ابوعامر و انتظار آمدن وی با
سپاه شام باشد.
بنابه روایتی از
امام کاظم (علیه‌السلام) منافقان مدینه پس از وفات
سعدبن‌معاذ و پس از عزیمت پیامبر به
تبوک ، برای ریاست ابوعامر بر خود، از یک‌دیگر
بیعت گرفتند؛
۲. از
عکرمه نقل شده که مراد از «قَومًا کَفَروا بَعدَ ایمنِهِم» در ۸۶ آل‌عمران/۳ که خداوند از عدم
هدایت آنان خبر داده، ۱۲ نفر از‌جمله ابوعامر بودند؛
ولی
سیاق آیه و آیات قبل از آن، این احتمال را تقویت می‌کند که آیه، درباره یهودیان
بنی‌قریظه و
بنی‌نضیر باشد.
۳. در نقلی از
ابن‌عباس آمده است که آیه ۵۱ نساء/۴ از ورود
حییّ بن‌اخطب و برخی
یهودیان بنی‌نضیر (بعد از وادار شدن آنان به ترک مدینه از سوی پیامبر) و نیز ابوعامر بر
قریش خبر می‌دهد که برای تشویق آنان به جنگ با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بدان‌جا رفته بودند و مشرکان را هدایت یافته‌تر از مؤمنان‌دانستند.
۴ و ۵. مراد از منافقان در ۱۴۲ نساء/۴ «مَرَدوا عَلَی‌النِّفاقِ= بر
نفاق خو گرفته‌اند»
و در ۱۰۱ توبه/۹
عبدالله‌بن‌اُبی و ابوعامر و... دانسته شده
؛ ولی با توجه به اسلام نیاوردن ابوعامر و عدم حضور وی در مدینه، نمی‌تواند مورد اشاره آیه‌باشد.
۶. نیز گفته شده که مراد از «اَلَّذی ءاتَینهُ ءایتِنا فَانسَلَخَ مِنها فَاَتبَعَهُ الشَّیطنُ...» در ۱۷۵ اعراف/۷ ابوعامر است؛
ولی باتوجه به
مکّی بودن
سوره اعراف ، ظاهراً این آیه بر وی تطبیق شده و مراد آیه،
بلعم‌بن‌باعورا یا
امیة‌بن‌ابی‌الصلت باشد.
الاتقان فی علوم‌القرآن؛ اسباب النزول، واحدی؛ الاستیعاب فی معرفة الأصحاب؛ بحارالانوار؛ البدایة و النهایه؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ تفسیر المنار؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لأحکام القرآن، قرطبی؛ جمهرة انساب العرب؛ روض‌الجنان و روح‌الجنان؛ السیرة النبویه، ابن‌هشام؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ المغازی؛ مفحمات الأقران فی مبهمات القرآن؛ مروج‌الذهب و معادن الجوهر.
دائرة المعارف قرآن، برگرفته از مقاله «ابوعامر راهب».
