• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوطاهر ملتانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اَبوطاهِرِ مُلْتانی، فقیه حنفی هندی (سده‌های ۹ و ۱۰ق/ ۱۵ و ۱۶ م) بود.


زمان حیات وی به درستی معلوم نیست، اما نسخه‌ای از عمدة الاسلام مورخ ۹۲۴ ق وجود داشته که در تخمین تألیف به کار می‌آید.
[۱] تسبیحی، محمد حسین، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج بخش، ج۲، ص۳۱۸ ـ ۳۱۹، اسلام آباد، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴ م.


وی مؤلف عمدة الاسلام به زبان فارسی است. در نسخه‌های کتاب نام پدر مؤلف کمال و گاه نام خود او عبدالعزیر آمد است.
[۲] آستان قدس فهرست، ج۲، ص۸۸.
[۳] حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۶۵.
[۴] دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد ساله اسلامی، ص۶۶، تهران، ۱۳۶۷ ش.

ایوانف تألیف کتاب را در اواخر سده ۹ق/۱۵ م تخمین زده است
[۵] ظهور الدین احمد، پاکستان میس؟ فارسی ادب، ج۳، ص۳۷۴، لاهور، ۱۹۷۷ م.
(که بدون هیچ گونه دلیل، مؤلف را از سده ۱۲ ق دانسته است).

۲.۱ - محتوی

این کتاب درباره توحید ، نماز ، روزه ، زکات و حج است که مؤلف آن‌ها را پنج بنای اسلام شمرده است.
وی از هفتاد و چند مأخذ از پیشینیان این نام‌ها برای شناخت کتب فقهی بسیار سودمند است و احتمال دارد که بسیاری از این کتب باقی نمانده باشد.
بسیاری از این کتب امروزه در دست نباشد.

۲.۲ - رایج بودن

این اثر در قلمرو فقه حنفی بسیار رایج بوده و نسخه‌های فراوانی از آن در کتابخانه‌های جهان یافت می‌شود؛ از آن جمله نسخه‌های کتابخانه‌های گنج بخش،
[۶] منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج بخش، ج۱، ص۲۲۵۴ ـ ۲۲۵۶، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.
بوهار ، سپهسالار تهران،
[۷] دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، ج۵، ص۳۳۲، فهرست کتابخانه سپهسالار، ‌ تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.
وزیری یزد،
[۸] شیروانی، محمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه وزیری یزد، ج۴، ص۱۱۴۹، تهران، ۱۳۵۰ ش.
ملی پاریس، برلین و موزه توپکایی استانبول، می‌باشد.
[۹] دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد ساله اسلامی، ج۱، ص۶۶ ـ ۶۷، تهران، ۱۳۶۷ ش.
[۱۰] دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، فهرست کتابخانه سپهسالار، ‌ ج۱، ص۱۰۹-۱۱۰، تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.


۲.۳ - ترجمه به زبان‌های مختلف

عبدالرحمن بن یوسف آق سرایی در ۹۵۰ق/ ۱۵۴۳ م این کتاب را با عنوان عماد الاسلام به ترکی برگرداند.
[۱۱] حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۶۵.
که نسخه خطی این ترجمه در کتابخانه دانشگاه لوس آنجلس موجود است.
[۱۲] مرکزی، خطی، ج۱۲، ص۱۱.
[۱۳] مرکزی، خطی، ج۱۲، ص۵۲۱.

در ضمن چندین ترجمه از عمدة الاسلام به زبان ازبکی نیز صورت گرفته که عاری از تصرف در متن نیست و نسخه‌های خطی آن در تاشکند موجود است.
گفتنی است که کتاب ملتقط الخطاب و تذکره واقعات که در برخی فهارس به ابوطاهر منسوب داشته اند،
[۱۴] منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج بخش، ج۴، ص۲۳۰۹، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.
[۱۵] دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد ساله اسلامی، ج۱، ص۶۶، تهران، ۱۳۶۷ ش.
همان کتاب عمدة الاسلام است.

(۱) آستان قدس، فهرست.
(۲) تسبیحی، محمد حسین، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴ م.
(۳) حاجی خلیفه، کشف.
(۴) دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد ساله اسلامی، تهران، ۱۳۶۷ ش.
(۵) دانش پژوه، محمد تقی و بهاء الدین علمی انوری، فهرست کتاب‌های خطی کتابخانه مجلس سنا، تهران، ۱۳۵۹ ق.
(۶) دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، فهرست کتابخانه سپهسالار، ‌ تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.
(۷) شیروانی، محمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه وزیری یزد، تهران، ۱۳۵۰ ش.
(۸) ظهور الدین احمد، پاکستان میس؟ فارسی ادب، لاهور، ۱۹۷۷ م.
(۹) مرکزی، خطی.
(۱۰) منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.

۱. ↑ تسبیحی، محمد حسین، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج بخش، ج۲، ص۳۱۸ ـ ۳۱۹، اسلام آباد، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴ م.
۲. ↑ آستان قدس فهرست، ج۲، ص۸۸.
۳. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۶۵.
۴. ↑ دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد ساله اسلامی، ص۶۶، تهران، ۱۳۶۷ ش.
۵. ↑ ظهور الدین احمد، پاکستان میس؟ فارسی ادب، ج۳، ص۳۷۴، لاهور، ۱۹۷۷ م.
۶. ↑ منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج بخش، ج۱، ص۲۲۵۴ ـ ۲۲۵۶، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.
۷. ↑ دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، ج۵، ص۳۳۲، فهرست کتابخانه سپهسالار، ‌ تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.
۸. ↑ شیروانی، محمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه وزیری یزد، ج۴، ص۱۱۴۹، تهران، ۱۳۵۰ ش.
۹. ↑ دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد ساله اسلامی، ج۱، ص۶۶ ـ ۶۷، تهران، ۱۳۶۷ ش.
۱۰. ↑ دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، فهرست کتابخانه سپهسالار، ‌ ج۱، ص۱۰۹-۱۱۰، تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.
۱۱. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۶۵.
۱۲. ↑ مرکزی، خطی، ج۱۲، ص۱۱.
۱۳. ↑ مرکزی، خطی، ج۱۲، ص۵۲۱.
۱۴. ↑ منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج بخش، ج۴، ص۲۳۰۹، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.
۱۵. ↑ دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد ساله اسلامی، ج۱، ص۶۶، تهران، ۱۳۶۷ ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوطاهر ملتانی»، ج۲۵، ص۲۲۹۱.    


رده‌های این صفحه : تراجم | علمای اهل سنت | علمای قرن دهم | علمای قرن نهم | فقهای حنفی
جعبه ابزار