ابوسلیمان بناکتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَناکِتی، فخرالدین ابوسلیمان داودبن ابی الفضل محمّد،
شاعر و
مورخ ایرانی (متوفی ۷۳۰) می‌باشد.
وی از
شهر بَناکِت یا
بناکث برکنار رود سیحون واقع در
ماوراءالنهر برخاسته است.
بنابر نوشته خودِ وی، در
سال۷۰۱ به
مقام ملک الشعرایی غازان خان مغول،
فرمانروای ایران، رسید.
دولتشاه یکی از
شعرهای او را
ضبط کرده است.
تاریخ او به نام
روضة اولی الالباب فی تواریخ الاکابر والانساب (
روضة اولی الالباب فی معرفة التواریخ والانساب )
، در ایام
پادشاهی ابوسعید ایلخانی، نوشته شده است.
دیباچه این
کتاب مورخ ۲۵ شوال
سال ۷۱۷ است.
صرف نظر از برخی نکات بسیار کوچک درباره
رویدادهای سال‌های نزدیک به
زمان او، این اثر خلاصه‌ای از
جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله است، جز این‌که نحوه
تدوین مطالب آن متفاوت است.
به گفته براون
، مطالب نیمه دوم
کتاب (احتمالاً تحت تأثیر رشیدالدین) نه تنها
مفهوم گسترده‌تری از
تاریخ را نشان می‌دهد، بلکه مبیّن
روحِ حقیقی تساهل و
مدارا نسبت به
اقوام غیرمسلمان و حاوی اطلاعاتی واقعی درباره این مردمان است که
منزلت مؤلف در
دربار ایلخان سبب کسب این اطلاعات شده است.
بلوشه ظاهراً این گونه ادعا می‌کند که منابع
چینی جامع التواریخ تنها در کتاب
بناکتی آمده و در کتاب رشیدالدین نیست؛ ولی آن قسمت از
متنِ رشیدالدین را که حاوی این اشارات است
روزن منتشر کرده است.
روضه به نه
فصل تقسیم شده است:
پیامبران و
اولیا،
شاهانِ باستان ایران،
محمد (صلّی اللّه علیه وآله و سلّم) و خلفا، سلسله های ایرانی معاصرِ
خلفای عباسی،
یهودیان،
مسیحیان و
فرانکها،
هندیان،
چینیان،
مغولان .
مولر در سال ۱۶۷۷ هشتمین
بخش یعنی چینیان این
کتاب را در
برلین با عنوان نادرست
تاریخ چینیان عبداللّه بیضاوی منتشر کرد که دوباره در
سال ۱۶۷۹ در ینا به چاپ رسید و بعداً
وستون آن را با نام
تاریخ چینیان از عبداللّه بیضاوی... ،در
لندن ، در
سال ۱۸۲۰، به
انگلیسی برگرداند. ولی
کاترمر ثابت کرد که این بخش متعلق به
روضة بناکتی است.
از ویژگی‌های این
کتاب نثر ساده، به دور از
تکلف، و ادیبانه آن است. با این حال،
مؤلف از بیان
قصص و
پند و
حکمت و بندرت
افسانه فروگذاری نکرده است. این کتاب یکی از متن‌های کهن و اصیل
فارسی است که در حد خود نشان دهنده سبک نثر
سده هشتم است و
لغات تازه و اصیل فراوان دارد.
در
مآخذ موجود، کتاب دیگری جز
دیوان شعر از
بناکتی یاد نشده است.
(۱) داودبن محمد
بناکتی،
تاریخ بناکتی (روضة اولی الالباب فی معرفة التواریخ و الانساب)، چاپ جعفر شعار، تهران ۱۳۴۸ ش.
(۲) دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، چاپ براون، لندن ۱۹۰۱.
(۳) E Blochet, Introduction ب l'histoire des Mongols de Fad ¤ i Allah Rashid al-Din, London ۱۹۱۰;.
(۴) E G Browne, A history of Persian literature under Tartar dominion, Cambridge ۱۹۲۰;.
(۵) H M Elliot, The history of India as told by its own historians, III، ۵۵ ff;.
(۶) Quatremةre, Histoire des Mongols de la Perse par Rash i ¦ d al-D i ¦ n , Paris ۱۸۳۶, LXXXV, LXXXVI and ۴۲۵;.
(۷) Charles Rieu, Catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum, Oxford ۱۹۶۶, I, ۷۹ ff;.
C A Storey, Persian literature: a biobibliographical survey, London ۱۹۲۷, section II, fasc, I, ۸۰-۸۱
(۸) و بارتولدو ه ماسه
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بناکتی »، شماره۱۸۰۷.
