ابوسلمه عبدالله بن عبدالرحمن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَبوسَلَمه، عبدالله بن عبدالرحمن بن عوف (ح ۲۲ ـ ۹۴ق/ ۶۴۳ ـ ۷۱۳م)، از
تابعین و محدث و
فقیه بود.
آگاهی‌های ما درباره وی اندک است. مورخان
نام و
کنیه او را با اختلاف آورده‌اند. ابن‌ابی اویس به نقل از مالک، نام و کنیه او را یکی دانسته است.
نام او را اسماعیل نیز گفته‌اند.
وی به جهت انتساب به نیای بزرگش زهرة بن کلاب، زهری نیز خوانده می‌شد.
از آن‌جا که
سن وی را هنگام
مرگ ۷۲
سال دانسته‌اند،
احتمالاً وی در حدود ۲۲ ق به دنیا آمده است. ابوسلمه در
مدینه پرورش یافت و به همین سبب بخاری
نسبت مدتی را برای وی آورده است. پدر ابوسلمه،
عبدالرحمن بن عوف (د ۳۱ یا ۳۲ ق) هنگامی که از جانب
پیامبر (ص) فرماندهی گروه اعزامی به دومة الجندل را در
شعبان ۶ ق عهده دار شد، پس از
اسلام آوردن اَصبَغ ابن عمرو کلبی، رئیس
قبیله ، با کسب اجازه از پیامبر (ص) تُماضِر
دختر اصبغ را به همسری گرفت که ابوسلمه نتیجه همین پیوند است.
درباره دوران کودکی و جوانی ابوسلمه اطلاع چندانی در دست نیست، تنها برادرش مُصعَب یادآور شده که امّ کلثوم دختر
ابوبکر مادر
رضاعی ابوسلمه بوده است.
از جمله
صحابه رسول اکرم (ص) که از مشایخ او شمرده شده‌اند، می‌توان پدرش عبدالرحمن بن عوف، عثمان، طلحه،
ابن‌عباس ، انس ابن مالک، عبدالله بن عمر، ابو ایوب انصاری، ابوسعید خدری، ابوالدرداء، زید بن ثابت،
جابر بن عبدالله انصاری ، ابوهریره، عایشه و ام‌سلمه را نام برد.
در روایت حدیث ابوسلمه را
ثقه دانسته و به کثرت
حدیث ستوده‌اند.
علاوه بر شهرت وی در روایت حدیث، ابوسلمه یکی از فقهای مشهور روزگار خود نیز محسوب می‌شده است، به طوری که
حاکم نیشابوری او را یکی از فقهای سبعه به شمار آورده است
و یحیی بن سعید قطان او را هم ردیف فقیهانی چون سعید بن مسیب، عروة بن زبیر، سلیمان بن بشار و یکی از ۱۰ فقیه مدینه شمرده است.
اینکه شعبی به فقاهت ابوسلمه اعتراف دارد
و نیز ابوسحاق شیرازی نام او را در طبقات الفقهاء
آورده است و برخی به نقل آراء فقهی او توجه داشته
و فقیه و
مجتهد ش خوانده‌اند،
همه از توانایی او در فقه حکایت دارد.
همچنین نقل شده که او چون زاهدی
عابد می‌زیست.
ابوسلمه در
زمان حکومت سعید بن عاص بر مدینه در ۴۹ق/۶۶۹ م به مقام
قضا منصوب شد
و پس از برکناری سعید بن عاص در ۵۴ ق
ابوسلمه نیز
عزل شد و برادر وی مصعب بن عبدالرحمن بر کرسی فضا نشست.
تنی چند از ابوسلمه روایت کرده‌اند که از آن جمله‌اند: محمد بن شهاب زهری، یحیی بن سعید انصاری، موسی بن عقبه، هشام بن عروه، ابوبکر بن حزم، شریک بن عبدالله، عامر بن شراحیل شعبی، ابولزنناد، عروة بن زبیر، عطاء بن سائب، سلمة بن کُهَیل و فرزندش عمر که در
شام به قتل رسید
و نیز سه تن از برادرزاگانش: سعید بن ابراهیم، عبدالمجید بن سهیل، زرارة بن مصعب و همچنین عمر بن عبدالعزیز خلیفه اموی.
ابوسلمه در زمان خلافت
ولید بن عبدالملک در مدینه چشم از جهان فرو بست.
(۱) ابن‌ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ ق/۱۹۵۳ م.
(۲) ابن‌حبان، محمد، الثقات، حیدرآبادد کن، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹ م.
(۴) ابن‌حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ ق/۱۹۵۹ م.
(۵) ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
(۶) ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، عمان، دارالبشیر.
(۷) ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹ م.
(۸) ابن‌قیسرانی، محمد بن طاهر، الجمع بین رجال الصحیحین، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۳ق.
(۹) ابوالسحاق شیرازی، ابراهیم بن علی، طبقات الفقهاء، به کوشش خلیل میس، بیروت، دارالقلم.
(۱۰) بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۰ق/ ۱۹۷۰ م.
(۱۱) بسوی، یعقوب بن سقیان، المعرفة و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴ م.
(۱۲) خطیب بغدادی، احمد بن علی، الاسماء المبهمه، به کوشش عزالدین علی سید، قاهره، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴ م.
(۱۳) ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و مأمون صاغرچی، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
(۱۴) سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۶ق/ ۱۹۶۶ م.
(۱۵) عجلی، احمد بن عبدالله، تاریخ الثقات، به کوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، ۱۴۰۵/۱۹۸۴ م.
(۱۶) مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
(۱۷) واقدی، محمد بن عمر، مغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶ م.
(۱۸) وکیع، محمد بن خلف، اخبار القضاة، بیروت، عالم الکتب.
(۱۹) یحیی بن معین، معرفة الرجال، به کوشش محمد مطیع حافظ و عزوه بدیر، دمشق، ۱۴۰۵ ق/۱۹۸۵م؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « ابوسلمه عبدالله بن عبدالرحمن»، ج۵، ص۲۲۲۷.
