• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابورغال (بازمانده قوم ثمود)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اَبورغال، شخصیت افسانه‌ای عرب از قبیله ثقیف و از بازماندگان قوم ثمود می‌باشد.


نام او را به اختلاف، زید بن مخلّف
[۱] یاقوت، بلدان، ج۲، ص۷۹۴۹.
و قسیّ بن منبّه آورده‌اند
[۲] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۴، ص۷۶، بولاق، ۱۲۸۵ق.
در حالی که به گفته ابن کلبی ، قسی بن منبّه نام ثقیف غلام ابورغال بوده است.
[۳] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۴، ص۷۴، بولاق، ۱۲۸۵ق.


درباره زندگی او نیز روایات گوناگونی آمده است: عده‌ای او را از پیروان صالح پیامبر و از بزرگان طائف
[۴] جاحظ، عمرو بن بحر، ج۶، ص۱۵۶، الحیوان، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۶۹م.
[۵] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۴، ص۷۴، بولاق، ۱۲۸۵ق.
شمرده و بعضی غلام شعیب بن ذی مهدم دانسته‌اند
[۶] بلاذری، احمد ابن یحیی، ج۱، ص۲۵ ـ ۲۶، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
[۷] ابن منظور، لسان، ج۱۱، ص۲۹۱.    
که مأمور رسیدگی به امور صدقات اموال و جمع‌آوری مالیات بود و به سبب سرپیچی از دستور صالح و ستمگری و سختگیری در اخذ مالیات، دچار بلای آسمانی گشت و یا به قولی به دست مردم کشته شد.
[۸] بلاذری، احمد ابن یحیی، ج۱، ص۲۵ ـ ۲۶، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
[۹] یاقوت، بلدان، ج۲، ص۷۹۴۹.

به روایتی دیگر، ابورغال از سوی مردم طائف به راهنمایی ابرهه در حمله به مکه برگزیده شد و در میان راه در محلی به نام مغمّس درگذشت.
[۱۰] ابن هشام، عبدالملک، ج۱، ص۳۱، سیرة النبی، به کوشش محمد محیی الیدن عبدالحمید، قاهره، مطبع‌ة المدنی.    
[۱۱] طبری، تاریخ، ج۱، ص۵۵۲.    


با این‌همه روایت کرده‌اند که رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، در جنگ تبوک بر سر راه طائف ، در محلی به نام حجر، با اشاره به داستان معجزه خواستن قوم ثمود از صالح، مردم را از معجزه خواستن از انبیاء نهی کرد و فرمود: چون قوم ثمود از دستور خداوند سرپیچیدند. بلا بر آنان نازل شد و همگی را نابود ساخت، مگر مردی که در حرم خداوند بود و از بلا مصون ماند و او نیز چون از حرم بیرون آمد، در همین‌جا دچار عذاب الهی و بلای آسمانی شد وهلاک گردید و همین‌جا به خاک سپرده شد. پرسیدند: او که بود؟ فرمود: ابورغال.
[۱۲] احمد بن حنبل، مسند، ج۳ ـ ۴، ص۲۹۶، استانبول، ۱۴۰۲ق/ ۱۹۸۲م.
[۱۳] ازرقی، محمد بن عبدالله، ج۱، ص۱۳۳، اخبار مکه، به کوشش رشدی صالح ملحس، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
[۱۴] ابوداوود، سلیمان بن اشعث، ج۳، ص۴۶۴ ـ ۴۶۵، سنن، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، مصر.


نیز گفته‌اند که پیامبر دستور داد، قبر او را سنگسار کنند و سنگ زدن بر قبر ابورغال بعدها نزد عرب، چنان معمول شد که به اشعار و مثلها راه یافت.
[۱۵] حسان بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۱۶۸، به کوشش ولید عرفات، لندن، ۱۹۷۱م.
[۱۶] جریر بن عطیه، دیوان، ج۱، ص۳۴۲، بیروت، دارصادر.
[۱۷] جاحظ، عمرو بن بحر، ج۶، ص۱۵۷، الحیوان، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۶۹م.
[۱۸] مسعودی، مروج الذهب، ج۱، ص۵۳ ـ ۵۴، به کوشش یوسف داغر، بیروت ۱۳۸۵ق/ ۱۹۶۵م.

قبر ابورغال در محلی «ذات عرق» و «البستان» که «الغمیر» نامیده می‌شود، واقع شده است.
[۱۹] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، ۱۹۷۰م.

ابن کثیر
[۲۰] ابن کثیر، البدایه، ج۲، ص۱۷۱.    
با توجه به اختلاف روایات درباره چگونگی مرگ ابورغال، احتمال داده که وی با نیای بزرگش که قبر او را نیز سنگ می‌زدند، خلط شده باشد.

ابورغال را مردی بسیار ستمگر خوانده اند
[۲۱] جاحظ، عمرو بن بحر، ج۶، ص۱۵۶، الحیوان، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۶۹م.
[۲۲] ابن قتیبه، ‌ عبدالله بن مسلم، ج۱، ص۹۱، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
و برخی محققان
[۲۳] علی، جواد، ج۴، ص۱۵۰، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، ۱۹۷۰م.
برآنند که ستمگری و قساوت در دوران اسلام به او نسبت داده شده و این قساوت و بی رحمی‌های حجاج بن یوسف ثقفی ، حاکم عراق در دوران بنی امیه و دیگر ثقفیان ارتباط دارد.

(۱) ابن قتیبه، ‌ عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
(۲) ابن کثیر، البدایه.
(۳) ابن منظور، لسان.
(۴) ابن هشام، عبدالملک، سیرة النبی، به کوشش محمد محیی الیدن عبدالحمید، قاهره، مطبع‌ـة المدنی.
(۵) ابوداوود، سلیمان بن اشعث، سنن، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، مصر.
(۶) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بولاق، ۱۲۸۵ق.
(۷) احمد بن حنبل، مسند، استانبول، ۱۴۰۲ق/ ۱۹۸۲م.
(۸) ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکه، به کوشش رشدی صالح ملحس، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
(۹) بلاذری، احمد ابن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
(۱۰) جاحظ، عمرو بن بحر، الحیوان، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۶۹م.
(۱۱) جریر بن عطیه، دیوان، بیروت، دارصادر.
(۱۲) حسان بن ثابت، دیوان، به کوشش ولید عرفات، لندن، ۱۹۷۱م.
(۱۳) طبری، تاریخ.
(۱۴) علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، ۱۹۷۰م.
(۱۵) مسعودی، مروج الذهب، به کوشش یوسف داغر، بیروت ۱۳۸۵ق/ ۱۹۶۵م.
(۱۶) یاقوت، بلدان.

۱. ↑ یاقوت، بلدان، ج۲، ص۷۹۴۹.
۲. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۴، ص۷۶، بولاق، ۱۲۸۵ق.
۳. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۴، ص۷۴، بولاق، ۱۲۸۵ق.
۴. ↑ جاحظ، عمرو بن بحر، ج۶، ص۱۵۶، الحیوان، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۶۹م.
۵. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۴، ص۷۴، بولاق، ۱۲۸۵ق.
۶. ↑ بلاذری، احمد ابن یحیی، ج۱، ص۲۵ ـ ۲۶، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
۷. ↑ ابن منظور، لسان، ج۱۱، ص۲۹۱.    
۸. ↑ بلاذری، احمد ابن یحیی، ج۱، ص۲۵ ـ ۲۶، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
۹. ↑ یاقوت، بلدان، ج۲، ص۷۹۴۹.
۱۰. ↑ ابن هشام، عبدالملک، ج۱، ص۳۱، سیرة النبی، به کوشش محمد محیی الیدن عبدالحمید، قاهره، مطبع‌ة المدنی.    
۱۱. ↑ طبری، تاریخ، ج۱، ص۵۵۲.    
۱۲. ↑ احمد بن حنبل، مسند، ج۳ ـ ۴، ص۲۹۶، استانبول، ۱۴۰۲ق/ ۱۹۸۲م.
۱۳. ↑ ازرقی، محمد بن عبدالله، ج۱، ص۱۳۳، اخبار مکه، به کوشش رشدی صالح ملحس، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
۱۴. ↑ ابوداوود، سلیمان بن اشعث، ج۳، ص۴۶۴ ـ ۴۶۵، سنن، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، مصر.
۱۵. ↑ حسان بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۱۶۸، به کوشش ولید عرفات، لندن، ۱۹۷۱م.
۱۶. ↑ جریر بن عطیه، دیوان، ج۱، ص۳۴۲، بیروت، دارصادر.
۱۷. ↑ جاحظ، عمرو بن بحر، ج۶، ص۱۵۷، الحیوان، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۶۹م.
۱۸. ↑ مسعودی، مروج الذهب، ج۱، ص۵۳ ـ ۵۴، به کوشش یوسف داغر، بیروت ۱۳۸۵ق/ ۱۹۶۵م.
۱۹. ↑ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، ۱۹۷۰م.
۲۰. ↑ ابن کثیر، البدایه، ج۲، ص۱۷۱.    
۲۱. ↑ جاحظ، عمرو بن بحر، ج۶، ص۱۵۶، الحیوان، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۶۹م.
۲۲. ↑ ابن قتیبه، ‌ عبدالله بن مسلم، ج۱، ص۹۱، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
۲۳. ↑ علی، جواد، ج۴، ص۱۵۰، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، ۱۹۷۰م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابورغال»، ج۵، شماره۲۱۷۲.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | تراجم | شخصیت های عصر جاهلیت | عصر جاهلیت
جعبه ابزار