ابوالعباس فضل بن ربیع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوالعباس فضل بن ربیع، یکی از چهره‌های سیاسی قرن سوم قمری و پرده‌دار
منصور عباسی بود که سعایت‌های او نزد
هارون باعث سرنگونی
برمکیان شد. او سرانجام به
سال ۲۰۸ ق در توس درگذشت.
ابوالعباس، فضل بن ربیع بن یونس بن محمد بن ابی‌فروة بن کیسان، پرده‌دار منصور عباسی بود.
پدرش
ربیع بن یونس در عهد منصور،
مهدی و
هادی، سمت وزارت داشت. وی توانست با توطئه و نیرنگ، خلیفه را علیه رقیبان و دشمنان خود تحریک کرده و از شرّ آنان رهایی یابد. بر اثر سعایت‌های او منصور، وزیر خود،
ابوایوب موریانی را به قتل رساند و نیز مهدی وزیر خود،
ابوعبیدالله معاویة بن یسار را پس از آن که پسر او را با توطئه ربیع، به جرم بی‌دینی کشت، از مقام وزارت خلع کرد.
زمانی که منصور جانشین پدر شد، فضل را به
حاجبی خود برگزید در حالی که پدرش سمت وزارت را عهده‌دار بود. فضل در قصر منصور پرورش یافت و سپس از آن جا به کاخ مهدی و هارون الرشید راه یافت و در شغل
حاجبی باقی ماند. وی در سعایت و
سخن‌چینی و توطئه‌چینی و بدگویی از دیگران، روش پدرش، ربیع را در پیش گرفت.
همین سعایت‌ها بود که باعث سرنگونی برمکیان و نگون‌بختی ایشان شد. او توانست پس از برمکیان منصب وزارت را اشغال کند. چون
امین به خلافت رسید، او را در مقام پرده‌داری دربار باقی گذارد. فضل تلاش کرد تا امین را وادار به مقاومت در مقابل مامون کند و سپس با اصرار از امین خواست پسرش، موسی را به جای او به حکومت بگمارد. آن چه فضل را بر این کار وا داشت، این بود که اگر مامون به قدرت می‌رسید، او را از مقام
حاجبی برکنار می‌کرد.
زمانی که
مامون قدرت را به دست گرفت، فضل، خود را پنهان کرد. سپس با التماس از وی خواست تا او را ببخشد. مامون نیز او را عفو کرد و به همین اکتفا کرد که او را به کاری نگمارد، پس از آن، فضل زندگی نکبت باری را گذراند. او به توس عزیمت کرد و همان جا در هفتاد سالگی درگذشت.
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۴۶۶.
