ابن شرقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ شَرْقى،
ابوحامد نیشابوری،
احمد بن
محمد حسین (۲۴۰- ۳۲۵ق/۸۵۴ ۹۳۷م)، محدث
شافعی مذهب بوده است.
از آنجا که وی ساکن محله‌ای در
شرق بود، او را
ابن شرقى خوانده‌اند.
وی در شهرهای مختلف در محضر دانشمندان بسیاری به فراگرفتن
حدیث پرداخت و پس از چندی در این علم یگانه عصر خود شد.
در
نیشابور از
محمد بن یحیى ذُهلى، عبدالرحمان بن بشربن حکم،
احمد بن ازهر،
احمد بن یوسف سلمى،
احمد بن حفض بن عبدالله و جز آنان حدیث شنید.
چنانکه از قراین برمى‌آید، بیشتر دانش خود را از مسلم بن حجاج نیشابوری فراگرفته است و از این رو اغلب منابع از وی به عنوان «شاگرد مسلم» یاد کرده‌اند.
ابن شرقى ابتدا به
ری مسافرت کرد و از ابوحاتم رازی حدیث شنید. به همین ترتیب در بغداد از
محمد بن اسحاق صاغانى، عباس بن
محمد دوری، عبدالله بن
محمّد بن شاکر و
احمد بن ابى خیثمه، در
کوفه از ابوحازم
احمد بن ابى غرزه و معاصران وی، و در مکه از عبدالله بن ابى مَسّره، استماع حدیث نمود.
ابن شرقى بسیار به
حج مى‌رفت و در راه
مکه به املای
حدیث مى‌پرداخت و همراهان مى‌نوشتند.
افراد متعددی از او روایت کرده‌اند: از جمله ابوالعباس
ابن عقده،
ابواحمد عَسّال،
ابواحمد ابن عدی، ابوعلى نیشابوری، زاهد بن
احمد سرخسى، حسن بن
احمد مَخلَدی،
محمد بن عبدالله جوزقى، ابوالحسن علوی،
ابواحمد حاکم و ابوالحسین حجاجى.
او در شناختن حدیث‌های صحیح از ساختگى تبحر خاصى داشت، تا آنجا که
ابن خزیمه (د ۳۱۱ق/۹۲۳م) وی را ملاک و معیار تشخیص
حدیث صحیح از دروغین دانسته است.
دارقطنى وثاقت و امانت او را در نقل حدیث ستوده و کلام
ابن عقده را که در تضعیف
ابن شرقى بیان شده، مردود دانسته است.
نیز وی را توثیق کرده، و
ابن عدی گفته که کسى را در حفظ حدیث و بیان آن همانند او نیافته است.
تنها اثر وی احادیث من المسند الصحیح است که فقط ۴ برگ آن به صورت دست نوشته‌ای در ظاهریه موجود است.
۱)
ابن اثیر، اللباب، قاهره، ۱۳۵۶ق.
۲)
ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۷ق/۱۹۳۸م.
۳) خطیب بغدادی،
احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۴) ذهبى،
محمد، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
۵) ذهبى،
محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم ذیبق، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
۶) ذهبى،
محمد، میزان الاعتدال، به کوشش على
محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳م.
۷) سمعانى، عبدالکریم، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
۸) ظاهریه، خطى (مجامیع).
۹) یاقوت، بلدان.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن شرقی»، ج۴، ص۱۳۸۰.
