ابن جزّار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احمد بن ابراهیم قیروانی (حدود
۲۷۰ ـ حدود
۳۵۰ق) مشهور به
ابن جزّار، مؤلف،
فیلسوف، مورخ و
پزشک قرن چهارم هجری قمری در
قیروان بود.
با این که از اغنیاء و ثروتمندان به شمار می‌رفت در عین حال خیّر و نیکوکار بود و داروهای بیماران فقیر و نیازمند را به رایگان می‌داد.
ابو جعفر احمد
بن ابراهیم
بن ابی خالد قیروانی مشهور به ابن جزّار اهل
قیروان بود و تاریخ ولادتش به درستی روشن نیست.
ابن ابی اصیبعه می‌نویسد وی به هنگام مرگ،اندکی بیش از هشتاد از عمرش می‌گذشت؛ از این‌رو و با توجه به سال درگذشت وی باید در حدود ۲۷۰ هجری زاده شده باشد.
ابن جزّار پزشک بود،
پدر و عمویش،
ابوبکر بن ابی خالد نیز از پزشکان بنام روزگار خویش بودند.
ظاهراً او پزشکی را از آنان و احتمالاً نزد استادانی دیگر آموخت و سپس نزد
اسحاق بن سلیمان اسرائیلی (م. حدود
۳۲۰ق) پزشک مشهور
عبیداللّه المهدی به تکمیل دانش خود پرداخت.
ابن جزّار از ویژگی‌های رفتاری خاصی برخوردار بود. ابن
ابی اصیبعه به نقل از
ابن جلجل می‌نویسد در
قیروان هیچ گونه لغزش و خطایی از وی دیده نشد.
در مجالس عروسی و
تشییع جنازه شرکت می‌کرد و هیچ گونه انسی با بزرگان و وابستگان دولت نداشت؛ جز با یک نفر از خاندان خلافت به نام
ابوطالب عموی المعزّلدین اللّه، حاکم فاطمی در
قیروان که از دوستان قدیمی وی بود و فقط جمعه‌ها به دیدارش می‌رفت.
یاقوت نوشته است ابن جزّار به ثروت و مال فراوانی دست یافته بود؛ ولی در عین حال خیّر و نیکوکار بود و داروهای بیماران فقیر و نیازمند را به رایگان می‌داد.
ابن جزّار گذشته از پزشکی که در آن مشهور بود به ویژه در حکمت و فلسفه
و در تاریخ، دستی داشت.
به گفته
صفدی، وی پس از مرگش بیست هزار دینار به
ارث گذاشت؛ به اضافه کتاب‌های بسیار طبی و غیرطبی.
تاریخ دقیق درگذشت ابن جزّار معلوم نیست؛ ولی با اختلاف بسیار، سال وفات او ۳۵۰
یا ۳۹۵ هجری ذکر شده است.
آثار ابن جزّار عبارت‌اند از:
• کتابی در درمان بیماری‌ها به نام زادالمسافر که چاپ شده؛ • کتابی در ادویه مفرده که به الاعتماد معروف است؛ • کتابی در ادویه مرکبه که به البغیه شهرت دارد؛ • العدّة لطول المدّه؛ • قوت المقیم؛ • التعریف بصحیح التاریخ؛ • رسالة فی النفس و فی ذکر؛ • اختلاف الاوائل فیها، • المعدة و امراضها و مداواتها؛ • طب الفقراء؛ • رسالة فی ابدال الادویه؛ • الفرق بین العلل التی تشتبه اسبابها و تختلف اعراضها؛ • رسالة فی التحذّر من اخراج الدم من غیر حاجة دعت الی اخراجه؛ • رسالة فی الزکام و اسبابه و علاجه؛ • رسالة فی النوم و الیقظه؛ • مجربات فی الطب؛ • مقالة فی الجذام و اسبابه و علاجه؛ • الخواص؛ • نصایح الابرار؛ • المختبرات؛ • لغة الاسباب المولدة للوباء فی مصر وطریق الحیلة فی دفع ذلک وعلاج ما یتخوف منه؛ • رسالة الی بعض اخوانه فی الاستهانة بالموت؛ • رسالة فی المقعدة و اوجاعها؛ • المکلّل فی الادب؛ • البلغة فی حفظ الصحه؛ • مقالة فی الحمامات؛ • اخبار الدوله؛ • الفصول فی سائر العلوم و البلاغات؛
• المدخل الی الطب (الوصول الی الاصول)؛
• سیاسه الصبیان و تدبیرهم؛ • النیسان و طرق تقویه الذاکره؛ • اعوال العقاقیر.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد
قیروانی»، ج۲، ص۱۱۴.
