ابن ابی سری محمد عسقلانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ اَبی سَریِّ
عَسْقَلانی، محمد بن متوکل بن عبدالرحمان بن حسان هاشمی (د ۲۳۸ق/۸۵۲م)،
محدث و حافظِ مشهور
فلسطینی در
سده ۳ق/۹م است.
او به دلیل شهرت
پدر یا پیوند خانوادگی با خاندان ابوعبدالله بن ابی سری حافظ
عسقلانی «ابن ابی سری» خوانده شده و نسبت «هاشمی» به سبب وابستگی خانواده‌اش به
بنی هاشم بوده است.
زادگاه او شهر فلسطین
عسقلان است. این شهر درسده‌های نخستین
اسلامی، با توجه به موقعیت جغرافیایی و منطقه‌ای خود، از اهمیت
سیاسی،
اقتصادی، علمی و
فرهنگی ویژه‌ای برخوردار بود و از مراکز حفظ، تدوین و نشر
حدیث در
جهان اسلام شمرده می‌شد. در اواخر سده اول
هجری با پیشگامی و تلاش برخی از محدثان، مدرسه‌ای برای تربیت محدثان و ترویج حدیث در
عسقلان بنیاد نهاده شد که تا سده ۴ق/۱۰م استادان بسیاری از آن برخاستند.
محمد چندی در
مکه،
دمشق،
حمص و
بصره زیست و
حدیث آموخت. او از حافظان حدیث روزگار خود بود، از محدثان بنامی چون
ابن عُیّینه ،
معتمر بن سلیمان،
ردیج بن عطیه، ولید بن مسلم،
فضیل بن عیاض،
داوود بن جراح عسقلانی، شعیب بن اسحاق دمشقی، ایوب بن سوید رملی، عبدلله بن نمیر، محمد بن یحیی بن قیس مازنی، بقیه، رشدین بن سعد بصری، ملازم بن عمرویمامی،
یحیی بن سعید عطار حمصی،
عبدالله بن وهب، عبدالرزاق بن همام،
زید بن ابی الزرقاء
حدیث آموخته و از آنان حدیث نقل کرده است.
کسانی چون ابوالعباس محمد بن حسن قتیبه
عسقلانی بلخی (د۳۲۰ق/۹۳۲م)،
محمد بن عوف حمصی، ابوزرعه،
حسن بن سفیان،
ابوداوود
و فرزند ابوداوود عبدالله بن محمد، ابراهیم بن یعقوب جوزجانی، ذهلی، یعقوب ابن سفیان، عثمان بن خرزاد، بقی بن مخلد، محمد بن عبدالله بن وضاح، ابوالاحوص عکبری، ابراهیم بن هیثم بلدی، احمد بن عبدالله بن عبدالرحیم بن برقی، بکر بن سهل دمیاطی، جعفر بن محمد فریابی،
علی بن محمد جکانی
و محمد بن عبدالوهاب بن ابی حاتم اسوانی
از محمد ابن متوکل
روایت کرده‌اند.
محمد از
وثاقت چندانی برخوردار نیست. هرچند
ابن تغری بردی او را فاضل و پارسا و از حافظان بنام خوانده است
و ابن معین و ابن حبان وی را موثق دانسته‌اند،
اما ابوحاتم او را «لیّن الحدیث»، مسلمه «کثیر الوهم»، ابن عدی «کثیر الغلط»
و ابن وضاح «کثیر الحفظ و کثیر الغلط»
دانسته‌اند. محمد در
عسقلان درگذشت.
(۱) عبدالرحمان ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، ۱۹۵۳م.
(۲) ابن اثیر، اللباب، قاهره، ۱۳۵۶ق.
(۳) ابن تغری بردی، النجوم.
(۴) احمد ابن حجر
عسقلانی، تهذیب التهذیب، به کوشش عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت، ۱۹۷۵م.
(۵) محمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، بیروت، داراحیاءالتراث العربی.
(۶) محمد ذهبی، الکاشف، به کوشش عزت علی عید عطیه، ۱۹۷۲م.
(۷) محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و صالح السّمر، بیروت، ۱۹۸۶م.
(۸) عبدالکریم سمعانی، الانساب، حیدرآباددکن، ۱۹۷۸م.
(۹) جلال‌الدین سیوطی، طبقات الحفاظ، بیروت، دارالکتب العلمیه.
(۱۰) خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، به کوشش ددرینگ، دمشق، ۱۹۵۳م.
(۱۱) یوسف مزّی، تهذیب الکمال، نسخه توپکاپی سرای، شماره ۶۲۹۷.
(۱۲) یاقوت، معجم البلدان.
دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد ابن‌ابی‌سری عسقلانی »، ج۲، ص۸۲۳.
