ابن‌قاسم ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن قاسم غزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ قاسِم‌ِ غَزّی، ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن قاسم بن محمد ابن محمد (۸۵۹ - ۹۱۸ق/۱۴۵۵-۱۵۱۲م)، فقیه
شافعی و ادیب می‌باشد.
سخاوی
او را ابن غرابیلی خوانده است.
ابن قاسم در
غزّه تولد و نشأت یافت و در همان‌جا به فراگیری علوم مختلف از قبیل
حدیث ،
فقه و ادبیات روی آورد و
قرآن را حفظ کرد.
وی در ۸۸۱ق/۱۴۷۶م به
مصر رفت و تحصیلات خویش را نزد مشایخ مشهور آنجا، از جمله
بدرالدین ماردانی که حساب و جبر را به وی آموخت و جوجری، حصنی،
جمال‌الدین کورانی و دیگران ادامه داد.
سپس در جامع ازهر به تدریس پرداخت و همراه با آن به
افتاء و خطابت در جامع القلعه نیز مشغول بود. او با مشاهیر مصر در آن روزگار مانند
شهاب‌الدین ابشیهی و سخاوی ارتباط داشته و به ویژه با سخاوی اطلاعات علمی و کتاب مبادله می‌کرده است.
سخاوی تنها کسی است که از زندگی ابن قاسم با تفصیلی بیشتر سخن گفته است،
ولی در منابع دیگر فقط نام نوشته‌های او آمده است. چون سخاوی پیش از ابن قاسم غزی درگذشته است به وفات وی اشاره‌ای ندارد، اما
حاجی خلیفه تاریخ درگذشت وی را ثبت کرده است.
مهم‌ترین اثر باقیمانده از ابن قاسم فتح القریب المجیب فی شرح الفاظ التقریب است که نام دیگر آن القول المختار فی شرح غایة الاختصار است
و نخستین بار در ۱۲۷۸ق، در
قاهره به صورت سنگی به چاپ رسیده و پس از آن بارها تجدید چاپ شده است. به علاوه در
۱۳۱۰ق در
سنگاپور همراه با شرحی به زبان مالایایی، و در ۱۸۹۴م در لیدن با ترجمه‌ای به
فرانسه توسط وان دن برگ به چاپ رسیده است. بر این کتاب شروحی نیز نوشته شده که از آن جمله شرح ابراهیم باجوری است که از ۱۲۷۲ق به بعد چندین بار در مصر چاپ شده و زاخاو ترجمه بخشی از آن در کتاب «فقه اسلامی۲» منتشر کرده است.
۱. حاشیة علی شرح الجار بردی لشافیة ابن الحاجب، چند نسخه از آن در هاله آلمان، انستیتوی خاورشناسی
شوروی و پترزبورگ موجود است
حواشی علی حاشیة الخیالی، که شرح عقائد نسفی است و نسخه‌ای از آن در کتابخانه دانشگاه پرینستون موجود است؛ ۳. فتح الرب المالک بشرح الفیّة ابن مالک، که نسخه‌های آن در کتابخانه‌های ازهریه
مصر و ظاهریه
دمشق موجود است
(برای دیگر آثار خطی، رجوع کنید به.
)
(۱) آصفیه، خطی.
(۲) ابن قاسم، محمد، فتح القریب، بغداد، مکتبة المثنی.
(۳) ازهریه، فهرست.
(۴) حاجی خلیفه، کشف.
(۵) سخاوی، محمد، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴- ۱۳۵۵ق.
(۶) طعمه، عدنان جواد، فهرست المخطوطات العربیة، بغداد، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
(۷) ظاهریه، خطی.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن قاسم غزی»، شماره ۱۶۲۰.
