ابن‌باذش ابوجعفر احمد بن على انصاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ باذِش، ابوجعفر، احمد بن علی انصاری (۴۹۱-
۵۴۲ق/ ۱۰۹۸-۱۱۴۷م)، خطیب، مقری، محدث و نحوی است.
وی غرناطی جیانی‌الاصل بود و پدرش نیز به ابن باذش شهرت داشت.
به گفته ابن ابار وی بیش از هشتاد و اندی استاد داشت
که برخی از آنان در شمار بزرگان و مفاخر
اندلس بوده‌اند. نخستین این استادان، پدرش بود که خود در نحو و ادب دستی تمام داشت و
قرآن و
زبان عربی تدریس می‌کرد. علاوه بر پدر، مشهورترین کسانی که وی از محضرشان بهره‌مند شده است، عبارتند از
ابوعلی بن سکره صدفی (د ۵۱۴ق/۱۱۲۰م)،
ابوعلی غسانی (د ۴۹۸ق/۱۱۰۵م)
وابوعباس جرجانی شافعی (د ۴۸۲ق/۱۰۸۹م).
ابن‌ابار، ابومحمد عبدالله بن محمد بن ساره شنترینی (۵۱۷ق/۱۱۲۳م) و ابوعباس
احمد بن خلف جذامی (د ۵۳۱ق/ ۱۱۳۷م) و ابوعباس
احمد بن محمد زنقی را نیز از استادان او یاد کرده است.
از میان این اساتید، برخی چون ابوعلی صدفی و ابوعلی غسانی به وی
اجازه روایت داده بودند.
ابن باذش مردی ادیب، عالم به
قرائات و در کار دانش ژرف‌نگر و نقاد بود، چنانکه وی را یکی از مفاخر زمان خود شمرده‌اند.
خود وی نیز بر آن بود که یکی از ۳ نحوی بزرگ روزگار خویش است.
ابن زبیر معتقد است که در علم اسناد هیچ‌کس به درجه وی نرسیده است.
ابن باذش شاگردان فراوانی داشته است که شاید معروف‌ترین ایشان اینان باشند؛
محمد بن یوسف تمیمی مازنی،
محمد بن
احمد بن
ابی‌خیثمه جیانی (در بعضی منابع به جای جیانی، «جبائی» آمده است)،
احمد بن طلحه غرناطی،
ابوبکر،
عبدالله بن غالب محاربی غرناطی،
ابوخالد بن رفاعه،
ابوعلی قلعی و
ابومحمد عبدالمنعم.
منابع قدیم‌تر تاریخ مرگ وی را
۵۴۲ق/۱۱۴۷م ذکر کرده‌اند،
اما ابن ابار
از قول
ابوعباس وراق و یکی از شیوخ خود به نام
ابوربیع بن سالم ۵۴۰ق/۱۱۴۵م را نیز آورده است. شگفت آنکه منابع متأخرتر (از قرن ۸ به بعد) سال ۵۴۰ق را ترجیح داده‌اند.
آثار ابن باذش همه در زمینه
علوم قرآنی است. مجموعاً ۳ کتاب به او نسبت داده‌اند که از این میان تنها
الاقناع فی القرائات السبع در دست است.
این کتاب در اسلامیکا۱ مورد بررسی قرار گرفته و فهرست عناوین آن به تفصیل آمده است. الاقناع از شهرت و اعتبار فراوانی برخوردار بوده است، چنانکه برخی از دانشمندان معتقدند که تاکنون کتابی همطراز آن نوشته نشده است
الغایة فی القراءة علی طریقة ابن مهران، دومین اثر وی، ظاهراً از دست رفته است، اما
حاجی خلیفه آن را در اختیار داشته و سطری از آغاز آن
نقل کرده است؛
سومين اثر او
الطرق المنداوله را فقط
ابن جزری،
نام برده است.
(۱) ابن ابار محمد، التکملة لکتاب الصلة، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م.
(۲) ابن ابار محمد، المعجم فی اصحاب القاضی الامام ابی علی الصدقی، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۸م.
(۳) ابن بشکوال خلف، کتاب الصلة، قاهره، ۱۹۶۶م.
(۴) ابن جزری محمد، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
(۵) ابن خطیب محمد، الاحاطة فی اخبار غرناطة، به کوشش محمد عبدالله عنان، قاهره، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۵م.
(۶) ابن عطیة عبدالحق، الفهرس، به کوشش ابوالاجفان و محمد الزاهی، بیروت، ۱۹۸۳م.
(۷) ابن فرحون ابراهیم، الدیباج المذهب، به کوشش محمد احمدی، قاهره، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
(۸) بغدادی اسماعیل، هدیة العارفین، استانبول، ۱۹۵۱م.
(۹) پالنسیا گنزالس، تاریخ الفکر الاندلسی، ترجمه حسین مؤنس، قاهره، ۱۹۵۵م.
(۱۰) حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م.
(۱۱) زبیدی، تاج العروس.
(۱۲) سید، خطی.
(۱۳) سیوطی جلال الدین، بغیة الوعاة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
(۱۴) ضبی احمد، بغیة الملتمس، قاهره، ۱۹۶۷م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن باذس ابوجعفر»، ج۳، ص۹۳۳.
