ابراهیم پچوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پِچَوی، ابراهیم،
مورخ و وقایع‌نگار
عثمانی می‌باشد.
در ۹۸۲ به نوشته خودش در اَنگروس (مجارستان) به دنیا آمد.
بیشتر مآخذ زادگاه او را شهر پِچ در جنوب غربی
مجارستان دانسته‌اند.
نعیما
او را «پچویلو» آورده است.
جدّ بزرگ پچوی، قره داوود، نزد سلطان محمد دوم سلاح‌دار بود.
پدرش یکی از هفت پسر جعفربیگ بن قره داوود،
فرمانده هنگ (آلای بیگی) بود، ازینرو
خاندان او به «آلای بیگی اوغوللاری» نیز معروف‌اند.
مادر پچوی نیز به خاندان صوقُلْلی منسوب است.
پچوی در چهارده سالگی پدرش را از دست داد و دایی‌اش، فرهاد پاشا، سرپرستی و
تربیت او را بر عهده گرفت.
پچوی پانزده سال در خدمت لله محمدپاشا بود، همچنین مشاغل گوناگون دولتی داشت، از جمله
دفتردار ایالت دیارْ بَکر و توقات و ماردین و مأمور تحریر (آمار) ایالات ایریبوز
و اِینه بختی بود و چون زبان مجاری را بخوبی می‌دانست، در مذاکرات تسلیم شهر ایسترگوم شرکت کرد.
سرانجام به شهر بدین بودین رفت و در آن‌جا اقامت گزید.
پچوی آخرین سالهای زندگی خود را در پچ و بدین به نوشتن
تاریخ خود گذراند.
او در ۱۰۵۹ در بدین درگذشت و همان‌جا به خاک سپرده شد
شهرت پچوی بیشتر به سبب تألیف
کتاب تاریخ اوست.
وی در سبب تألیف کتاب گفته است که چون فتح انگروس به زمان وی نزدیک بوده و از فتوحات
سلطان سلیمان همیشه صحبت می‌شده است، به رغم بضاعت اندک علمی، به ثبت آنچه در تاریخ‌ها خوانده و از
ثقات شنیده بود اقدام کرد.
او در تألیف این کتاب، از آثار مورخان معروف
عثمانی ــ مانند جلال زاده نشانجی مصطفی بیگ، برادرش جلال‌زاده صالح افندی، توقیعی رمضان‌زاده، و عالی مؤلف کنه الاخبار ــ استفاده کرده است.
در میان تواریخ عثمانی، تاریخ پچوی مهم‌ترین اثر تاریخی
سده دهم و یازدهم است و رویدادهای دولت عثمانی را از زمان سلطان سلیمان تا
مرگ سلطان مراد چهارم دربرمی گیرد.
این کتاب در دو جلد است:
جلد اول مشتمل است بر مقدمه‌ای کوتاه در سبب تألیف کتاب با اجمالی از جنگ‌های سلطان سلیمان قانونی، فتوحات سلیمان در شبه جزیره بالکان، لشکرکشی وی به ایران در زمان شاه طهماسب اول و
جنگ‌های چندین ساله ایران و عثمانی، انعقاد
معاهده صلح ایران و عثمانی، درگذشت سلطان سلیمان،
سلطنت سلیم دوم، فتوحات زمان او و درگذشت وی.
جلد دوم مشتمل است بر سلطنت سلطان مراد سوم تا مرگ سلطان مراد چهارم، رویدادهای زمان فرمانروایی سلطان محمد سوم، احمد اول، مصطفی و عثمان.
این اثر بویژه از لحاظ روابط ایران و عثمانی در
دوره صفویه (از
طهماسب اول تا روزگار
شاه صفی ) حائز اهمیت است.
تاریخ پچوی حاوی مطالب دست اول و بی مانندی است که نویسنده آن‌ها را به‌طور شفاهی از وزرای برجسته و دیگر مقامات و نظامیان عثمانی کسب کرده است.
اطلاعات این کتاب درباره رویدادهای مرزهای
مجارستان و
بوسنی ، غنی است.
تاریخ پچوی برای مورخانی چون کاتب چلبی و نعیما منبعی مهم بوده است.
از پچوی نوشته تاریخی دیگری در دست نیست.
پچوی نام مشخصی بر کتاب خود نگذاشته بوده، ازینرو کتابش به تاریخ پچوی معروف شده است.
این کتاب میان سالهای ۱۲۸۱ـ۱۲۸۳ در
استانبول در دو جلد به چاپ رسیده است.
مصطفی بن احمد بلگرادی بر آن ذیلی نوشته است مشتمل بر رویدادهای ۱۰۴۵ تا ۱۰۶۱.
محمدپاشا بن فخرالاسلام نیز ذیل دیگری بر آن نوشته که شامل وقایع سالهای ۱۰۵۰ تا ۱۰۵۸ است.
نسخه خطی این ذیل، در
کتابخانه خدیویه قاهره (ش ۲۲۰) نگهداری می‌شود.
مراد اوراز نیز تاریخ پچوی را در ۱۳۴۸ ش /۱۹۶۹ در استانبول با
حروف لاتین به چاپ رسانده است.
(۱) محمدثریا، سجل عثمانی، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵.
(۲) بروسه لی محمد طاهربیگ، عثمانلی مؤلفلری، استانبول ۱۳۳۳ـ۱۳۴۲.
(۳) مصطفی نعیما، تاریخ، استانبول ۱۹۷۸.
(۴) پچوی، تاریخ پچوی.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابراهیم پچوی»، شماره۲۶۷۷.
