ابراهیم بن محمد استرآبادی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابونصر ابراهیم بن محمد بن علی استرآبادی فارسی از ایرانیانی است که در دو شهر مقدس
مکه و
مدینه خدمات عمرانی مهمی را پی ریخته است از جمله تعمیر جای‌هایی از مسجدالحرام که ویران شده بود، بازسازی قنات زبیده، پوشاندن خانه خدا با پارچه سفید هندی، نصب
ناودان نقره ای برای
کعبه، تعمیر مسجد هلیجه و همچنین صدقات فراوان را به تهیدستان مکه و مدینه اختصاص داد.
ابراهیم بن محمد استرآبادی در سال
۴۶۶ق به مکه عزیمت کرد و در مدت حضورش، خدماتی چشمگیر به ویژه در
مسجدالحرام داشت. از اقدام‌های او تعمیر جای‌هایی از مسجدالحرام بود که پیش‌تر ویران شده بودند؛ اما علت ویرانی آن‌ها در منابع گزارش نشده است. او در
ماه رجب سال یاد شده، همه آن ویرانی‌ها را با ۳۰/۰۰۰ دیناری که به این کار اختصاص داده بود، تعمیر کرد
و با مانده آن مبلغ، قناتی را که
زُبیده همسر
هارون الرشید از
عرفات به سمت مکه روان ساخته بود، بازسازی و تعمیر کرد.
وی
خانه خدا را که دو سال
بدون پرده بود، با پارچه سفید بافت
هند پوشانید که همراه خود آورده بود.
این بر خلاف رسم
عباسیان بود که
کعبه را با پارچه سیاه که شعار آنان بود، می‌پوشاندند؛ رسمی که مدت‌ها پس از آنان نیز ادامه یافت.
نیز وی
ناودانی نقره‌ای برای
کعبه نصب کرد و گفت: اگر مطمئن بودم که
ناودان طلایی بر جای می‌ماند، آن را از طلا می‌ساختم.
از دیگر اقدام‌های او تعمیر
مسجد تنعیم معروف به مسجد هلیجه
بود که به کمک برادرش
ابومسعود علی بن محمد استرآبادی انجام داد.
نام هر دو بر روی سنگی بدین ترتیب روی دیوار نوشته شده است:
«امر بعمارة مسجد عایشه‌ام المؤمنین بامر منه الرئیس الاجلّ السید فخر الرؤسا و مغیث/ مغیب الحرمین ابوالنصر ابراهیم بن محمد بن ﻋﻠﻰ عنه و عن اخیه ذی المحاسن اﺑﻰ مسعود ﻋﻠﻰ بن محمد بن ﻋﻠﻰ تقبل الله عملهما و بلغهما ﻓﻰ الدارین املهما و شکر سعیهما ولا قطع من الحرمین اثرهما».
بر پایه گزارشی، ابونصر صدقات فراوان را به تهیدستان مکه و مدینه اختصاص داد و این کار به طور مستمر تا یک سال ادامه یافت.
از همین رو، او را مغیث الحرم لقب دادند.
بر پایه گزارشی ضعیف، ابونصر این کار را به فرمان
سلطان ملکشاه سلجوقی (م، ۴۸۵ق.) پسر
آلب ارسلان و برای ادای نذر وی انجام داده است.
گفته شده این دارایی متعلق به سلطان ملکشاه بود که
نذر داشت تا پس از نجات از حبس و دشواری‌ها آن را هزینه کند.
(۱) اتحاف الوری باخبار‌ام القری: عمر بن محمد بن فهد (م، ۸۸۵ق.) ، به کوشش فهیم محمد، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۴ق.
(۲) اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار: الازرقی (م. ۲۴۸ق.) ، به کوشش رشدی الصالح، مکه، دار الثقافه، ۱۴۰۳ق.
(۳) تاریخ دولت آل سلجوق: عماد الدین محمد بن محمد الاصفهانی (م. ۵۹۷ق.) ، بیروت، دار الآفاق الجدیده، ۱۹۸۰م.
(۴) التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، بیروت، دار الخضر، ۱۴۲۰ق.
(۵) تاریخ مکه: احمد السباعی (م. ۱۴۰۴ق.) ، به کوشش رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۸۵ش.
(۶) تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق.، به کوشش ابن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق.
(۷) التحفة اللطیفه: شمس‌الدین السخاوی (م. ۹۰۲ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۳م.
(۸) شفاء الغرام: محمد الفاسی (م. ۸۳۲ق.) ، ترجمه: محمد مقدس، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
(۹) العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: محمد الفاسی (م. ۸۳۲ق.) ، به کوشش محمد حامد، بیروت، الرساله، ۱۴۰۶ق.
(۱۰) مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م. ۱۳۵۳ق.) ، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۲۷ق.
(۱۱) میقات حج (فصلنامه): تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «ابراهیم بن محمد استرآبادی»، تاریخ بازیابی ۹۹/۱۱/۱۵.
