أَیُّهَا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَیُّهَا: (أَيُّهَا الثَّقَلَانِ)«أَیُّهَا» (به فتح الف و ضم یاء مشدد) در واقع «أَيُّ» است که
حرف ندا و هاء
تنبیه به آن اضافه شده است و حرف استفهام و برای استخبار واقع می‌شود.
در این آیه درباره
معاد سخن مى‌گويد كه در عين
تهدید بودن براى مجرمان
وسیله تربیت و
آگاهی و
بیداری و هم وسيله تشويق و دل‌گرمى مؤمنان است، و به همين جهت
نعمت محسوب مى‌شود.
بايد توجه داشت در رسم الخط قديمى
قرآن مجید در چند مورد «ايها» به صورت «ايه» نوشته شده است كه آيه مورد بحث و دو آيه ديگر (نور- ۳۱ و زخرف- ۴۹) مى‌باشد، در حالى كه در موارد ديگر رسم الخط «ايها» با الف كشيده آخر ثبت شده است، و به نظر مى‌رسد كه اين بر اساس ضابطه‌اى در رسم الخط قديم بوده است.
به موردی از کاربرد «أَیُّهَا» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَا الثَّقَلَانِ) «اى دو گروه انس و جن! به‌زودى به
حساب شما مى‌پردازيم.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: وقتى مى‌گويند فلانى براى فلان كار فارغ شد مى‌فهماند كه قبلا مشغول كارى ديگر بوده، آن‌را به خاطر اين كار رها كرده، چون اين كار را مهم‌تر دانسته.
و بنا بر اين، معناى جمله
(سَنَفْرُغُ لَكُمْ) اين مى‌شود كه ما به زودى بساط نشاه اول خلقت را در هم مى‌پيچيم، و به كار شما مشغول مى‌شويم. آن‌گاه آيات بعدى بيان مى‌كند كه منظور از مشغول شدن
خدا به كار جن و انس اين است كه ايشان را مبعوث نموده، و به حسابشان رسيدگى نموده، و بر طبق اعمالشان جزايشان مى‌دهد،
خیر باشد خير و
شر باشد شر، پس
فراغ براى جن و انس تعبيرى است
استعاره به
کنایه از تبدل نشاه
دنیا به نشاه
آخرت.
ممكن است در اين‌جا اين
شبهه به
ذهن خواننده عزيز برسد كه اگر منظور از فراغ چنين معنايى باشد، آيه شريفه با آيه‌اى ديگر كه مى‌فرمايد: هيچ كارى خدا را از كار ديگر باز نمى‌دارد منافات خواهد داشت، ولى اين شبهه وارد نيست، براى اين‌كه فراغ مذكور تنها ناظر به تبدل نشاه است، و اما آن دليل كه مى‌فرمايد هيچ كارى او را از كار ديگر باز نمى‌دارد ناظر است به اين‌كه قدرت خداى تعالى مطلق و وسيع است، و اين دو مطلب ربطى به هم ندارد، تا منافات داشته باشد.
نعمت‌هايى كه در
سوره رحمن تا این
آیه مطرح شده مربوط به اين جهان بوده است، ولى در آيات مورد بحث از محاسبه
قیامت و بعضى ديگر از خصوصيات
معاد سخن مى‌گويد كه در عين
تهدید بودن براى مجرمان
وسیله تربیت و
آگاهی و
بیداری و هم وسيله تشويق و دل‌گرمى مؤمنان است، و به همين جهت
نعمت محسوب مى‌شود، لذا بعد از
ذکر هر كدام همان سؤال را كه در باره نعمت‌ها است تكرار مى‌كند.
نخست مى‌فرمايد: به زودى به حساب شما مى‌پردازيم اى انس و جن"! آرى در آن
روز خداوند عالم قادر دقيقا همه اعمال و گفتار و نيات
انس و
جن را مورد بررسى و حساب دقيق قرار داده، و كيفر و پاداش مناسب را براى آن‌ها تعيين مى‌كند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ایها»، ج۱، ص۱۵۰.
