أَبْ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَبْ (به فتح الف و به سکون باء) از
مفردات نهج البلاغه به‌معنای
پدر، کلمه‌ای پرتکرار در کتاب مزبور می‌باشد.
گاهی در معانی دیگری که در این نوشتار به آن پرداخته می‌شود به‌کار رفته است.
این کلمه به شکل مفرد و جمع به طور مفصّل در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
أَبْ به معنای پدر و جمع آن آباء است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
ناگفته نماند كلمه «لا ابالكم» چندين بار در «نهج البلاغه» ديده مى‌شود
ابن میثم در ذيل
خطبه ۳۵ كه اين كلمه درباره خوارج گفته شده فرمايدک
«لا أَبَا لَکُمْ.» سخنی است که عرب به آن عادت کرده بود.
جوهری گوید: از آن مدح اراده می‌کنند. دیگران گفته‌اند در ذمّ به کار می‌رود. چون نفی «
اب» مستلزم عار و ننگ است. همچنین گفته‌اند: آن نفرین است، که شخص، یاور و نیرو نداشته باشد، زیرا نفی «
اب» لازمه‌اش نفی
عشیره و اقوام است.
ظاهرا مراد از کلام امام (علیه‌السلام) معنای دوّم یا سوّم است چون سخن امام نوعاً در مقام
ذمّ می‌باشد، مثلا آن‌گاه که
نعمان بن بشیر از طرف
معاویه به «
عین التمر» حمله کرد امام (علیه‌السلام) در رابطه با تحریک مردم به
جنگ، چنین فرمود:
«لا أَبا لَكُمْ ما تَنْتَظِرونَ بِنَصْرِكُمْ رَبَّكُمْ؟ أَما دينٌ يَجْمَعُكُمْ، وَ لا حَمِيَّةَ تُحْمِشُكُمْ.» «ننگ بر شما در یاری خدای خود منتظر چه هستید؟! در يارى پروردگارتان منتظر چه هستيد؟ آيا
دین نداريد كه شما را گِرد آورد؟ و يا غيرتى كه شما را به
خشم وادارد؟.»
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در مقام موعظه فرمود:
«لله آباؤُكُمْ! فَقَدِّموا بَعْضَاً يَكُنْ لَكُمْ.» «خدا پدرتان را
رحمت كند! مقدارى از
ثروت خويش را از پيش بفرستيد.»
ابن میثم در شرح
««لله آباؤُكُمْ! فَقَدِّموا بَعْضَاً يَكُنْ لَكُمْ.»» گوید:
«لله ابائکم» کلمه‌ای است که عرب برای تعظیم مخاطب گوید و او را و یا پدر او را به خدا نسبت می‌دهد «لله لک - لله ابوک» به نظر بعضی «لام» برای عاقبت است یعنی عاقبت پدرتان به سوی خدا باشد.
مواردی متعدد از این ماده در نهج البلاغه استفاده شده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «اب»، ص۲۳-۲۴.
