آیات صفت رضا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیات بیانگر
خشنودی الهی را آیات صفت رضا گویند.
رضا (خشنودی) از صفاتی است که در موجود با
شعور و با
اراده یافت می‌شود و مقابل آن،
سخط و
غضب است، که هر دو، امر وجودی‌اند.
امام خمینی رضا را به معنای خشنودی بنده از
حق
تعالی و اراده و مقدرات او می‌داند.
امام خمینی تعریف برخی‌اندیشمندان از مقام رضا را صحیح نمی‌داند و معتقد است اگر مراد از توقف اراده بنده در برابر مراد
حق، فنای اراده بنده باشد، این مقام اوایل
مقام فنا ست و ربطی به مقام رضا ندارد و اگر مقصود عدم اراده بنده در برابر اراده
حق باشد، این مقام تسلیم خواهد بود که پائین‌تر از مقام رضاست؛ بلکه رضا خشنودی و فرحناکی بنده از
حق
تعالی و اراده و قضاوقدر اوست که لازمه آن خشنودی از خلق و حصول فرح عام می‌باشد.
بنابر نظر امام خمینی رضا از جنود عقل و لازمه
فطرت بوده؛ چنان‌که سخط و نارضایتی از جنود جهل است.
امام خمینی
مبدا رضا از
حق
تعالی را معرفت بنده به جمیل بودن افعال خداوند متعال می‌داند و طبق این بیان متعلقِ معرفت، افعال خداوند است.
امام خمینی بر این باور است کسی که کمال مطلق را
حق
تعالی بداند و معرفت حضوری به آن مقام داشته باشد تمام نظام وجود و آنچه را که از او ظهور پیدا می‌کند، کامل می‌بیند، بنابراین جمال و کمال
حق را در جمیع موجودات ظاهر می‌بیند و به مشاهده حضوری درمی‌یابد که از جمیل مطلق جز جمیل ظاهر نشود و در چنین صورتی بنده از
حق و همه نظام وجود راضی و خشنود خواهد بود و به هر چه از طرف
حق برای او صادر شود، به نظر خشنودی و رضایت نظر می‌کند و از افعال او خشنود می‌شود و از هرچه غیر
حق است و متعلق به غیر باشد متنفر خواهد بود.
رضا به افعال و اوصاف مربوط می‌شود؛ نه به
ذات؛ مانند: (ورضوا بالحیاة الدنیا واطمانوا بها)؛ " و به زندگی
دنیا دل خوش کرده و بدان
اطمینان یافته‌اند".
و اگر گاهی به ذات تعلق یابد، باز منظور از آن، وصف و فعل است؛ مثل: (رضی الله عنهم ورضوا عنه)؛ "
خدا از آنان
خشنود است و آنان(نیز) از او خشنودند".
همچنین رضا عین اراده نیست؛ گرچه هر عملی که اراده به آن تعلق گیرد، پس از وقوعش رضایت هم در پی آن است؛ زیرا "اراده" همواره به امری تعلق می‌گیرد که هنوز واقع نشده است؛ ولی "رضا" همواره به چیزی تعلق می‌گیرد که واقع شده یا وقوعش فرض شده است. پس، رضا از صفات فعل و منتزع از فعل است؛ نه صفت ذات.
منظور از رضای الهی این است که دستور خداوند با آن عمل انجام شده سازگار است؛ وقتی گفته می‌شود: خدا از کاری
راضی است، یعنی آن کار موافق فعل و دستور خدا است.
رضای الهی با توجه به تقسیم
افعال الهی به تکوینی و تشریعی، به دو قسم تکوینی و تشریعی تقسیم می‌شود
یعنی هر چیزی که خدا
خلق کرده، ناشی از
مشیتی است که سازگار با آن موجود است؛
یعنی این که اعمال بندگان با دستورات و تکالیف خداوند سازگار است.
رضای خدا از بندگان به این است که بندگان از دستورهای او پیروی و از مناهی او پرهیز کنند. و نیز رضای بنده از
خدا به این است که
قضای خدا را بپذیرد.
۱.
آیه ۱۱۹
سوره مائده: (… رضی الله عنهم ورضوا عنه…)
؛
۲. آیه ۱۰۰
سوره توبه: (والذین اتبعوهم باحسان رضی الله عنهم ورضوا عنه …)
؛
۳. آیه ۱۸
سوره فتح: (لقد رضی الله عن المؤمنین…).
•
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیات صفت رضا». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
