• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نقش روحانیان در رونق عزاداری عصر قاجار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: مقتل جامع سیدالشهداء
مقالات مرتبط: تاریخچه عزاداری برای امام حسین.


نقش روحانیان در رونق عزاداری عصر قاجار، از مباحث مرتبط با تاریخچه عزاداری برای امام حسین (علیه‌السّلام) است. هر چند دسته‌جات عزاداری و تعزیه در عهد قاجار در رونق عزاداری برای امام حسین (علیه‌السّلام) تاثیرگذار بودند، اما مجالس روضه‌خوانی و موعظه با نقش‌آفرینی روحانیان بیشترین تاثیر را در رونق مراسمات عزاداری برای امام حسین (علیه‌السّلام) بر عهده داشتند. به همین مناسبت تدوین رساله‌ها و کتاب‌هایی در ارتباط با وعظ و خطابه، در عصر قاجار رونق خاصی گرفت.


هر چند دسته و تعزیه نقش و جایگاه خاصی در عزاداری امام حسین (علیه‌السّلام) داشت، نبایـد فراموش کرد که گل سرسبد مجالس عزاداری امام حسین، روضه‌خوانی بود و در بیشتر مساجد و تکیه‌ها نه یک روضه‌خوان، بلکه چندین روضه‌خوان به ایراد سخنرانی و شرح مصیبت امام حسین (علیه‌السّلام) می‌پرداختند. البته تعزیه و دسته‌گردانی منافاتی با مجالس روضـه نداشت. معمولاً زمان برگزاری این دو برنامه در وسط روز بود و مجالس روضه بعد از نمازهای جماعت برگزار می‌شد. به طور ویژه باید به مجالسی اشاره کرد که در منازل برگزار می‌شد و رکن اصلی آنها سخنرانی و روضه‌خوانی در رثای اهل بیت بود.
[۱] فقیه حقانی، موسی، «هیئتهای مذهبی به روایت تصویر»، فصلنامه تخصصی تاریخ معاصر، ش ۲۸، ص۲۸۱.

تعداد بسیاری از واعظان در سراسر کشور به وعظ و خطابه اشتغال داشتند که مشهورترین ایشان «ملاآقای دربندی» بود. بـه جـز‌ایـشان، از مهـم‌تـرین واعظـان دوره قاجاریه، می‌توان بـه حـاجی میرزا احمد اصفهانی، حـاج ملا احمد واعظ خوانساری، سیداسماعیل واعظ بهبهانی، ملا اسماعیل واعظ سبزواری، شیخ جعفر شوشتری و سیدقاسم روضه‌خوان اشاره کرد.
[۲] حسام مظاهری، محسن، «گزارشی اجمالی از عزاداری حسین (علیه‌السّلام) در دوران قاجار»، فرهنگ‌اندیشه، سال پنجم، ش ۸۵ ص۱۱۷.


تدوین رساله‌ها و کتاب‌هایی که به گونه‌ای در ارتباط با وعظ و خطابه بود، در عصر قاجار رونق خاصی گرفت. این رساله‌ها و کتب را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
دسته اول: کتابهایی که شامل مجموعه سخنرانی‌های مختلف یک سخنران معین در یک دوره معین بود؛ ماننـد کـتـاب فوائد المشاهد و نتائج المقاصد که شامل مجموعه سخنرانی‌های شیخ جعفر شوشتری در روزهای جمعه ماه‌های رمضان و محرم است. ‌ایـن کتاب به اهتمام شخصی به نام محمد بن علی اشرف طالقانی گردآوری و منتشر شده است؛
دسته دوم: کتاب‌هایی که به عنوان سرمشق و نمونه سخنرانی تنظیم شده بودند. ‌ایـن کتاب‌ها برای مبتدیان و طلابی که قصد وعظ داشتند، در حکم کتاب آموزشی بود؛ مانند کتاب‌های عنوان الکلام تالیف محمدباقر فشارکی اصفهانی، انیس العهد و مونس اللحد تالیف ملاصدرالدین قزوینی، مجالس الواعظین تالیف سیداسماعیل حسینی اردکانی، و مجالس نظامیه تالیف میرزا رفیع نظام العلمای تبریزی؛
دسته سوم: یادداشت‌هایی است که خود اهل منبر، بـرای سخنرانی‌هایشان فراهم آورده و بعدها به چاپ رسانده بودند؛ مانند مجالس المتقین از ملامحمدتقی برغانی که شامل مطالب پنجاه جلسه وعظ است.
[۳] حسام مظاهری، محسن، «گزارشی اجمالی از عزاداری حسین (علیه‌السّلام) در دوران قاجار»، فرهنگ‌اندیشه، سال پنجم، ش ۸۵ ص۱۱۸.


۱. ↑ فقیه حقانی، موسی، «هیئتهای مذهبی به روایت تصویر»، فصلنامه تخصصی تاریخ معاصر، ش ۲۸، ص۲۸۱.
۲. ↑ حسام مظاهری، محسن، «گزارشی اجمالی از عزاداری حسین (علیه‌السّلام) در دوران قاجار»، فرهنگ‌اندیشه، سال پنجم، ش ۸۵ ص۱۱۷.
۳. ↑ حسام مظاهری، محسن، «گزارشی اجمالی از عزاداری حسین (علیه‌السّلام) در دوران قاجار»، فرهنگ‌اندیشه، سال پنجم، ش ۸۵ ص۱۱۸.


• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۲، ص۴۲۹-۴۳۰.


رده‌های این صفحه : تاریخچه عزاداری برای امام حسین | رخدادهای پس از شهادت امام حسین | مقتل جامع سیدالشهداء
جعبه ابزار