مَقام (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مُقام (به ضم میم و فتح قاف) و
مَقام (به فتح میم و قاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای جایگاه و محل اقامت است.
مُقام و
مَقام به معنای جایگاه و محل اقامت است.
مقام به ضم و فتح میم
مصدر میمی است به معنی اقامتگاه و نیز
اسم زمان و
مکان است،
ایضا مَقام به فتح اول محل ایستادن است.
به مواردی از
مَقام که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
در آیه
(فِیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ مَقامُ اِبْراهِیمَ)
(در آن، نشانه‌هاى روشن، (از جمله)
مقام ابراهیم است؛)
(وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ اِبْراهِیمَ مُصَلًّی)
(از مقام ابراهيم، عبادتگاهى براى خود انتخاب كنيد!)
در این آیه ظاهرا مراد
نماز طواف در کنار مقام آن حضرت است و از جمله «
وَ اتَّخِذُوا» به نظر می‌آید که باید آنجا را محل نماز انتخاب کرد و آن به نماز طواف منطبق می‌شود.
عیاشی در تفسیر از ابی الصباح نقل کرده از
حضرت صادق (علیه‌السّلام) سؤال شد از مردی که فراموش کرده نماز طواف
حج یا
عمره را در مقام ابراهیم بخواند فرمود:
«اِنْ کَانَ بِالْبَلَدِ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ اِبْرَاهِیمَ فَاِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ اِبْراهِیمَ مُصَلًّی وَ اِنْ کَانَ قَدِ ارْتَحَلَ وَ صَارَ فَلَا آمُرُهُ اَنْ یَرْجِعَ.»(وَ کُنُوزٍ وَ مَقامٍ کَرِیمٍ)
(و از گنجها و قصرهاى مجلّل!)
(اِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی مَقامٍ اَمِینٍ)
((ولى) پرهيزگاران در جايگاه امنى قرار دارند،)
جایگاه و محل اقامت است.
(یا اَهْلَ یَثْرِبَ لا مُقامَ لَکُمْ فَارْجِعُوا)
«ای اهل
یثرب با این کثرت کفّار وجهی برای اقامت شما در اینجا نیست برگردید.»
مقام به ضمّ اول در آیه به معنی اقامت است.
(اِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً)
(مسلّماً آن (
جهنم)، بد جايگاه و بد محلّ اقامتى است!»)
مُقام در این آیه به معنی اقامتگاه می‌باشد.
(الَّذِی اَحَلَّنا دارَ الْمُقامَةِ مِنْ فَضْلِهِ)
(همان كسى كه با فضل خود ما را در اين سراى اقامت (جاويدان) جاى داد!)
مُقامة به معنی اقامت است.
(وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ)
(و براى كسى كه از مقام پروردگارش بترسد، دو باغ بهشتى است!)
مَقام به معنی منزلت است.
مقام ربّ همان
علم و احاطه و تدبیر و حفظ و مجازات اوست نسبت به بنده‌اش. چنانکه فرموده:
(اَ فَمَنْ هُوَ قائِمٌ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ)
(آيا كسى كه بالاى سر همه ايستاده، (و حافظ و نگهبان و مراقب همه است،) و اعمال همه را مى‌بيند (همچون كسى است كه هيچ يک از اين صفات را ندارد)؟!)
(وَ ما مِنَّا اِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ)
(و هيچ يک از ما نيست جز آنكه مقام معلومى دارد؛)
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «مقام»، ج۶، ص۵۲.
