• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فجر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





فَجْر (به فتح فاء و سکون جیم) از واژگان قرآن کریم به معنای شكافتن و صبح است.
مشتقات فَجْر که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
فَانْفَجَرَتْ‌ (به فتح فاء و سکون نون) به معنای جوشيد،
يَتَفَجَّرُ (به فتح یاء و تاء) به معنای مى‌شكافد،
الْفَجَرَةُ (به فتح فاء و جیم) به معنای فاجرانند،
كَالْفُجَّارِ (به ضم فاء و فتح جیم) به معنای فاجران،
فاجِراً (به کسر جیم) به معنای فاجر،
فُجِّرَتْ‌ (به ضم فاء و کسر جیم) به معنای بپيوندند،
فَجَّرْنا (به فتح فاء و فتح جیم) به معنای شكافتيم،
الْفَجْرِ (به فتح فاء و سکون جیم) به معنای صبح،
تَفْجُرَ (به فتح تاء و سکون فاء) به معنای بشكافى است.


فَجْر به معنای شکافتن است.
«فَجَرَ الْقَناةَ: شَقَّهُ» بعضى قيد وسعت را به آن اضافه كرده‌اند.
فاجِر: گناه را به قول راغب از آن فجور گويند كه پرده دیانت را پاره می‌كند، عامل آن فاجِر است‌.
فَجَرَه و فُجّار: جمع فاجِر در قرآن فَجَرَه و فُجّار است‌.
تَفَجُّر و اِنْفِجار: شكافته شدن‌ است.


به مواردی از فَجْر که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - تَفْجُرَ (آیه ۹۰ سوره اسراء)

(وَ قالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى‌ تَفْجُرَ لَنا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعاً)
«گفتند: هرگز به تو ایمان نياوريم تا از اين سرزمين براى ما چشمه‌اى بشكافى.»
صبح را از آن فجر گويند كه شب را می‌شكافد.


۲.۲ - الْفَجْرِ (آیه ۷۸ سوره اسراء)

(... وَ قُرْآنَ‌ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ‌ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً)
«و نماز صبح را بخوان كه نماز صبح مشهود است.»
«فجر» در آيه به معنى صبح است، خواه به معنى فاعل باشد (شكافنده شب)، و خواه به معنى مفعول (شكافته شده).


۲.۳ - فَجَّرْنا (آیه ۳۳ سوره كهف)

(وَ فَجَّرْنا خِلالَهُما نَهَراً)
«ميان آن دو باغ نهرى شكافتيم و جارى كرديم.»
تَفْجير و فَجْر هر دو متعدّى‌اند و تفعیل براى مبالغه است‌.


۲.۴ - فُجِّرَتْ‌ (آیه ۳ سوره انفطار)

(وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ‌)
(و آن زمان كه درياها به هم بپيوندند.)
به قرينه‌ (وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ‌)
{{تورفتگی:a:(و درياها برافروخته شوند.) به نظر می‌آيد كه شكافته شدن درياها به‌وسيله حرارت و تبخیر خواهد بود.


۲.۵ - فاجِراً (آیه ۲۷ سوره نوح)

(وَ لا يَلِدُوا إِلَّا فاجِراً كَفَّاراً)
(و جز نسلى فاجر و کافر به دنيا نمى‌آورند.)


۲.۶ - كَالْفُجَّارِ (آیه ۲۸ سوره ص)

(أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ‌ كَالْفُجَّارِ)
(يا پرهيزگاران را همچون فاجران (قرار دهیم)؟!)


۲.۷ - الْفَجَرَةُ (آیه ۴۲ سوره عبس)

و (أُولئِكَ هُمُ الْكَفَرَةُ الْفَجَرَةُ)
(آنان همان كافران و فاجرانند.)


۲.۸ - يَتَفَجَّرُ (آیه ۷۴ سوره بقره)

(وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ)
(چرا كه پاره‌اى از سنگ‌ها مى‌شكافد و از آن نهرها جارى مى‌شود.)


۲.۹ - فَانْفَجَرَتْ‌ (آیه ۶۰ سوره بقره)

(فَانْفَجَرَتْ‌ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً)
(ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد.)


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۵۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۲۵.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۳، ص۴۳۴.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۱۲۲.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۲۶.    
۶. اسراء/سوره۱۷، آیه۹۰.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۲۸۰.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۰۲.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۲۰۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۷۹.    
۱۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۲۶.    
۱۲. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۸.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۲۴۰.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۷۴.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۹۳.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۷۰.    
۱۷. کهف/سوره۱۸، آیه۳۳.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۴۲۸.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۳۰۹.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۶۰.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۲۳.    
۲۲. انفطار/سوره۸۲، آیه۳.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۷.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۶۶.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۲۳.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۴۹.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۸۱.    
۲۸. تکویر/سوره۸۱، آیه۶.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۶.    
۳۰. نوح/سوره۷۱، آیه۲۷.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۷۱.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۵۶.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۶.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۵۴.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۴۸.    
۳۶. ص/سوره۳۸، آیه۲۸.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۵۵.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۹۹.    
۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۹۶.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۹۶.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۳۸.    
۴۲. عبس/سوره۸۰، آیه۴۲.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۵.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۴۴.    
۴۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۱۰.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۱۵.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۶۹.    
۴۸. بقره/سوره۲، آیه۷۴.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ص۳۰۷.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۲۰۳.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ص۲۲۱.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۲۸۲.    
۵۴. بقره/سوره۲، آیه۶۰.    
۵۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۹۰.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۵۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «فجر»، ج۵، ص۱۵۲-۱۵۳.    






جعبه ابزار