عَلیٰ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَلیٰ (به فتح عین و لام) از
واژگان قرآن کریم که
حرف جرّ است و در معانی مختلفی به کار رفته است.
از آن جمله: استعلاء خواه حقيقى باشد، خواه معنوى.
هم‌چنین ظرفيت و به معنى ملازمت و مواظبت است.
به معنى عهده و مسؤليت و هم‌چنین به معنى ضرر است.
عَلیٰ حرف جرّ است.
اهل لغت براى آن ۹ معنى گفته‌اند.
به مواردی از
عَلیٰ که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ عَلَى الْفُلْكِ تُحْمَلُونَ)
(و بر آن‌ها و بر كشتي‌ها سوار مى‌شويد.)
استعلاء خواه حقيقى باشد مثل آیه‌ی فوق.
(تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ.)
(ما بعضى از آن پيامبران را بر بعضى ديگر برترى بخشيديم)
استعلاء خواه معنوى باشد مثل آیه‌ی فوق.
(وَ دَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلى حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِها.)
(او به هنگامى كه اهل شهر در غفلت بودند وارد شهر شد.)
علی در آیه فوق به معنای
ظرفیت است.
(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ.)
«اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! مراقب خود باشيد. (يعنى «الزموا انفسكم»، مواظب خودتان باشيد.)»
بايد دانست كه آن گاهى به معنى ملازمت و مواظبت است.
(فَإِنَّما عَلَيْهِ ما حُمِّلَ وَ عَلَيْكُمْ ما حُمِّلْتُمْ.)
(پيامبر مسئول تكاليف خويش است و شما مسئول تكاليف خود.)
گاهی نيز معنى عهده و
مسؤلیت ميدهد.
هم‌چنین به معنى
ضرر كه گويند: اين بر عليه توست نه بر له تو.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عَلَی»، ج۵، ص۴۰.
