عَبْر (مفرداتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَبْر (به فتح عین و سکون باء) از
واژگان قرآن کریم به معنای گذشتن از حالی به حالی است.
عُبُور اختصاص به گذشتن از آب دارد، خواه به وسیله شنا، کشتی، پل و یا حیوانی باشد.
مشتقات
عَبْر که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
فَاعْتَبِرُوا (به سکون عین، فتح تاء و کسر باء) به معنای عبرت بگیرید؛
لَعِبْرَةً (به فتح لام، کسر عین، سکون باء و فتح راء) به معنای عبرت بودن؛
تَعْبُرُونَ (به فتح تاء، سکون عین و ضم باء) به معنای تفسیر کنید؛
عابِرِی (به کسر باء) به معنای عبور است.
عَبْر در اصل گذشتن از حالی به حالی است.
عُبُور مخصوص به گذشتن از آب است، خواه به وسیله شنا، کشتی، پل و یا حیوان باشد.
عَبْرَة (به فتح عین) به معنی اشک چشم، از آن مشتقّ است.
عِبارَت کلامی است که در هوا عبور کرده و از زبان گوینده به گوش سامع میرسد.
اِعتبار و
عِبْرَة حالتی است که از معرفت محسوس به معرفت غیر محسوس رسیده میشود.
تَعْبیر مخصوص به خواب است که آن را از ظاهر به باطنش عبور میدهد.
به نظر میرسد قول
راغب اصفهانی در بیان این ماده کافی است، گرچه با سایر گفتهها کمی تفاوت دارد.
در
مجمع البیان آمده است: اصل باب به معنی نفوذ است.
در لغت آمده:
«عَبَرَ الرُّؤْیَا عَبْراً و عِبَارَةً: فَسَّرَهَا.» تعبیر و عبر هر دو به یک معنی است.
به مواردی از
عَبْر که در قرآن به کار رفته است، اشاره میشود:
(فَاعْتَبِرُوا یا اُولِی الْاَبْصارِ)
(پس عبرت بگيريد اى صاحبان بصيرت.)
(اِنَّ فِی ذلِکَ لَعِبْرَةً لِاُولِی الْاَبْصارِ)
(در اين، عبرتى است براى صاحبان بصيرت.)
در آنچه گفته شد با بصیرتان را عبرتی است که از این محسوس و مشاهد به غیر محسوس پی ببرند.
(یا اَیُّهَا الْمَلَاُ اَفْتُونِی فِی رُءْیایَ اِنْ کُنْتُمْ لِلرُّءْیا تَعْبُرُونَ)
«ای بزرگان قوم درباره خواب من اظهار رای کنید، اگر میتوانید خواب را تفسیر کنید و آن را بواقع عبور دهید.»
(لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ اَنْتُمْ سُکاری حَتَّی تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ وَ لا جُنُباً اِلَّا عابِرِی سَبِیلٍ حَتَّی تَغْتَسِلُوا)
(اى كسانى كه ايمان آوردهايد! در حال مستى به
نماز و جماعت در
مسجد نزديک نشويد تا بدانيد چه مىگوييد؛ همچنين در حالىكه
جُنُب هستيد- مگر در حال عبور از مسجد- تا
غسل كنيد.)
(عابِرِی)
در اصل «عابرین» است، در اثر اضافه، نونش ساقط شده است.
اگر مراد از
(الصَّلاةَ)
نماز باشد، مراد از
(عابِرِی سَبِیلٍ)
مسافر است، یعنی: در حال مستی و در حال جنابت نماز نخوانید، مگر آنکه در سفر باشید که با
تیمّم میتوانید بخوانید. اگر مراد مواضع صلوة و مساجد باشد، یعنی: به مساجد در حال مستی وارد نشوید و نیز در حالت جنابت، مگر آنکه به صورت عبور از دری به دری باشد.
به نظر احتمال اول قوی است، ذیل آیه مطلب را روشن میکند و قید عدم وجدان آب در سفر نیز از ذیل آن معلوم میشود.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عبر»، ج۴، ص۲۸۴-۲۸۳.
