عبدالله بن ابیزید قیروانی (مقالهدوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابومحمد عبداللّه بن ابی زید عبدالرحمان قیروانی نفزی ملقب به ابنابی زید (
۳۱۰ق ـ
۳۸۶ق)، فقیه و محدث مالکی، به «مالک صغیر» شهرت داشت. او اقوال مذهب مالکی را گردآوری و شرح کرد و آثار متعددی از جمله
الرسالة و
النوادر و
الزیادات تألیف نمود. وی فردی پرحافظه، گسترده علم و با
تقوا بود و در
قیروان درگذشت.
ابومحمد عبداللّه بن ابیزید عبدالرحمان قیروانی نفزی ملقب به ابن ابیزید در سال ۳۱۰ هجری در قیروان به دنیا آمد.
مالکی مذهب بود و از بزرگان مالکی عصر
الندیم (م. ۳۸۰ق) به شمار میرفت.
او را فردی کثیرالحفظ، واسع العلم و صاحب
ورع دانستهاند. اقوال مذهب مالکی را گردآورد و آنها را شرح کرد.
تا جایی که به او لقب مالک صغیر دادند.
عبداللّه ابتدا
فقه را از فقهای قیروان از جمله:
محمد بن مسرور حجّام آموخت؛ ولی بیشتر به
ابوبکر بن لبّاد تکیه داشته و از محضر او بهره مند میشد.
عبداللّه در راه حج از افرادی چون
ابوسعید بن اعرابی،
حسن بن نصر سوسی و
محمد بن فتح حدیث شنید.
عبداللّه بن غالب سبتی و
عبداللّه بن ولید بن سعد انصاری از شاگردان وی بودند.
قیروانی آثار بسیاری را تألیف کرد که عبارتاند از:
• النوادر؛ • والزیادات؛ • مختصرالمدونة؛ • الاقتداء باهل السنّه؛ • الذّب عن مذهب مالک؛ • الرسالة؛ • التنبیه علی القول فی اولاد المرتدین و مسئلة الحبس علی ولد الاعیان؛ • تفسیر اوقات الصلوات؛ • المناسک؛ • الثقة باللّه والتوکل علی اللّه سبحانه؛ • المعرفة والیقین؛ • المضنون من الرزق؛ • رسالة فیمن تأخذه عند قرائه القرآن والذکر حرکه؛ • ردالسائل؛ • حمایة عرض المؤمن؛ • البیان عن اعجازالقرآن؛ • الوساوس؛ • رسالة اعطاءالقرابة من الزکاة؛ • رسالة النهی عن الجدل؛ • رسالة فی الرد علی القدریة؛ • مناقضة رسالة البغدادی المعتزلی؛ • الاستظهار فی الرد علی الفکریه؛ • کشف التلبیس فی مثله؛ • رساله الموعظة والنصیحه؛ • رسالة طلب العلم؛ • فضل قیام رمضان؛ • رسالة الموعظه الحسنة لأهل الصدق؛ • رسالة فی اصول التوحید؛ • رسالة الی اهل سجلماسة فی تلاوة القرآن؛
• تبویب المستخرج؛ • الرد علی مسائل المزنی؛
• العتبیة؛ • الاقتداء بمذهب مالک؛ • من تحرک عندالقرائة؛
• اثبات کرامات الاولیاء؛ • الرد علی ابی میسره المارق؛
• السنن (کتاب الجامع فی السُّنن والآداب والمغازی والتاریخ)؛ • شعر فی مدح النبّی صلی الله علیه و آله.
افراد بسیاری رسالة معروف قیروانی را شرح کردهاند. از آن جمله است:
نصح المقاله فی شرح الرسالة اثر ابوعبداللّه محمد بن علی فخّار جذامی (م.
۷۲۳ق)؛ • تقیید علی الرساله نوشته ابوالحجاج یوسف بن عمر انفاسی جیلانی (م.
۷۶۱ق)؛ • تحریر المقاله تألیف احمدبن محمدبن عبداللّه قلشانی (م.
۸۶۳ق)؛ • مرشد المبتدئین به قلم ابومحمد سعیدبن (سلیمان) حسین بن محمد حمیدی (م.
۹۶۴ق)؛ • ایضاح المسالک به نگارش داوود بن علی بن محمد غلتاوی ازهری (م.
۹۰۲ق).
ابومحمد سرانجام به سال ۳۸۶ هجری در قیروان از دنیا رفت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «عبداللّه قیروانی»، ج۲، ص۲۴۳.
