• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شهدای موالی در کربلا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: مقتل جامع سیدالشهداء
مقالات مرتبط: آمار شهدای کربلا.


شهدای موالی در کربلا، از مباحث مرتبط با اطلاعات و گزارش‌های آماری در مورد واقعه کربلا است. بر اساس گزارش منابع مختلف تعدادی از شهدای لشکر امام حسین (علیه‌السّلام) از موالی بوده‌اند؛ اما مورخان تعداد این افراد را یک گونه گزارش نکرده‌اند. در این میان گزارش ابن شهر آشوب مبنی بر ۱۲ نفر بودن موالی موجه به نظر می‌رسد.

فهرست مندرجات

۱ - مقدمه
۲ - تعداد شهدای موالی
       ۲.۱ - اسلم بن عمرو
       ۲.۲ - جون بن حوی
              ۲.۲.۱ - اختلاف در هویت
              ۲.۲.۲ - جون در عاشورا
              ۲.۲.۳ - شهادت
       ۲.۳ - رافع بن عبدالله
       ۲.۴ - زاهر بن عمرو کندی
       ۲.۵ - نصر بن ابی‌ نیزر
       ۲.۶ - واضح ترکی
       ۲.۷ - قارب بن عبدالله
       ۲.۸ - منجح بن سهم
       ۲.۹ - شوذب بن عبدالله
       ۲.۱۰ - شبیب غلام حارث
       ۲.۱۱ - سعد بن‌ عبدالله‌
       ۲.۱۲ - سعد بن حرث
       ۲.۱۳ - جابر بن حجاج
       ۲.۱۴ - سالم مولی عامر
       ۲.۱۵ - سالم مولی بنی مدینه
۳ - پانویس
۴ - منبع

کلمه «موالی» جمع مولی است. این کلمه در زبان عربی معانی مختلفی دارد و در اینجا به معنای «بنده آزادشده» است. از دیگر معانی آن می‌توان به «هم قسم» و «نزیل» اشاره کرد. هرگاه شخصی از طایفه‌ای، برای تقویت و حفظ خود از دشمنان، نزد قبیله قدرتمندی می‌رفت و با آنها هم قسم می‌شد، او را مولی می‌خواندند و در وقت شدت و سختی و هجوم دشمنان، او را یاری می‌کردند. این کار در عصر جاهلیت و در صدر اسلام در میان قبایل عرب مرسوم بوده است. همچنین اگر شخصی از قبیله خود، به سبب بعضی مقاصـد مثـل وسعت رزق یا فرار از ناملایمات، هجرت می‌کرد و در قبیله دیگری ساکن می‌شد و طبق رفتار، کردار و رسوم آنها زندگی می‌کرد، او را مـولی می‌نامیدند. مولی در هر دو معنا، در حکم عضوی از قبیله میزبان بود.
[۱] ر. ک: نوری، حسین، لؤلؤ و مرجان، ص۱۶۵.


فضیل بن زبیر شمار شهیدانی را که از موالی امام حسین (علیه‌السّلام) بوده‌اند ۳ نفر،
[۲] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۰۵.
[۳] رسان، فضیل بن زبیر، «تسمیة من قبل مع الحسین»، فصلنامه تراثنا، ش٢، ١٤٠٦ق، ص١٥٢.
و ابن سعد و طبری ۲ نفر نوشته‌اند.
[۴] ابن سعد، محمد، «ترجمة الحسین و مقتله»، فصلنامه تراثنا، ش۱۰، ص۱۸۶.
[۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۶۹.    
فضیل ۱ نفر از شهدا را هم غلام حمزه بن عبدالمطلب معرفی کرده است.
[۶] رسان، فضیل بن زبیر، «تسمیة من قتل مع الحسین»، فصلنامه تراثنا، ش ٢، ١٤٠٦ق، ص١٥٢.

ابن شهر آشوب در این باره می‌نویسد: ۱۰ نفر از موالی حسین (علیه‌السّلام) و ۲ نفر از مـوالی امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) در کربلا شهید شدند.
[۷] ابن شهر آشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج٤، ص۱۲۲.    

یکی از محققان، تعداد موالی شهید را ۱۵ نفر،
[۸] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۲۲۱-۲۲۲.    
و محقق دیگری ۴ نفر نوشته است.
[۹] منتظر القائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص۳۰۰.
گویا این اختلاف در آمار به علت بی‌توجهی مورخان عرب به شان و جایگـاه مـوالی بوده است، از این نظر قول ابن شهر آشوب که احصای کامل را نشان می‌دهد موجه به نظر می‌رسد.

۲.۱ - اسلم بن عمرو

بنابر گزارش مورخان متاخر اسلم بن عمرو، از موالیان امام حسین (علیه‌السّلام) و پدرش از ترکان ایران بود.
[۱۰] امین عاملی‌، سیدمحسن، اعیان الشیعة، ج‌۳، ص۳۰۳.    
[۱۱] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۵.    
[۱۲] حسینی حائری، سیدعبدالمجید، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام) و اصحابه‌، ‌ص ۴۷۰.    
[۱۳] مقرّم، عبدالرزاق‌، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ص۲۴۹.    
اسلم همراه با کاروان اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) به کربلا می‌آید و در روز عاشورا به مصاف دشمن رفته و در میدان چنین رجز می‌خواند:
امیری حُسَینٌ و نِعمَ الاَمیرُسُرورُ فُؤادِ البَشیرِ النَّذیرِ

«امیر من، حسین است و چه نیکوسالاری است، مایه شادمانی دل رسول خدا است!».
[۱۴] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۶.    

البته خوارزمی که از مقتل‌نویسان متقدم است نیز، درباره جوانی تُرک، سخن به میان می‌آورد، بدون این‌که نام او را ذکر کند: «پس جوانی تُرک برای نبرد به میدان می‌آید که قاری قرآن کریم است و به زبان عربی آگاه است و او از موالی و بستگان به حسین بن علی است... او می‌جنگد، مجروح می‌شود و به زمین می‌افتد. امام حسین (علیه‌السلام) بر سر بالین وی آمد. او چشم گشود و با دیدن حضرت تبسمی کرد و آن‌گاه به سوی پروردگار خویش شتافت».
[۱۵] خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ج‌۲، ص۲۸.    


۲.۲ - جون بن حوی

در منابع از جون با عنوان‌های مختلفی چون «حویّ»
[۱۶] بلاذری، احمد بن‌ یحیی‌، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۸۵.    
[۱۷] بلاذری، احمد بن‌ یحیی‌، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۸۵.    
[۱۸] ابن اعثم، احمد، الفتوح، ج۵، ص۱۰۸.    
[۱۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم والملوک، ج۵، ص۴۲۰.    
«جون»
[۲۰] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، ص۱۱۳.    
[۲۱] طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص۹۹.    
[۲۲] سید ابن طاووس، علی بن موسی، الملهوف علی قتلی الطفوف، ص۱۶۳.    
[۲۳] خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین، ج۲، ص۲۳.    
[۲۴] حلی، ابن نما، مثیرالاحزان، ص۶۳.    
«جوین»
[۲۵] مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۹۳.    
[۲۶] ابن شهرآشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۲.    
«حرّه» یا «حریره»
[۲۷] کاشفی، ملاحسین، روضة الشهداء، ج۱، ص۳۸۱.    
«جون بن حریّ»
[۲۸] ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۸.    
و «جوین بن ابی مالک»
[۲۹] ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب (علیهم‌السّلام)، ج۳، ص۲۵۲.    
یاد شده است.

۲.۲.۱ - اختلاف در هویت

برخی منابع جون را غلام اباذر غفاری می‌دانند که پس از وفات ابوذر در سال ۳۲ هجری جون به مدینه برگشت و در خدمت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و سپس در خدمت امام حسن (علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام) در آمد. ( امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) او را از فضل بن عباس بن عبدالمطلب به مبلغ ۱۵۰ دینار خریداری نمود، و به ابوذر هدیه کرده بود.) جون همراه امام حسین (علیه‌السلام) از مدینه به کربلا آمد و در زمره یاران آن حضرت قرار گرفت.
[۳۰] طوسی، محمد بن حسن، الرجال، ص۹۹.    
[۳۱] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۶، ص۳۱۴.    
در شب عاشورا که امام (علیه‌السلام) سلاح خویش را اصلاح می‌کرد، وی در کنار امام بود.
[۳۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۴۲۰.    
[۳۳] مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۹۳.    
این در حالی است که [[فضیل بن زبیر]. ]
[۳۴] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیه من قتل مع الحسین، ص۲۷.    
و شیخ طوسی، جوین بن مالک را غیر از جون غلام ابوذر دانسته‌اند.
[۳۵] شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص۹۹.    
در زیارت ناحیه از جون چنین یاد شده است: «السَّلامُ عَلی جُونِ بْنِ حَرِیّ مَوْلی ابی‌ ذَرِ الْغَفّارِیِّ.»
[۳۶] سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۸.    
[۳۷] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۱.    


۲.۲.۲ - جون در عاشورا

جون روز عاشورا از امام اجازه نبرد خواست، اما امام به او اجازه نداد، و فرمود: من به تو اذن می‌دهم که از این سرزمین بروی و جان خود را حفظ کنی، زیرا تو همراه ما آمدی تا به عافیت و خوشی برسی، پس در گرفتاری ما خود را مبتلا مساز. جون گفت: ‌ای پسر پیغمبر آیا سزاوار است که من در زمان خوشی و نعمت نان‌خور شما باشم، ولی در سختی‌ها شما را تنها بگذارم؟ درست است که بوی بد، نژاد پست و رنگ سیاه دارم، ولی شما بر من منّت بگذار و مرا به آسایش جاویدان بهشتی برسان تا بدنم خوشبو، نژادم شریف، و رویم سفید شود. نه، هرگز! به خدا قسم از شما دور نمی‌شوم تا این‌که خون سیاه خویش را با خون پاک شما درآمیزم! و به این ترتیب امام به او اجازه نبرد داد. جون در میدان نبرد چنین رجز می‌خواند:
کَیْفَ یَریَ الْفجَّارُ ضَرْبَ الاَسْوَدِبِالْمُشْرِفِی الْقاطِعِ الْمُهَنَّدِ

«چگونه می‌بینند گنهکاران، ضربت شمشیر مشرفی هندی و برّان غلام سیاه را.»
بِالسَّیْفِ صَلْتاً عَنْ بَنی‌ مُحَمَّدٍاَذُبُّ عَنْهُمْ بِاللِّسانِ وَالْیَدِ

«که با دست و زبان از فرزندان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دفاع می‌کنم؟»
اَرْجُو بِذاکَ الْفَوْزَ عِنْدَ الْمَوْرِدِمِنَ الالهِ الْواحِدِ الْمُوَحَّدِ

«امید به شفاعت و نجات از یگانه شفیع نزد خدای یکتا (رسول اکرم) دارم.»
[۳۸] خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ج۲، ص۲۳.    
[۳۹] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۵، ص۲۳.    
[۴۰] ابن شهرآشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی‌طالب (علیهم‌السّلام)، ج۳، ص۲۵۲.    
[۴۱] بلاذری، احمد بن‌ یحیی‌، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۹۶.    
[۴۲] ابن اعثم، احمد، الفتوح، ج۵، ص۱۰۸.    
[۴۳] خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین، ج۲، ص۲۳.    


۲.۲.۳ - شهادت

به گفته برخی از معاصرین جون ۲۵ تن از دشمن را به هلاکت رساند،
[۴۴] موسوی مقرم، عبدالرزاق، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ص۲۵۲.    
سپس خود به شهادت رسید.
[۴۵] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    
[۴۶] سید ابن طاووس، علی بن موسی، ملهوف علی قتلی الطفوف، ص۱۶۳.    
[۴۷] حلی، ابن نما، مثیر الاحزان، ص۶۳.    
[۴۸] محدث قمی، عباس، نفس ‌المهموم، ص۲۶۳.    

امام (علیه‌السلام) در کنار او ایستاد و گفت: «خدایا صورتش را سفید گردان، بوی او را پاکیزه و خوشبو گردان، او را با محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) محشور کن و میان او و خاندان پیامبر آشنایی برقرار ساز.» امام باقر (علیه‌السلام) از پدرش امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) نقل می‌کند که پس از گذشت ده روز از شهادت جون، بدن او بوی مشک می‌داد.
[۴۹] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۵، ص۲۳.    
[۵۰] محدث قمی، عباس، نفس المهموم، ص۲۶۴.    
[۵۱] سماوی، محمد، ابصارالعین فی انصار الحسین (علیه‌السلام)، ص۱۷۷.    
[۵۲] موسوی مقرم، عبدالرزاق، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ص۲۵۲.    


۲.۳ - رافع بن عبدالله

بنابر گزارش برخی منابع رافع بن عبدالله،
[۵۳] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۸۵.    
[۵۴] حسینی حائری، سیدعبدالمجید، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام) و اصحابه‌، ‌ص ۴۷۸.    
یکی از وابستگان قبیله شَنُوئَة و از شهیدان کربلا است.
[۵۵] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ج۱، ص۳۰.    
بر اساس گفته برخی کتاب‌های تاریخی متاخر، رافع، وابسته به قبیله ازد و همراه مسلم ازدی است. روز عاشورا به اردوی امام حسین (علیه‌السلام) می‌پیوندد. «مسلم ازدی» کمی پیش از ظهر عاشورا به شهادت می‌رسد. رافع بعد از نماز ظهر و پس از شهادت « حبیب بن مظاهر»، پس از به هلاکت رساندن شماری از سپاهیان دشمن، به شرف شهادت نایل گردید.
[۵۶] سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۸۵.    
[۵۷] امین، سیدمحسن، اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۰۶.    
[۵۸] حسینی حائری، سیدعبدالمجید، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام) و اصحابه‌، ‌ص ۴۷۸.    


۲.۴ - زاهر بن عمرو کندی

زاهر بن عمرو کندی، آزادشده « عمرو بن حمق خزاعی» و یکی از شهدای کربلا است.
[۵۹] ابن شهر آشوب، ابوجعفر، مناقب آل‌ ابی‌طالب (علیه‌السلام)، ج۳، ص۲۰۶.    
[۶۰] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج‌۴۵، ص۶۴.    
[۶۱] رسان، فضیل بن زبیر، تسمیة من قتل مع الحسین (علیه‌السلام)، ص۱۵۵.    
[۶۲] امین عاملی‌، سیدمحسن، اعیان الشیعة، ج‌۳، ص۴۱-۴۲.    
[۶۳] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۷۳.    
« محمد بن سنان زاهری»، محدث معروف شیعی، از نسل اوست.
[۶۴] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۷۳.    
البته برخی منابع نام وی را «زاهد» گفته‌اند.
[۶۵] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۲.    
زاهر در سال شصتم هجری در موسم حجّ به محضر امام حسین (علیه‌السلام) شرفیاب شد و همراه آن حضرت به کربلا آمد، و روز عاشورا، در حمله نخست افتخار شهادت یافت.
[۶۶] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۵، ص۵۰۲-۵۰۳.    
[۶۷] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲۸، ص۳۰-۳۱.    
[۶۸] سماوی، محمد، ابصارالعین، ج۱، ص۱۷۳.    
[۶۹] ابن شهرآشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۶۰.    

در زیارت منسوب به ناحیه مقدسه و زیارت رجبیه بر وی چنین درود فرستاده شده است: «السَّلامُ عَلی زَاهِرٍ مَولَی‌ عَمْروِ بْنِ الْحمق.»
[۷۰] سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۹.    
[۷۱] سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۳۴۶.    


۲.۵ - نصر بن ابی‌ نیزر

از دیگر افرادی که در برخی کتاب‌های تاریخی با عنوان «ابناء بعض ملوک الاعاجم‌» (نوادگان پادشاهان عجم) نام برده‌اند، نصر بن ابی‌نیزر است.
[۷۲] عسقلانی، ابن حجر، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج‌۷، ص۳۴۳.    
[۷۳] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۷.    

وی از خدمت‌گزاران و یاران امام علی، امام حسن و امام حسین (علیهم‌السّلام) به شمار می‌رفت.
[۷۴] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۸.    
نصر جنگجویی شجاع بود. او جزء سواره نظام لشکر امام حسین (علیه‌السّلام) محسوب می‌شد تا این که اسبش پی شد، پس پیاده به نبرد پرداخت تا این که در راه دفاع از مولای خویش شربت شهادت نوشید.
[۷۵] تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۴۹.    
[۷۶] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۸.    
برخی از منابع شهادت او را در جریان حمله نخست بیان کرده‌اند.
[۷۷] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۸.    


۲.۶ - واضح ترکی

واضح ترکی یکی از یاران امام حسین (علیه‌السلام) بود و در کربلا در رکاب ایشان به شهادت رسید. برخی منابع او را غلام حر بن یزید ریاحی
[۷۸] ابن‌شهرآشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۳.    
[۷۹] مقرم، عبدالرزاق، مقتل الحسین (علیه‌السّلام)، ص۲۳۷.    
و خوارزمی و دیگران او را از موالیان امام حسین (علیه‌السّلام) دانسته‌اند.
[۸۰] خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین (علیه‌السّلام)، ج۲، ص۲۴.    
[۸۱] بحرانی، عبدالله، العوالم الامام الحسین (علیه‌السّلام)، ص۲۷۳.    

او از مردان شجاع و قاریان قرآن و عالم به زبان عرب به شمار می‌آمد.
[۸۲] بحرانی، عبدالله، العوالم الامام الحسین (علیه‌السّلام)، ص۲۷۳.    
[۸۳] امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۰۳.    
[۸۴] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۴۵.    
بر اساس گزارش برخی منابع او پس از کشتن هفتاد نفر از سپاهیان دشمن،
[۸۵] ابن‌ شهر آشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۳.    
بر اثر جراحاتی که بر او وارد شد بر زمین افتاد. در آن حال به امام حسین (علیه‌السّلام) استغاثه کرد و از او مدد طلبید. امام (علیه‌السّلام) با شتاب خود را به بالین او رساند و او را در آغوش کشیده و صورت به صورتش نهاد. واضح که در حال جان دادن بود. از روی شوق به خود می‌بالید و می‌گفت: چه کسی همانند من است در حالی که پسر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) صورتش را بر صورتم گذارده است، سپس روحش از قفس تن بیرون رفت و به ملکوت اعلی پیوست.
[۸۶] خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین (علیه‌السّلام)، ج۲، ص۲۴.    
[۸۷] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۴۵.    
[۸۸] ابن شهر آشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۳.    


۲.۷ - قارب بن عبدالله

قارب بن عبدالله دُئِلی از یاران امام حسین (علیه‌السلام) یکی از شهدای موالی کربلا است. برخی وی را دیلمی نیز گفته‌اند.
[۸۹] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    

قارب از یاران باوفای امام حسین (علیه‌السلام) بود، پدرش عبدالله بن ارَیْقِطْ یا ارَیْقِدْ دُئلی لیثی هنگام هجرت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و آله‌وسلم) از مکه به مدینه راه‌بلدی آن حضرت را بر عهده داشت.
[۹۰] عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۴، ص۵.    
[۹۱] عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۴، ص۲۴.    
مادرش فُکَیْهِة - کنیز امام حسین (علیه‌السلام)
[۹۲] جمعی از نویسندگان، ذخیرةالدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین علیه‌السلام، ص۳۲۷.    
و در خدمت رباب، همسر آن حضرت بود. حضرت امام حسین (علیه‌السلام) فکیهه را به همسری عبدالله بن اریقط درآورد و قارب حاصل این ازدواج بود. از این رو وی را غلام امام حسین (علیه‌السلام) به شمار آورده‌اند.
[۹۳] جمعی از نویسندگان، ذخیرةالدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام)، ص۳۲۷.    
[۹۴] سماوی، محمد، ابصارالعین فی انصار الحسین (علیه‌السلام)، ص۹۶.    

قارب و مادرش فکیهه همراه کاروان حسینی از مدینه به کربلا آمدند
[۹۵] جمعی از نویسندگان، ذخیرةالدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام)، ص۳۲۷.    
و او در رکاب امام (علیه‌السّلام) نبرد کرد تا اینکه سرانجام در پیش ظهر عاشورا و در جریان حمله نخستین به شهادت رسید. در زیارت ناحیه مقدسه از وی نامی برده شده است آن‌جا که امام جواد (علیه‌السّلام) در این زیارت می‌فرمایند: «السَّلامُ عَلی قارِبٍ مَولَی الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ.»
[۹۶] سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۶.    
[۹۷] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    
[۹۸] بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الایات و الاخبار و الاقوال، ص۳۳۷.    
[۹۹] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۶۹.    
[۱۰۰] امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۰۶.    


۲.۸ - منجح بن سهم

منجح بن سهم، غلام امام حسین (علیه‌السلام) از شهدای موالی کربلا است.
[۱۰۱] طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ج۱، ص۱۰۵.    
[۱۰۲] طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ج۱، ص۱۰۵.    
[۱۰۳] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    
[۱۰۴] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۴۶۹.    
[۱۰۵] ابن حبان، ابوحاتم، الثقات، ج۲، ص۳۱۰.    
[۱۰۶] ابن اثیر، ابوالحسن، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۹۳.    
[۱۰۷] ابن سعد، محمد، ترجمة الامام الحسین (علیه‌السلام)، ج۱، ص۷۷.    
منجح در روز عاشورا شجاعانه جنگید
[۱۰۸] جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۳۲۷-۳۲۸.    
و سرانجام نیز به دست حسان بن بکر حنظلی به شهادت رسید.
[۱۰۹] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    
در زیارت شهدا ویژه ماه رجب می‌خوانیم: «السَّلامُ عَلی مُنجِحٍ مَولَی الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ.»
[۱۱۰] الاقبال بالاعمال الحسنه، ابن طاووس، علی بن موسی، ج۳، ص۷۶.    
[۱۱۱] الاقبال بالاعمال الحسنه، ابن طاووس، علی بن موسی، ج۳، ص۳۴۶.    


۲.۹ - شوذب بن عبدالله

شوذب بن عبدالله همدانی، طبق برخی نقل‌ها غلام عابس بن ابی شبیب شاکری بوده که در کربلا به شهادت رسیده است.
[۱۱۲] کاشفی، ملاحسین، روضة الشهدا، ج۱، ص۳۸۲.    
شوذب، مردی عابد، مخلص
[۱۱۳] شمس الدین، محمدمهدی، انصار الحسین (علیه‌السلام)، ج۱، ص۹۴.    
و از کسانی بود که برای شیعیان کوفه از امام علی (علیه‌السلام)، حدیث نقل می‌کرد.
[۱۱۴] جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۴۶.    
[۱۱۵] سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۲۹.    
او همچنین جنگجوی نام‌آوری بود که در جنگ‌های سه‌گانه امام علی (علیه‌السلام) یعنی جمل، صفین و نهروان شرکت کرد.
[۱۱۶] موسوی زنجانی، ابراهیم، وسیلة الدارین، ج۱، ص۱۵۴.

در روز عاشورا پس از شهادت حنظلة بن سعد شبامی،
[۱۱۷] مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۱۰۵.    
عابس بن ابی شبیب شاکری به همراه شوذب بن عبدالله، از هم پیمانان و وابستگان بنی شاکر، به حضور امام حسین رسیدند. عابس به شوذب گفت: ‌ای شوذب چه تصمیمی گرفته‌ای؟ (می‌خواهی چه کنی؟) شوذب گفت: چه می‌کنم؟! به همراه تو در رکاب فرزند دختر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌جنگم تا کشته شوم. عابس گفت: گمان من هم همین بود، اما نخست نزد ابی عبدالله برو (و از او اجازه بگیر تا تو جزء یاران او گردی) و او ( جهاد و شهادت) تو را مانند دیگر یاران خود، به حساب خدا بگذارد، و من هم تو را به حساب خدا بگذارم (تا اجری ببرم)؛ زیرا در این ساعت اگر کس دیگری با من بود، که از تو به من نزدیک‌تر بود، دوست می‌داشتم برود و جلوی چشمانم به شهادت برسد، تا او را به حساب خدا بگذارم (و اجری ببرم) امروز روزی است که هر قدر می‌توانیم، باید به دنبال اجر و پاداش باشیم؛ زیرا بعد از این روز، دیگر جای عمل نیست، و فقط حساب است.
شوذب نزد امام حسین (علیه‌السّلام) رفت و بر امام (علیه‌السّلام) سلام کرد و (پس از کسب اجازه) به میدان رفت و دلاورانه جنگید و پس از به هلاکت رسانیدن گروهی از دشمن خود نیز به فیض بزرگ شهادت نایل گشت.
[۱۱۸] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۳۸.    
[۱۱۹] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ج۱، ص۳۰.    
[۱۲۰] خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل ‌الحسین علیه‌السلام، ج۲، ص۲۶.    
[۱۲۱] طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۴۶۴.    

در زیارت ناحیه مقدسه امام (علیه‌السّلام) و رجبیّه از وی چنین یاد شده است: «السَّلامُ عَلی شَوذَبٍ مَولی شاکِرٍ.» و «السَّلامُ عَلی سُوَیدٍ مَولی شاکِرٍ.»
[۱۲۲] سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۹.    
[۱۲۳] سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۳۴۶.    


۲.۱۰ - شبیب غلام حارث

سیره‌نویسان و مقتل‌نگاران پیشین از وی نامی به میان نیاورده‌اند. تنها برخی از متاخرین، وی را فرزند عبدالله بن شَکَل بن حی بن جدْیه و از اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دانسته و می‌نویسند: «شَبیب از کوفیان نامدار و با فضیلت بود که در جنگ ‌های جمل، صفّین و نهروان شرکت کرد و در رکاب امام علی (علیه‌السّلام) شمشیر زد.»
[۱۲۴] جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۴۷.    
[۱۲۵] عسقلانی، ابن حجر، الاصابة، ج۳، ص۳۰۵.    

شَبیب همراه سیف بن حارث و مالک بن عبدالله به کربلا آمد و در روز عاشورا به فیض شهادت نایل گشت.
[۱۲۶] جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۴۸.    
[۱۲۷] موسوی زنجانی، ابراهیم، وسیلة الدارین، ج۱، ص۱۵۵.
[۱۲۸] سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۳۳.    
در زیارت ناحیه بر او چنین درود فرستاده شده است: «السَّلامُ عَلی شَبیبِ بنِ الحارِثِ بنِ سَریعٍ.»
[۱۲۹] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۴، ص۳۳۸-۳۳۹.    


۲.۱۱ - سعد بن‌ عبدالله‌

سعد بن عبدالله غلام عمر (عمرو) بن خالد اسدی صیداوی و از شهیدان کربلا است.
[۱۳۰] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۰، ص۳۴۹.    
[۱۳۱] شمس الدین، محمدمهدی، انصار الحسین (علیه‌السلام)، ص۹۰.    
شیخ طوسی او را در شمار اصحاب امام حسین (علیه‌السّلام) ذکر کرده است.
[۱۳۲] طوسی، محمد بن حسن، الرجال، ج۱، ص۱۰۱.    
وی فردی بزرگوار، بلندهمت و شریف بود.
[۱۳۳] سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۱۷.    
در کوفه زندگی می‌کرد و پس از شهادت مسلم بن عقیل (علیه‌السّلام) همراه مولایش و چند نفر دیگر از شیعیان برای یاری امام حسین (علیه‌السّلام) از کوفه خارج شد و در « عذیب الهجانات» به آن حضرت پیوست. در آن هنگام، کاروان امام (علیه‌السّلام) در محاصره لشکر حرّ قرار داشت. حرّ خواست مانع پیوستن اینان به امام حسین (علیه‌السّلام) شود، اما با حمایت قاطعانه امام از آنها، از تصمیم خود منصرف شد.
[۱۳۴] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۴۰.    

سعد و همراهانش روز عاشورا، در آغاز کارزار به دشمن حمله بردند و در جریان نبرد، در محاصره آنان قرار گرفتند. حضرت عباس (علیه‌السّلام) به یاریشان شتافت و آنان را، که مجروح بودند، از محاصره رهانید. هنوز به خیمه‌ها نرسیده بودند که دشمن بار دیگر به آنها نزدیک شد. آنان نیز وارد جنگ شدند و در ادامه نبرد همگی در یک جا به شهادت رسیدند.
[۱۳۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۴۰.    
پس از شهادت سعد و همراهانش، امام حسین (علیه‌السّلام) چندین بار برای آنان طلب رحمت کرد.
[۱۳۶] سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۱۷.    

در زیارت ناحیه نام غلام عمر بن خالد صیداوی، سعید ذکر شده و چنین آمده است: «السَّلامُ عَلی عُمَرَ بْنِ خالِدِ الصِّیْداوی، السَّلامُ عَلی سَعید مَوْلاهُ.»
[۱۳۷] ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۹.    
«سلام بر عمر بن خالد صیداوی، سلام بر سعید غلام او.» ولی در زیارت رجبیه از سعید به عنوان غلام عمرو بن خلف یاد شده است: «السَّلامُ عَلی عَمروِ بْنِ خَلَفٍ و سَعید مَوْلاهُ.»
[۱۳۸] سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۳۴۵.    
«سلام بر عمرو بن خلف و غلام او سعید.»

۲.۱۲ - سعد بن حرث

برای «سعد» در مآخذ کهن، به عنوان صحابی امام حسین (علیه‌السّلام) و شهید کربلا نام و نشانی ذکر نشده است. تنها شماری از منابع متاخّر، او را از موالی و اصحاب امام حسین (علیه‌السّلام) دانسته‌ و گفته‌اند که با آغاز نهضت حسینی، با آن حضرت به مکه و از آنجا به کربلا آمد و در پیکار روز عاشورا به شهادت رسید.
[۱۳۹] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۰، ص۲۷۰.    
[۱۴۰] سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۹۶.    
[۱۴۱] امین، محسن، اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۰۶.    
[۱۴۲] امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۲۱.    


۲.۱۳ - جابر بن حجاج

جابر بن حجاج بن رئاب النّعمان بن سنان بن عبید بن عدی، غلام عامر بن نهشل تیمی از بنی تیم الله ثعلبه است. وی فردی شجاع و دلاور بود که در روز عاشورا در کربلا حضور یافت و پیش از ظهر، در حمله نخست به فیض شهادت نایل آمد.
[۱۴۳] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۸.    
[۱۴۴] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۹۳.    
[۱۴۵] امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۱، ص۵۶    
[۱۴۶] سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۹۳.    

مامقانی گوید: وی از جمله کسانی بود که در کوفه با مسلم (علیه‌السّلام) بیعت کرد و پس از شهادت او میان قبیله خویش پنهان شد، و پس از آگاهی بر ورود امام حسین (علیه‌السلام) به کربلا به لشکر عمرسعد پیوست و همراه آنها عازم کربلا شد و در آنجا به صف یاران امام ‌حسین (علیه‌السلام) پیوست.
[۱۴۷] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۴، ص۲۴-۲۵.    


۲.۱۴ - سالم مولی عامر

سالم مولی عامر بن مسلم یکی از شهدای موالی کربلا است. وی همراه مولایش، عامر بن مسلم، و جمعی از شیعیان بصره به یاری امام حسین (علیه‌السّلام) شتافت. در مکه به جمع یاران آن حضرت پیوست و با آنها به کربلا آمد، و روز عاشورا در هنگامه نبرد به درجه رفیع شهادت نایل گردید.
[۱۴۸] حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ج۱، ص۲۷.    
[۱۴۹] امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۸۱.    
[۱۵۰] امین، محسن، اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۰۶.    
[۱۵۱] خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۴.    
[۱۵۲] شمس الدین، محمدمهدی، انصار الحسین (علیه‌السلام)، ج۱، ص۸۹.    

از وی در زیارت منسوب به ناحیه مقدسه چنین یاد شده است: «السَّلامُ عَلی سالِم مَولَی‌ عامِرِ بْنِ مُسْلِمٍ.»
[۱۵۳] سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۸.    
[۱۵۴] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۲.    
[۱۵۵] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۲۷۳.    


۲.۱۵ - سالم مولی بنی مدینه

سالم فرزند عمرو بن عبدالله بن ثابت بن نعمان بن امیة بن امرؤالقیس بن ثعلبه، غلام بنی ‌مدینه کلبی است.
[۱۵۶] جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۳۱.    
او سوارکار
[۱۵۷] جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۳۱.    
و از شیعیان شجاع کوفه بود.
[۱۵۸] سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۸۲.    
[۱۵۹] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۰، ص۸۹.    

هنگام ورود حضرت مسلم (علیه‌السّلام) به کوفه با ایشان بیعت کرد، ولی پس از تنها ماندن آن بزرگوار، او و جمعی دیگر از شیعیان کوفه توسط کثیر بن شهاب دستگیر شدند. امّا سالم متواری و در میان طایفه خود مخفی شد. چون خبر ورود امام حسین (علیه‌السّلام) به کربلا را شنید، به یاری سیّدالشهدا (علیه‌السّلام) و یارانش شتافت.
[۱۶۰] سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۸۲.    
و در روز عاشورا در جمع برادران شهیدش جای گرفت.
[۱۶۱] جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۳۱.    
[۱۶۲] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۰، ص۸۹-۹۰.    
برخی از مورّخان معاصر، وی را از شهیدان حمله نخست دانسته ‌اند. .
[۱۶۳] امین، محسن، اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۰۶.    
[۱۶۴] خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۳۴.    

در زیارت منسوب به ناحیه مقدّسه امام (علیه‌السّلام) از او چنین یاد شده است: «السَّلامُ عَلی سالِمٍ مَولَی ابنِ المَدَنِیَّةِ الکَلبِیِ.»
[۱۶۵] جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۳۱.    
[۱۶۶] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۲.    
[۱۶۷] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۲۷۳.    


۱. ↑ ر. ک: نوری، حسین، لؤلؤ و مرجان، ص۱۶۵.
۲. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۰۵.
۳. ↑ رسان، فضیل بن زبیر، «تسمیة من قبل مع الحسین»، فصلنامه تراثنا، ش٢، ١٤٠٦ق، ص١٥٢.
۴. ↑ ابن سعد، محمد، «ترجمة الحسین و مقتله»، فصلنامه تراثنا، ش۱۰، ص۱۸۶.
۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۶۹.    
۶. ↑ رسان، فضیل بن زبیر، «تسمیة من قتل مع الحسین»، فصلنامه تراثنا، ش ٢، ١٤٠٦ق، ص١٥٢.
۷. ↑ ابن شهر آشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج٤، ص۱۲۲.    
۸. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۲۲۱-۲۲۲.    
۹. ↑ منتظر القائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص۳۰۰.
۱۰. ↑ امین عاملی‌، سیدمحسن، اعیان الشیعة، ج‌۳، ص۳۰۳.    
۱۱. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۵.    
۱۲. ↑ حسینی حائری، سیدعبدالمجید، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام) و اصحابه‌، ‌ص ۴۷۰.    
۱۳. ↑ مقرّم، عبدالرزاق‌، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ص۲۴۹.    
۱۴. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۶.    
۱۵. ↑ خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ج‌۲، ص۲۸.    
۱۶. ↑ بلاذری، احمد بن‌ یحیی‌، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۸۵.    
۱۷. ↑ بلاذری، احمد بن‌ یحیی‌، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۸۵.    
۱۸. ↑ ابن اعثم، احمد، الفتوح، ج۵، ص۱۰۸.    
۱۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم والملوک، ج۵، ص۴۲۰.    
۲۰. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، ص۱۱۳.    
۲۱. ↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص۹۹.    
۲۲. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، الملهوف علی قتلی الطفوف، ص۱۶۳.    
۲۳. ↑ خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین، ج۲، ص۲۳.    
۲۴. ↑ حلی، ابن نما، مثیرالاحزان، ص۶۳.    
۲۵. ↑ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۹۳.    
۲۶. ↑ ابن شهرآشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۲.    
۲۷. ↑ کاشفی، ملاحسین، روضة الشهداء، ج۱، ص۳۸۱.    
۲۸. ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۸.    
۲۹. ↑ ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب (علیهم‌السّلام)، ج۳، ص۲۵۲.    
۳۰. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الرجال، ص۹۹.    
۳۱. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۶، ص۳۱۴.    
۳۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۴۲۰.    
۳۳. ↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۹۳.    
۳۴. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیه من قتل مع الحسین، ص۲۷.    
۳۵. ↑ شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص۹۹.    
۳۶. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۸.    
۳۷. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۱.    
۳۸. ↑ خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ج۲، ص۲۳.    
۳۹. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۵، ص۲۳.    
۴۰. ↑ ابن شهرآشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی‌طالب (علیهم‌السّلام)، ج۳، ص۲۵۲.    
۴۱. ↑ بلاذری، احمد بن‌ یحیی‌، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۹۶.    
۴۲. ↑ ابن اعثم، احمد، الفتوح، ج۵، ص۱۰۸.    
۴۳. ↑ خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین، ج۲، ص۲۳.    
۴۴. ↑ موسوی مقرم، عبدالرزاق، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ص۲۵۲.    
۴۵. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    
۴۶. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، ملهوف علی قتلی الطفوف، ص۱۶۳.    
۴۷. ↑ حلی، ابن نما، مثیر الاحزان، ص۶۳.    
۴۸. ↑ محدث قمی، عباس، نفس ‌المهموم، ص۲۶۳.    
۴۹. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۵، ص۲۳.    
۵۰. ↑ محدث قمی، عباس، نفس المهموم، ص۲۶۴.    
۵۱. ↑ سماوی، محمد، ابصارالعین فی انصار الحسین (علیه‌السلام)، ص۱۷۷.    
۵۲. ↑ موسوی مقرم، عبدالرزاق، مقتل الحسین (علیه‌السلام)، ص۲۵۲.    
۵۳. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۸۵.    
۵۴. ↑ حسینی حائری، سیدعبدالمجید، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام) و اصحابه‌، ‌ص ۴۷۸.    
۵۵. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ج۱، ص۳۰.    
۵۶. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۸۵.    
۵۷. ↑ امین، سیدمحسن، اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۰۶.    
۵۸. ↑ حسینی حائری، سیدعبدالمجید، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام) و اصحابه‌، ‌ص ۴۷۸.    
۵۹. ↑ ابن شهر آشوب، ابوجعفر، مناقب آل‌ ابی‌طالب (علیه‌السلام)، ج۳، ص۲۰۶.    
۶۰. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج‌۴۵، ص۶۴.    
۶۱. ↑ رسان، فضیل بن زبیر، تسمیة من قتل مع الحسین (علیه‌السلام)، ص۱۵۵.    
۶۲. ↑ امین عاملی‌، سیدمحسن، اعیان الشیعة، ج‌۳، ص۴۱-۴۲.    
۶۳. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۷۳.    
۶۴. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۷۳.    
۶۵. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۲.    
۶۶. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۵، ص۵۰۲-۵۰۳.    
۶۷. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲۸، ص۳۰-۳۱.    
۶۸. ↑ سماوی، محمد، ابصارالعین، ج۱، ص۱۷۳.    
۶۹. ↑ ابن شهرآشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۶۰.    
۷۰. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۹.    
۷۱. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۳۴۶.    
۷۲. ↑ عسقلانی، ابن حجر، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج‌۷، ص۳۴۳.    
۷۳. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۷.    
۷۴. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۸.    
۷۵. ↑ تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۴۹.    
۷۶. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۸.    
۷۷. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۹۸.    
۷۸. ↑ ابن‌شهرآشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۳.    
۷۹. ↑ مقرم، عبدالرزاق، مقتل الحسین (علیه‌السّلام)، ص۲۳۷.    
۸۰. ↑ خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین (علیه‌السّلام)، ج۲، ص۲۴.    
۸۱. ↑ بحرانی، عبدالله، العوالم الامام الحسین (علیه‌السّلام)، ص۲۷۳.    
۸۲. ↑ بحرانی، عبدالله، العوالم الامام الحسین (علیه‌السّلام)، ص۲۷۳.    
۸۳. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۰۳.    
۸۴. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۴۵.    
۸۵. ↑ ابن‌ شهر آشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۳.    
۸۶. ↑ خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین (علیه‌السّلام)، ج۲، ص۲۴.    
۸۷. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۴۵.    
۸۸. ↑ ابن شهر آشوب، ابوجعفر، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۳.    
۸۹. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    
۹۰. ↑ عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۴، ص۵.    
۹۱. ↑ عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۴، ص۲۴.    
۹۲. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرةالدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین علیه‌السلام، ص۳۲۷.    
۹۳. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرةالدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام)، ص۳۲۷.    
۹۴. ↑ سماوی، محمد، ابصارالعین فی انصار الحسین (علیه‌السلام)، ص۹۶.    
۹۵. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرةالدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین (علیه‌السلام)، ص۳۲۷.    
۹۶. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۶.    
۹۷. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    
۹۸. ↑ بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الایات و الاخبار و الاقوال، ص۳۳۷.    
۹۹. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۶۹.    
۱۰۰. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۰۶.    
۱۰۱. ↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ج۱، ص۱۰۵.    
۱۰۲. ↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ج۱، ص۱۰۵.    
۱۰۳. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    
۱۰۴. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۴۶۹.    
۱۰۵. ↑ ابن حبان، ابوحاتم، الثقات، ج۲، ص۳۱۰.    
۱۰۶. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۹۳.    
۱۰۷. ↑ ابن سعد، محمد، ترجمة الامام الحسین (علیه‌السلام)، ج۱، ص۷۷.    
۱۰۸. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۳۲۷-۳۲۸.    
۱۰۹. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۶.    
۱۱۰. ↑ الاقبال بالاعمال الحسنه، ابن طاووس، علی بن موسی، ج۳، ص۷۶.    
۱۱۱. ↑ الاقبال بالاعمال الحسنه، ابن طاووس، علی بن موسی، ج۳، ص۳۴۶.    
۱۱۲. ↑ کاشفی، ملاحسین، روضة الشهدا، ج۱، ص۳۸۲.    
۱۱۳. ↑ شمس الدین، محمدمهدی، انصار الحسین (علیه‌السلام)، ج۱، ص۹۴.    
۱۱۴. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۴۶.    
۱۱۵. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۲۹.    
۱۱۶. ↑ موسوی زنجانی، ابراهیم، وسیلة الدارین، ج۱، ص۱۵۴.
۱۱۷. ↑ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۱۰۵.    
۱۱۸. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۳۸.    
۱۱۹. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ج۱، ص۳۰.    
۱۲۰. ↑ خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل ‌الحسین علیه‌السلام، ج۲، ص۲۶.    
۱۲۱. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۴۶۴.    
۱۲۲. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۹.    
۱۲۳. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۳۴۶.    
۱۲۴. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۴۷.    
۱۲۵. ↑ عسقلانی، ابن حجر، الاصابة، ج۳، ص۳۰۵.    
۱۲۶. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۴۸.    
۱۲۷. ↑ موسوی زنجانی، ابراهیم، وسیلة الدارین، ج۱، ص۱۵۵.
۱۲۸. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۳۳.    
۱۲۹. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۴، ص۳۳۸-۳۳۹.    
۱۳۰. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۰، ص۳۴۹.    
۱۳۱. ↑ شمس الدین، محمدمهدی، انصار الحسین (علیه‌السلام)، ص۹۰.    
۱۳۲. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الرجال، ج۱، ص۱۰۱.    
۱۳۳. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۱۷.    
۱۳۴. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۴۰.    
۱۳۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۴۰.    
۱۳۶. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۱۷.    
۱۳۷. ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۹.    
۱۳۸. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۳۴۵.    
۱۳۹. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۰، ص۲۷۰.    
۱۴۰. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۹۶.    
۱۴۱. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۰۶.    
۱۴۲. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۲۱.    
۱۴۳. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۲۸.    
۱۴۴. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۹۳.    
۱۴۵. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۱، ص۵۶    
۱۴۶. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ص۱۹۳.    
۱۴۷. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۴، ص۲۴-۲۵.    
۱۴۸. ↑ حسینی جلالی، محمدرضا، تسمیة من قتل مع الحسین، ج۱، ص۲۷.    
۱۴۹. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۸۱.    
۱۵۰. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۰۶.    
۱۵۱. ↑ خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۴.    
۱۵۲. ↑ شمس الدین، محمدمهدی، انصار الحسین (علیه‌السلام)، ج۱، ص۸۹.    
۱۵۳. ↑ سید ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج۳، ص۷۸.    
۱۵۴. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۲.    
۱۵۵. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۲۷۳.    
۱۵۶. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۳۱.    
۱۵۷. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۳۱.    
۱۵۸. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۸۲.    
۱۵۹. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۰، ص۸۹.    
۱۶۰. ↑ سماوی، محمد، ابصار العین، ج۱، ص۱۸۲.    
۱۶۱. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۳۱.    
۱۶۲. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۰، ص۸۹-۹۰.    
۱۶۳. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۰۶.    
۱۶۴. ↑ خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۳۴.    
۱۶۵. ↑ جمعی از نویسندگان، ذخیرة الدارین، ج۱، ص۴۳۱.    
۱۶۶. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۲.    
۱۶۷. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۲۷۳.    


• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۲، ص۴۹۴-۴۹۵.


رده‌های این صفحه : شهدای صحابه در کربلا | شهدای غیر بنی‌ هاشم در کربلا | شهدای کربلا | گزارش‌های آماری کربلا | مقتل جامع سیدالشهداء
جعبه ابزار