شهدای صحابه در کربلا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شهدای صحابه در کربلا، از مباحث مرتبط با اطلاعات و گزارشهای آماری در مورد واقعه
کربلا است. بر اساس گزارش منابع مختلف تعدادی از شهدای
لشکر امام حسین (علیهالسّلام) از
اصحاب پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) بودهاند؛ اما مورخان تعداد این افراد را یک گونه گزارش نکردهاند. در بررسی منابع تاریخی و رجالی، نام صحابه زیر را میتوان در میان شهدای کربلا یافت:
انس بن حارث کاهلی،
عبدالرحمان بن عبدربه انصاری،
عبدالله بن یقطر،
عمار بن ابی سلامه،
مسلم بن عوسجه اسدی،
نعیم بن عجلان انصاری و
هانی بن عروه مرادی.
در میان یاران
امام حسین (علیهالسّلام) چند نفر از
اصحاب پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) حضور داشتند و همین امر شاهد دیگری بر حقانیت و قداست بالای آن حضرت در جامعه آن روز است؛ اما مورخان، تعداد این افراد را یک گونه گزارش نکردهاند.
فضیل بن زبیر ۶ نفر،
مسعودی ۴ نفر،
و
سماوی، از نویسندگان معاصر، ۵ نفر
از شهدا را از اصحاب پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) معرفی کردهاند که مدرکی برای اثبات صحابی بودن برخی از آنان وجود ندارد. بـه هـر روی با بررسی منابع تاریخی و رجالی، نام شهیدان زیر را میتوان در میان اصحاب یافت:
انس بْنِ حَرْث بْنِ نَبیه بْنِ کاهِل
مشهور به انس بن حارث کاهلی،
و انس بن کاهل اسدی
منسوب به یکی از تیرههای قبیله
بنیاسد به نام کاهل و از اصحاب
پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) و امام حسین (علیهالسّلام) بود که در روز عاشورا به شهادت رسید.
انس از
صحابه پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) بود و در جنگهای
بدر و
حنین شرکت داشت.
انس بن حارث
روایات بسیاری را از پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نقل کرده که
شیعه و
سنی آن را در کتب خود گزارش کردهاند. از جمله احادیثی که از طریق انس روایت شده است، این سخن رسول خداست:
«انَّ ابنی هذا ـ یَعنِی الحُسَینَ (علیهالسّلام) ـ یُقتَلُ بِاَرضٍ یُقالُ لَها: کَربَلاءُ، فَمَن شَهِدَ ذلِکَ مِنکُم فَلیَنصُرهُ. قالَ: فَخَرَجَ انَسُ بنُ الحارِثِ الی کَربَلاءَ، فَقُتِلَ مَعَ الحُسَینِ (علیهالسلام).»
«فرزندم- اشاره به
امام حسین (علیهالسلام)- در سرزمینی به نام
کربلا کشته میشود، هر کس تا آن هنگام زنده بود و او را درک کرد باید یاری اش کند».
انس که ساکن کوفه بود؛
طبق گفته
بلاذری پس از خروج از کوفه در
قصر بنی مقاتل، خدمت آن حضرت رسید و با ادای
سوگند اظهار داشت که هدف وی از خروج از کوفه آن بوده است که همانند
عبیدالله بن حر به نفع هیچ کدام امام (علیهالسلام) و یا دشمنان) وارد جنگ نشود؛ و در ادامه افزود: «-ولی- خداوند یاری کردن تو را در قلب من افکند و به من جرات بخشید تا در این راه با تو همگام باشم.»
امام حسین (علیهالسلام) به وی نوید هدایت و امنیت داد و او را با خود همراه ساخت.
او در
کربلا ماموریت یافت تا پیام امام حسین (علیهالسلام) را به
عمر سعد برساند و به اواندرز دهد، شاید به خود آید.
انس در روز
عاشورا همچون دیگر یاران امام حسین (علیهالسلام) پس از کسب اجازه از محضر آن حضرت عازم میدان جنگ شد و پس از کارزاری سخت و کشتن چهارده
یا هجده تن
از سپاهیان دشمن به درجه رفیع
شهادت نایل آمد. در
زیارت ناحیه مقدسه و
رجبیّه از وی چنین یاد شده است:
«السَّلامُ عَلی انَسِ بْنِ الکاهِلِ الْاَسَدی.»
عبدالرحمن بن عبدربّه
خَزْرَجی (منسوب به
خزرج)، یکی از دو
طایفه بزرگ
مدینه از
صحابه پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و از یاران
امام علی (علیهالسّلام) بود
و یکی از
شهدای کربلا است. وی را از راویان
حدیث غدیر ذکر کردهاند.
عبدالرحمن، از شخصیتهای بارز
کوفه بود که در آنجا از مردم برای
امام حسین (علیهالسّلام) بیعت می گرفت.
و روز
عاشورا به میدان جنگ شتافت
و در نبرد نخست
و به قولی پس از
نماز ظهر به فیض
شهادت نایل گشت.
عبدالله بن یقْطُر (یقطین)
یا (بقطر)
از
صحابه پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)
(البته
ابن حجر تصریح به صحابی بودن وی نکرده است؛ بلکه گفته است که عبدالله هم سن و سال حسین بن علی بوده است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که او احتمالاً در کودکی پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) را درک کرده است.) و یکی از
شهدای کربلا است. مادر وی
دایه امام حسین (علیهالسّلام) بود و از وی نگهداری میکرد، از اینرو وی را رضیع الحسین (همشیر حسین (علیهالسلام)) نامیدهاند.
هنگامی که
امام حسین (علیهالسّلام) به منزلگاه زباله رسید، پیش از آن که از کشته شدن
مسلم بن عقیل (علیهالسّلام) با خبر شود عبدالله را به سوی مسلم فرستاد، ولی وی توسط
حُصین بن تمیم -در
قادسیه- دستگیر و نزد
ابن زیاد فرستاده شد. ابن زیاد فرمان داد او را از بالای قصر به زمین افکندند و به این ترتیب به شهادت رسید.
وقتی خبر شهادت فرزند یقطر به امام حسین (علیهالسّلام) رسید خطبهای خواند ضمن آن چنین فرمود: ای مردم،
شیعیان ما رهایمان کردند و
مسلم،
هانی،
قیس بن مُسهر و -عبدالله- یقْطر کشته شدند. هر کسی از شما میخواهد باز گردد چنین کند. مردمی که به طمع
دنیا همراه آن حضرت شده بودند از چپ و راست متفرق شدند و فقط یارانی ماندند که از
حجاز همراه آن حضرت آمده بودند.
در
زیارت رجبیه بر وی چنین درود فرستاده شده است:
«السَّلامُ عَلی عَبْدِالله بْنِ یقْطُر رَضِیعِ الحُسَین.»
عمّار بن ابی سلامة
دالانی (منسوب به
بنی دالان، تیرهای از
همدان از
قبایل یمن که در
کوفه سکنی داشتند.)
از صحابه پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)
و از یاران
امام علی (علیهالسّلام) و
امام حسین (علیهالسّلام) و از
شهدای کربلا است.
عمّار در اردوگاه «
نُخَیلِه» در صدد
قتل عبیدالله بن زیاد برآمد ولی موفق نشد. سرانجام با ظرافت خاصی از
کوفه خارج شد و به امام حسین (علیهالسّلام) پیوست و در رکاب آن حضرت در حمله نخست سپاه
عمر سعد، به
شهادت رسید.
در
زیارت ناحیه درباره او میخوانیم:
«السَّلامُ عَلی عَمّارِ بْنِ ابی سَلامَةِ الدَّالانی.»
ابو حجل
مسلم بن عوسجه اسدی، صحابی
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم)،
امام علی،
امام حسن (علیهماالسلام)
و از یاران امام حسین (علیهالسلام) و از
شهدای کربلا است. مسلم بن عوسجه پس از ورود
مسلم بن عقیل به کوفه، به یاریاش شتافت و از مردم برای حمایت از
امام حسین (علیهالسلام) بیعت گرفت او همچنین، کار خرید
سلاح، دریافت کمکهای مردمی و فرماندهی جنگجویان
طایفه مذحج و
بنی اسد را بر عهده داشت.
مسلم بن عوسجه پس از پراکنده شدن کوفیان و
شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه، خود را از دید سربازان
عبیدالله مخفی ساخت و شبانه همراه خانواده خود از کوفه خارج گردید و در شب هفتم یا هشتم
محرّم به سپاه امام حسین (علیهالسلام) پیوست.
او در
شب عاشورا در پاسخ امام حسین (علیهالسلام) که از یاران خود خواسته بود تا برای رفتن یا ماندن تصمیم بگیرند گفت: به خدا
قسم اگر هفتاد مرتبه مرا بکشند، بسوزانند، ریز ریز کنند و دوباره زنده شوم هرگز از تو دست بر نمیدارم و جانم را فدای تو خواهم کرد، چگونه در راه تو کشته نشوم در حالی که این تنها برای یکبار است و عزّتی جاودانه دارد؟
در روز عاشورا مسلم بن عوسجه سرسختانه به نبرد با
دشمن پرداخت و پس از چندی به
شهادت رسید. بر اساس گزارش برخی منابع او ولین کشته از یاران امام حسین (علیهالسّلام) بود.
در
زیارت ناحیه مقدسه از او چنین یاد شده است:
«السلامُ علی مُسْلِم بْنِ عَوْسَجةِ الاسَدی.... وَ کنْتَ اوّلُ مَنْ شَرَی نَفْسَه و اوَّلُ شهیدٍ شَهِدَالله...»
«سلام بر توای مسلم فرزند عوسجه اسدی... تو نخستین فداکار و
شهید راه خدا بودی...».
نُعیم (نعمان)
بن عِجلان، از اصحاب
رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و از یاران
امام حسین (علیهالسلام) و از شهدای کربلا است.
زمانی که امام حسین (علیهالسّلام) به سوی
عراق حرکت کرد نعیم بن عجلان از
کوفه خارج شد و خود را به امام (علیهالسّلام) رساند.
او پیوسته همراه امام (علیهالسّلام) بود تا این که در روز
عاشورا در جریان حمله نخست به
شهادت رسید.
در
زیارت ناحیه و
رجبیّه درباره او میخوانیم:
«السَّلامُ عَلی نُعَیْمِ بْنِ الْعِجلانِ الْانْصاری.»
هانی بن عروة،
از
اصحاب رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و
حضرت علی (علیهالسلام) و از قاریان و بزرگان کوفه به شمار میرفت.
با ورود
عبیدالله بن زیاد به
شهر کوفه، مسلم برای ادامه فعالیتهایش، منزل مختار را ترک کرد و وارد منزلهانی بن عروه شد که به نظر میرسید، امنیتش از جاهای دیگر بیشتر بود.
پس از شهادت مسلم بن عقیل، عبید الله بن زیاد دستور داد تاهانی را در بازار شهر، محلی که گوسفندان را خرید و فروش میکردند، ببرند و گردنش را بزنند. سرانجام هـانـی بن عروه در روز ترویه (هشتم
ذی الحجه) سال شصتم هجری در حالی که نود و چند سال از
عمر شریف او میگذشت، به شهادت رسید.
امام حسین (علیهالسلام) از شنیدن خبر شهادت مسلم و هانی متاثر واندوهگین شد شدند و برای آن دو دعا کردند و سپس کلمه استرجاع راخواندند.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۲، ص۴۹۲-۴۹۳.
