• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

زَلَل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





زَلَل (به فتح زاء و لام) از واژگان نهج البلاغه به معنای لغزیدن است.
مشتقات مختلفی از این کلمه در «نهج‌البلاغه» استفاده شده، مانند:
إِزْلال (به همزه مکسور و سکون زاء) به معنی لغزاندن.
إِسْتِزْلال (به همزه مکسور و سکون سین و زاء و کسر تاء) به معنای لغزش و طلب لغزش و خطا.
مَزَلَّة ( به فتح میم و زاء و لام مشدد مفتوح) به معنی محلّ لغزش.
أَزَل (به همزه مفتوح و فتح زاء) به معنی سريع است.
امام علی (علیه‌السّلام) از این واژه برای توصیف منافقان و جاهلیت استفاده کرده است.
از این ماده بیست مورد در نهج البلاغه آمده است.



زَلَل به معنای لغزیدن است.
«زلّ الرَّجُل زلا: زلق عَن صَخرَة وَ نَحوِها»
إِزْلال به معنی لغزاندن است.
إِسْتِزْلال به معنای لغزش و طلب لغزش و خطا است.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:


۲.۱ - زَلَّ- خطبه ۱۱۸ (خطاب به یاران)

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) خطاب به یارانش فرمود:
«لَقَدْ حَمَلْتُكُمْ عَلَى الطَّريقِ الْواضِحِ... مَنِ اسْتَقامَ فَإِلَى الْجَنَّةِ، وَ مَنْ زَلَّ فَإِلَى النّارِ!.»
«شما را به راه آشکار وا داشتم هر که استوار ماند به سوی بهشت و هر که بلغزد به سوی آتش است.»

۲.۲ - اسْتَزَلَّتْهُمُ - خطبه ۹۴ (جاهلیت)

درباره جاهلیت فرموده:
«قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الاَْهْواءُ، وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِياءُ، وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجاهِلِيِّةُ الْجَهْلاءُ.»
«هواهای نفسانی ساقطشان کرده و تکبر لغزششان داده و جاهلیت شدید خفیفشان کرده بود.»

۲.۳ - الْمَزَلَّةِ - خطبه ۱۴۹ (بعد از ضربت خوردن)

مَزَلَّة به معنی محلّ لغزش است؛ امام (علیه‌السّلام) بعد از ضربت خوردن چنین فرمود:
«إِنْ تَثْبُتِ الْوَطْأَةُ في هذِهِ الْمَزَلَّةِ فَذاكَ، وَ إِنْ تَدْحَضِ الْقَدَمُ فَإِنّا كُنّا في أَفْياءِ أَغْصان.»
«اگر پایم در این لغزش‌گاه ثابت ماند، آن خواسته من و شماست و اگر قدم در آن لغزید (و از دنیا رفتم) عجبی نیست زیرا که ما در سایه شاخه‌ها بوده‌ایم.»

۲.۴ - الْمُزِلّونَ - خطبه ۱۹۴ (منافقین)

درباره منافقون فرماید:
«وَ أُحَذِّرُكُمْ أَهْلَ النِّفاقِ، فَإِنَّهُمُ: الضّالّونَ الْمُضِلّونَ، وَ الزّالّونَ الْمُزِلّونَ
«شما را از منافقان بر حذر می‌دادم که آنها گمراه شده و گمراه کننده و لغزش یافته و لغزش دهندگانند.»

۲.۵ - الاَْزَلِّ - نامه ۴۱ (توصیه به فرماندار)

«الأَزَل» به معنی سریع است؛ آن با معنای اوّلی سازگار است، فرمود:
«الذِّئْبِ الاَْزَلِّ
«یعنی گرگ سریع و شتاب کننده.» که در «ذئب» یا «خطف» گذشت.



بیست مورد از این ماده در «نهج البلاغه» یافته است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۹۹.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۸۷.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۵۵۲.    
۴. زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱۴، ص۳۱۰.    
۵. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۸۷.    
۶. زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱۴، ص۳۱۰.    
۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۷۳، خطبه۱۱۸.    
۸. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۲۳۲، خطبه۱۱۷.    
۹. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۷۶، خطبه۱۱۹.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۱، خطبه۱۱۹.    
۱۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۰۰.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۱۹۳.    
۱۳. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۰۷.    
۱۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۸۷.    
۱۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۵، خطبه۹۴.    
۱۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۸۶، خطبه۹۳.    
۱۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۴۰، خطبه۹۵.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۳، خطبه۹۵.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۳۶.    
۲۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۳۷.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۲۷۷.    
۲۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۱۴.    
۲۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۶۶.    
۲۴. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۸۷.    
۲۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۱۸، خطبه۱۴۹.    
۲۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۴۵، خطبه۱۴۵.    
۲۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۰۷، خطبه۱۴۹.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۱۵، خطبه۱۴۹.    
۲۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۸۳.    
۳۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۸۸.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۷۱۴.    
۳۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۱۷-۱۲۷.    
۳۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۱۷.    
۳۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۵، خطبه۱۹۴.    
۳۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۹۱، خطبه۱۸۹.    
۳۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۰۷، خطبه۱۹۴.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۷، خطبه۱۹۴.    
۳۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۳.    
۳۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۴-۷۷۵.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۶۰۶.    
۴۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۷۶.    
۴۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۶.    
۴۳. زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱۴، ص۳۱۱.    
۴۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۶۹، نامه۴۱.    
۴۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۷۳، نامه۴۰.    
۴۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۱۳، نامه۴۱.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۴۵، نامه۴۱.    
۴۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۴۵.    
۴۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۴۹.    
۵۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۰، ص۱۲۲.    
۵۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۱۶۹.    
۵۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۷۳، خطبه۱۱۸.    
۵۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۵، خطبه۹۴.    
۵۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۱۸، خطبه۱۴۹.    
۵۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۵، خطبه۱۹۴.    
۵۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۶۹، نامه۴۱.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «زلل»، ج۱، ص۴۹۹.    






جعبه ابزار