• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسین بن مظفر حمدانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





حسین بن مظفر حمدانی۴۹۸ هـ.ق) از فقها، متکلمان و محدثان برجسته امامیه در سده پنجم (هجری قمری) بود.
او از خاندان بنوحمدان و فرزند ابوالفرج مظفر، از شاگردان شیخ مفید بود.
حمدانی سال‌ها نزد شیخ طوسی در بغداد و نجف شاگردی کرد و در قزوین نیز به تدریس و روایت حدیث پرداخت.
او شاگردانی همچون ابوالقاسم نیشابوری و امیرکابن ابی اللجیم داشت.
از آثار او می‌توان به هتک استار الباطنیه و نصرة الحق و لؤلؤة التفکر اشاره کرد.



ابوعبداللّه حسین بن مظفر بن علی بن حسین بن علی بن حمدان محیی‌الدین حمدانی قزوینی از متکلمان و فقهای بزرگ و از محدثان موثق امامیه در سده پنجم (هجری قمری) است که اهل و ساکن قزوین بوده است. بعضی منابع لقب همدانی را برای او ذکر کرده‌اند که بی‌شک تصحیفی از حمدانی است؛ زیرا منتسب به جد اعلای خود حمدان بوده است.
بنوحمدان از خاندان معروفی هستند که در طول تاریخ بسیاری از امرا، فقها و دانشمندان شیعه از این خاندان برخاستند.
[۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص ۶۸، ۷۵، ۷۶.
پدرش ابوالفرج مظفر بن علی نیز از بزرگان علمای امامیه و از شاگردان شیخ مفید (م ۴۱۳ هـ.ق) بوده است.
منتجب‌الدین، ابوالفرج را از سفرای امام زمان (علیه‌السلام) دانسته، ولی با توجه به این‌که ابوالفرج در دوران غیبت کبری می‌زیسته سفارت او درست به نظر نمی‌آید.



حسین از ابوعبداللّه حسین بن احمد قادسی بغدادی۴۴۷ هـ.ق) روایت کرده است. در وطنش قزوین نیز به نقل روایت از ابوطیب طاهر بن عبداللّه طبری۴۵۰ هـ.ق) و ابومحمد حسن بن علی جوهری بغدادی۴۵۴ هـ.ق) می‌پرداخت.
منتجب‌الدین هم‌چنین خبر داده ابو عبداللّه حمدانی سی سال در نجف اشرف از محضر شیخ طوسی نیز استفاده کرده، جمیع آثار و مصنفات شیخ را نزد او خوانده و فرا گرفته است.
این کلام منتجب‌الدین خالی از اشکال نیست؛ زیرا شیخ طوسی ابتدا ساکن بغداد بود، ولی با بروز فتنه در بغداد، در سال ۴۴۸ (هجری قمری) یا ۴۴۹ (هجری قمری) به نجف اشرف هجرت کرده و تا پایان عمر (۴۶۰ هـ.ق) تنها حدود دوازده سال در نجف بوده است؛
[۱۰] ابن اثیر، علی بن محمد، الكامل فی التاریخ، ج۸، ص ۱۵۱.
ولی به هر حال بعید نیست ابوعبداللّه حمدانی سالیان بسیاری در بغداد و نجف از محضر شیخ استفاده کرده باشد.



ابن مظفر شاگردانی داشته که از جمله آن‌ها؛ ابوالقاسم حسن بن علی بن محمد نیشابوری، استاد منتجب‌الدین ابوالبرکات محمد بن اسماعیل مشهدی، طالب بن علی علوی حسینی ابهری، عبداللّه بن احمد بن حمزه جعفری زینبی قزوینی و امیر کابن ابی اللجیم مصدّری عجلی۵۱۴ هـ.ق) نیز در شمار راویان و شاگردان او بوده‌اند.



حمدانی تالیفاتی داشته که عبارتند از:
• هتک استار الباطنیه در رد بر اسماعیلیه که در آن زمان در قزوین و الموت تبلیغات و فعالیت‌های گسترده‌ای داشته‌اند؛
• نصرة الحق؛
• لؤلؤة التفکر فی المواعظ و الزواجر.



ابوعبداللّه حمدانی در سال ۴۹۸ (هجری قمری) درگذشت. بزرگان و شعرا در سوگ او مرثیه‌های بسیار گفتند.
(دیگر منابع:
[۳۷] اعلمی حائری، محمد حسین، دایره المعارف الشیعة العامّه، ج۸، ص۳۳۶.
)



۱. منتجب‌الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب‌الدین، ص۴۷.    
۲. منتجب‌الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب‌الدین، ص۴۷.    
۳. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۲۵۵.    
۴. آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعه، ج۱۸، ص۳۸۱.    
۵. ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۸۶-۳۸۷.    
۶. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص ۶۸، ۷۵، ۷۶.
۷. رافعی، عبدالکریم بن محمد، التدوین فی اخبار قزوین، ج۲، ص۳۱۶.    
۸. رافعی، عبدالکریم بن محمد، التدوین فی اخبار قزوین، ج۲، ص۴۶۲.    
۹. منتجب‌الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب‌الدین، ص۴۷.    
۱۰. ابن اثیر، علی بن محمد، الكامل فی التاریخ، ج۸، ص ۱۵۱.
۱۱. خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ج۱، ص۱۶۸.    
۱۲. ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۸۷.    
۱۳. منتجب‌الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب‌الدین، ص۸۰.    
۱۴. رافعی، عبدالکریم بن محمد، التدوین فی اخبار قزوین، ج۲، ص۳۱۶.    
۱۵. منتجب‌الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب‌الدین، ص۴۷.    
۱۶. منتجب‌الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب‌الدین، ص۴۷.    
۱۷. منتجب‌الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب‌الدین، ص۴۷.    
۱۸. رافعی، عبدالکریم بن محمد، التدوین فی اخبار قزوین، ج۲، ص۴۶۲-۴۶۳.    
۱۹. ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ص۳۸۷.    
۲۰. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲۳، ص۷۱.    
۲۱. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۱، ص۳۵.    
۲۲. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۱۹.    
۲۳. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۷۰.    
۲۴. افندی، عبدالله بن عیسی بیگ، ریاض العلماء، ج۲، ص۱۷۷.    
۲۵. موسوی خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات، ج۶، ص۲۲۸.    
۲۶. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۵۸۳.    
۲۷. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۷۳.    
۲۸. حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۱۰۳.    
۲۹. نیشابوری کنتوری، حسین، کشف الحجب و الاستار، ج۱، ص۴۸۳.    
۳۰. نیشابوری کنتوری، حسین، کشف الحجب و الاستار، ج۱، ص۵۸۱.    
۳۱. نیشابوری کنتوری، حسین، کشف الحجب و الاستار، ج۱، ص۶۰۳.    
۳۲. آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعه، ج۲۵، ص۱۵۹.    
۳۳. نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۰۰.    
۳۴. سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۱۲۰.    
۳۵. محدث نوری، حسین، خاتمه مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۵۸.    
۳۶. محدث نوری، حسین، خاتمه مستدرک الوسائل، ج۳، ص۱۷۱.    
۳۷. اعلمی حائری، محمد حسین، دایره المعارف الشیعة العامّه، ج۸، ص۳۳۶.



پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «حسین بن مظفر حمدانی»، ج۳، ص۱۳۷-۱۳۸.






جعبه ابزار