[۴]محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفةالرجال، ص۵۸۴، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
از نوه او، جعفر بن محمد بن حسن، نقل کرده که جدّ سوم حسن، وَهْب، که اهل سِند و برده رسمی جریر بن عبداللّه بجلی بود، از امیر مؤمنان علی بن ابیطالب علیه‌السلام درخواست کرد وی را از جریر بخرد. جریر که میدید با فروش وَهْب او را کاملا از دست می دهد، آزادش کرد تا به این ترتیب میان خود و قبیلهاشبجیله با وهب و دودمانش، وابستگی (ولای عتق) برقرار شود. وهب نیز از آن پس به خدمت امیرمؤمنان درآمد.
[۱۰]محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفةالرجال، ص۵۸۴، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
وقتی به امام رضا علیه‌السلام گفته شد حسن‌بن محبوب زرّاد از جانب آن حضرت نامهای آورده است، حضرت وی را تأیید، و توصیه کرد به وی سرّاد بگویند، چنان‌که خدای تعالی در قرآن
[۴۹]محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفةالرجال، ص۵۱۲، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
درباره احمد بن محمد بن عیسی اشعری نوشته است که او از ابن‌محبوب روایت نمی کرد، چون اصحاب ما به ابن‌محبوب درباره روایت او از ابو حمزه ثمالی بدگمان بودند، اما بعداً توبه کرد و از حرفش برگشت.
هر چند شوشتری
با توجه به این که هیچ یک از کتابهای حسن‌بن محبوب در دست نیستند، اما به هر حال، اگر محتوای کتابهای او را مرویاتش بدانیم ــ که اغلب در کتابهای چهارگانه حدیثی شیعه و جز آن آمده‌اندــ می توان آثار از دست رفته را تا حدی بازسازی کرد.
بررسی تفاوت معنادار حجم روایات او در کتابهای حدیثی با موضوعاتی که متحد با عناوین کتابهای اوست، به‌ویژه حدود و نکاح و طلاق، این امر را موجه می سازد.
نام او را در طریق روایت بیش از چهل اصل و کتاب ذکر کرده‌اند.
بیش‌تر موارد مذکور برگرفته از فهرست ابن بطّه قمی است و او نیز غالباٌ به واسطه احمد بن محمد بن عیسی اشعری از ابن محبوب روایت کرده است.
حسن‌بن محبوب در اواخر سال ۲۲۴، در ۷۵ سالگی، و به احتمال بیش‌تر در ۹۵ سالگی، وفات یافت؛ زیرا گرچه کشّی
[۱۱۳]محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفةالرجال، ص۵۸۴، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
عمر او را به هنگام وفات «خمس و سبعین» دانسته است، اما به دلیل روایات وی از درگذشتگانِ پیش از سال ۱۴۹، احتمال بسیار دارد که تصحیفی رخ داده و عبارتِ صحیح، «خمس و تسعین» باشد
[۱۱۸]محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفةالرجال، ص۵۸۴، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
در میان راویان حدیث یاد شده است.
منابع :
(۱) محمد محسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) ابن‌ادریس حلّی، کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم ۱۴۱۰ـ۱۴۱۱.
(۳) ابن‌بابویه، کتاب الخصال، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ ش.
(۴) ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه الفقیه، چاپ علیاکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.
(۵) ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم.
(۶) ابن‌شهر آشوب، کتاب معالم‌العلماء، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۵۳.
(۷) لسان العرب، ابن‌منظور.
(۸) ابن‌ندیم، کتاب الفهرست، چاپ رضا تجدد، تهران ۱۳۵۰ ش.
(۹) الاختصاص، (منسوب به) محمدبن محمد مفید، چاپ علی اکبر غفاری، قم: جامعه یین حوزه علمیه قم.
(۱۰) محمدبن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۱۱) محمدمهدی بن مرتضی بحرالعلوم، رجال السید بحرالعلوم، المعروف بالفوائد الرجالیة، چاپ محمدصادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۱۲) احمد بن محمد برقی، رجال البرقی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، (تهران) ۱۴۱۹.
(۱۳) محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الآمل، چاپ احمد حسینی، بغداد (۱۹۶۵)، چاپ افست قم ۱۳۶۲ ش.
(۱۴) محمدبن حسن حرّ عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم ۱۴۰۹ـ۱۴۱۲.
(۱۵) ابو القاسم خویی، معجم رجال الحدیث، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم.
(۱۶) قاموس الرجال، شوشتری.
(۱۷) فضل‌بن حسن طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، قم ۱۴۱۷.
(۱۸) محمدبن حسن طوسی، الاستبصار، چاپ حسن موسوی خرسان، نجف ۱۳۷۵ـ۱۳۷۶/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۷، چاپ افست تهران ۱۳۶۳ ش.
(۱۹) محمدبن حسن طوسی، تهذیب‌الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۲۰) محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱، چاپ افست قم.
(۲۱) محمدبن حسن طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
(۲۲) محمدبن حسن طوسی، کتاب الغیبة، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
(۲۳) حسن‌بن یوسف علامه حلّی، رجال العلامة الحلّی، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، نجف ۱۳۸۱/۱۹۶۱، چاپ افست قم ۱۴۰۲.
(۲۴) عبدالهادی فضلی، اصول علم الرجال، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
(۲۵) عبدالهادی فضلی، دروس فی فقه الامامیة، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۲۶) سعیدبن هبةاللّه قطب‌راوندی، الخرائج و الجرائح، قم ۱۴۰۹.
(۲۷) عنایةاللّه قهپائی، مجمع الرجال، چاپ ضیاءالدین علامه اصفهانی، اصفهان ۱۳۸۴ـ۱۳۸۷، چاپ افست قم.
(۲۸) محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفةالرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
(۲۹) محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، چاپ علی اکبر غفاری، بیروت ۱۴۰۱.
(۳۰) ابوالقاسم گرجی، تاریخ فقه و فقها، تهران ۱۳۷۵ ش.
(۳۱) محمدبن اسماعیل مازندرانی حائری، منتهی المقال فی احوال‌الرجال، قم ۱۴۱۶.
(۳۲) عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محیی الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳.
(۳۳) محمدباقربن محمد تقی مجلسی، الوجیزة فی الرجال، چاپ محمدکاظم رحمان ستایش، تهران ۱۳۷۸ ش.
(۳۴) جعفربن حسن محقق حلّی، المعتبر فی شرح المختصر، ج ۱، قم ۱۳۶۴ ش.
(۳۵) احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
(۳۶) Hossein Modarressi Tabataba'i, Tradition and survival: a bibliographical survey of early Shiite literature, vol۱, Oxford ۲۰۰۳. (حسین مدرسی طباطبایی، سنت و بقا: بررسی کتابشناختی ادبیات اولیه شیعه، vol۱، آکسفورد ۲۰۰۳.)
