بُکْم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُکْم (به ضم باء و سکون کاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای لالی مادرزادی است.
مشتقات
بُکْم که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
اَبْکَمُ (به فتح همزه، سکون باء و فتح کاف) به معنای گنگ و لال مادرزاد؛
بُکْمٌ (به ضم باء و سکون کاف) جمع ابکم است.
بُکْم به معنای لالی مادرزادی است.
اَبْکَم به معنی لال مادرزاد است.
چنانکه
طبرسی،
راغب و
ابن اثیر در
نهایه، تصریح کرده‌اند.
جمع آن بکم است.
راغب می‌گوید: ابکم کسی است که لال بدنیا آید و
اخرس مطلق لال است خواه از مادر زاییده شود و خواه بعدا لال گردد پس میان آن دو
عموم و خصوص مطلق هست. هر ابکم اخرس است و بعضی ابکم اخرس نیست.
به مواردی از
بُکْم که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(اَحَدُهُما اَبْکَمُ لا یَقْدِرُ عَلی شَیْ‌ءٍ)
(يكى از آن دو، گنگ مادر زاد است؛ و قادر بر هيچ كارى نيست!)
یکی از آن دو لال است و بر چیزی قادر نیست.
(صُمٌ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَرْجِعُونَ)
«کرند، لالند، کوراند پس بر نمی‌گردند.»
(وَ نَحْشُرُهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَلی وُجُوهِهِمْ عُمْیاً وَ بُکْماً وَ صُمًّا)
(و
روز قیامت، آنها را بر صورت‌هايشان محشور مى‌كنيم، در حالى كه نابينا و گنگ و كرند.)
مراد از صمّ و
بکم در آیه فوق و نظایر آن کسانی‌اند که به حرف حق گوش نمی‌دهند و به آن اقرار نمی‌کنند. در چهار آیه، کلمه صمّ قبل از «بکم» آمده و در آیه ۹۷
اسراء «بکم» از «صمّ» جلوتر آمده است وانگهی بنا بر تصریح طبرسی: اَصَمّ کسی است که کر متولّد شده باشد.
علی هذا نمی‌توان گفت علّت جلو افتادن «صمّ» آن است که انسان اوّل کر و بعد لال می‌شود.
زیرا این در صورتی است که لالی و کری از عوارض بعدی باشد ولی بعید نیست که این قاعده را بگوییم که: چون گوش نشنود زبان قادر به تکلّم نخواهد بود، لذا در چهار آیه که راجع به دنیا است «صمّ» بدین اعتبار از «بکم» جلو افتاده است مانند آیه ۹۷ در سوره اسراء.
شاید بدین جهت است که شخص گرفتار اوّل بلا را می‌بیند، بعد اظهار می‌دارد، بعد به کلام دادرس گوش می‌دهد و آنها از هر سه محروم‌اند چون در
دنیا نیز آیات حق را نمی‌دیدند، و به حرف حق اعتراف نمی‌کردند و گوش نمی‌دادند و اللَّه العالم.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بکم»، ج۱، ص۲۲۰.
