• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اِعراب خطبه ۲۱۵

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



گزارش خطا



وَ مِنْ دُعَاءٍ لَهُ (عَلَيْهِ‌السَّلَامُ)
«و دعایی از آن حضرت (علیه‌السلام)»

كَانَ يَدْعُو بِهِ كَثِيراً؛
«که بسیار با آن دعا می‌کرد.»

«اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يُصْبِحْ بِي مَيِّتاً وَ لَا سَقِيماً،»۱
«اَلْحَمْدُ»:
مُبْتَدَأٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الظَّاهِرَةُ؛
«مبتدا، مرفوع و علامت رفع آن ضمه ظاهری است.»

«لِلَّهِ‌»:
اللَّامُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لام: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

اللَّهِ‌: لَفْظُ الْجَلَالَةِ اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«الله: لفظ جلاله، اسم مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری است»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِخَبَرٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به خبر محذوف هستند»

وَ جُمْلَةُ «الْحَمْدُ» ابْتِدَائِيَّةٌ لَا مَحَلَّ لَهَا مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«و جمله «الْحَمْدُ» ابتدائیه است و محلی از اعراب ندارد.»

«الَّذِي»:
اسْمٌ مَوْصُولٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ نَعْتٌ؛
«اسم موصول مبنی بر سکون است که در محل جر و به عنوان نعت قرار دارد.»

«لَمْ‌»:
حَرْفُ نَفْيٍ وَ جَزْمٍ وَ قَلْبٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف نفی، جزم و قلب، مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«يُصْبِحْ‌»
[۱] يُصْبِحُ: فِعْلٌ تَامٌّ.
[۲] یصبح: فعل تام است.
:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَجْزُومٌ وَ عَلَامَةُ جَزْمِهِ السُّكُونُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع مجزوم و علامت جزم آن سکون ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ جَوَازاً تَقْدِيرُهُ: هُوَ؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر جوازاً است که تقدیر آن «هو» می‌باشد.»

«بِي»:
الْبَاءُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«باء: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به حرف جر قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِالْفِعْلِ «يُصْبِحْ‌»؛
«و جار و مجرور متعلق به فعل «يُصْبِحْ‌» هستند.»

«مَيِّتاً»:
حَالٌ
[۳] مَيِّتاً حَالٌ مِنَ الْيَاءِ فِي (بِي)، أَيْ: لَمْ يَفْلِقِ الصَّبَاحُ عَلَيَّ مَيِّتاً، وَ لَا يَجُوزُ أَنْ تَكُونَ (يُصْبِحُ) نَاقِصَةً، كَمَا قَالَ الرَّاوَنْدِيُّ؛ لِأَنَّ خَبَرَ (كَانَ) وَ أَخَوَاتِهَا، يَجِبُ أَنْ يَكُونَ هُوَ الِاسْمَ، أَ لَا تَرَى أَنَّهُمَا مُبْتَدَأٌ وَ خَبَرٌ فِي الْأَصْلِ‌؟ وَ اسْمُ (يُصْبِحُ) ضَمِيرٌ يَعُودُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى، وَ مَيِّتاً لَيْسَ هُوَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ. وَ لِقَائِلٍ أَنْ يَقُولَ: إِنَّ مُرَادَ الرَّاوَنْدِيِّ كَوْنُ مَيِّتاً خَبَرَ أَصْبَحَ أَنَّهُ فِي الْأَصْلِ خَبَرُهَا وَ الْمُخْبَرُ بِهِ يَاءُ الْمُتَكَلِّمِ فَإِنَّ أَصْبَحَ عَلَى كَوْنِهَا نَاقِصَةً بِمَعْنَى صَارَ، فَلَمَّا عُدِّيَتْ بِالْبَاءِ صَارَتْ بِمَعْنَى صَيَّرَ وَ تَكُونُ مِنْ أَفْعَالِ التَّصْيِيرِ، فَيَكُونُ الْمَعْنَى لَمْ يُصَيِّرْنِي مَيِّتاً كَمَا يُقَالُ: صَيَّرَنِي اللَّهُ فِدَاكَ، وَ هَذَا مِمَّا لَا غُبَارَ عَلَيْهِ.
مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«حال
[۴] میّتاً حال از یاء در (بی) است، یعنی: صبح بر من در حالی که مرده بودم، نشکافت؛ و جایز نیست که (یصبح) ناقصه باشد، همان‌طور که راوندی گفته است؛ زیرا خبر (کان) و اخوات آن، باید همان اسم باشد، آیا نمی‌بینی که آن دو در اصل مبتدا و خبر هستند؟ و اسم (یصبح) ضمیری است که به الله تعالی برمی‌گردد، و میّتاً همان الله سبحانه نیست. و کسی می‌تواند بگوید: منظور راوندی از اینکه میّتاً خبر اصبح است، این است که در اصل خبر آن بوده و مُخبَر به (کسی که از او خبر داده می‌شود) یاء متکلم است؛ زیرا اصبح اگر ناقصه باشد به معنای «صار» (شد) است، و وقتی با «باء» متعدی شده، به معنای «صیّر» (گرداند) درآمده و از افعال تصییر (گردانیدن) می‌شود، پس معنا این می‌شود که: مرا مرده نگرداند، همان‌طور که گفته می‌شود: صیّرنی الله فداک (خدا مرا فدای تو گرداند)، و این چیزی است که ایرادی بر آن نیست.
منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است، و دومی برای تنوین است.»

«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«سَقِيماً»:
مَعْطُوفٌ عَلَى «مَيِّتاً»: حَالٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«معطوف بر «مَيِّتاً» است: حال، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است.»



«وَ لَا مَضْرُوباً عَلَىٰ عُرُوقِي بِسُوءٍ،»۲
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مَضْرُوباً»:
مَعْطُوفٌ عَلَى «مَيّتاً»: حَالٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«معطوف بر «مَيّتاً» است: حال، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است.»

«عَلَىٰ»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«عُرُوقِي»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور است و علامت جر آن کسره مقدر است، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِاسْمِ الْمَفْعُولِ «مَضْرُوباً»، أَوْ بِنَائِبِ مَفْعُولٍ مُطْلَقٍ، أَيْ: ضَرْباً بِسُوءٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به اسم مفعول «مَضْرُوباً» یا به نایب مفعول مطلق هستند، یعنی: ضرباً بسوء.»

«بِسُوءٍ‌»:
الْبَاءُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«باء: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

سُوءٍ‌: اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«سوءٍ: اسم مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است، و دومی برای تنوین است»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِاسْمِ الْمَفْعُولِ «مَضْرُوباً»؛
«و جار و مجرور متعلق به اسم مفعول «مَضْرُوباً» هستند.»



«وَ لَا مَأْخُوذاً بِأَسْوَإِ عَمَلِي،»۳
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مَأْخُوذاً»:
مَعْطُوفٌ عَلَى «مَيِّتاً»: حَالٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«معطوف بر «مَيِّتاً» است: حال، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است.»

«بِأَسْوَإِ»:
الْبَاءُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«باء: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

أَسْوَإِ: اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«أسوأِ: اسم مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است، و دومی برای تنوین است»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِاسْمِ الْمَفْعُولِ «مَأْخُوذاً»؛
«و جار و مجرور متعلق به اسم مفعول «مَأْخُوذاً» هستند.»

«عَمَلِي»:
مُضَافٌ إِلَيْهِ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«مضاف‌الیه مجرور و علامت جر آن کسره مقدر است، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد.»



«وَ لَا مَقْطُوعاً دَابِرِي،»۴
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مَقْطُوعاً»:
مَعْطُوفٌ عَلَى «مَيِّتاً»: حَالٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«معطوف بر «مَيِّتاً» است: حال، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است.»

«دَابِرِي»:
نَائِبُ فَاعِلٍ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الْمُقَدَّرَةُ عَلَى مَا قَبْلَ الْيَاءِ لِاشْتِغَالِ الْمَحَلِّ بِحَرَكَةِ الْيَاءِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«نایب فاعل مرفوع و علامت رفع آن ضمه مقدر بر حرف قبل از یاء است، به دلیل مشغول بودن محل به حرکت یاء، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد.»



«وَ لَا مُرْتَدّاً عَنْ دِينِي،»۵
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مُرْتَدّاً»:
مَعْطُوفٌ عَلَى «مَيِّتاً»: حَالٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«معطوف بر «مَيِّتاً» است: حال، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است.»

«عَنْ‌»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«دِينِي»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور است و علامت جر آن کسره مقدر است، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِاسْمِ الْفَاعِلِ «مُرْتَدّاً»؛
«و جار و مجرور متعلق به اسم فاعل «مُرْتَدّاً» هستند.»



«وَ لَا مُنْكِراً لِرَبِّي،»۶
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مُنْكِراً»:
مَعْطُوفٌ عَلَى «مَيِّتاً»: حَالٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«معطوف بر «مَيِّتاً» است: حال، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است.»

«لِرَبِّي»:
اللَّامُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لام: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

رَبِّي: اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«ربّی: اسم مجرور و علامت جر آن کسره مقدر است، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِاسْمِ الْفَاعِلِ «مُنْكِراً»؛
«و جار و مجرور متعلق به اسم فاعل «مُنْكِراً» هستند.»



«وَ لَا مُسْتَوْحِشاً مِنْ إِيمَانِي،»۷
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مُسْتَوْحِشاً»:
مَعْطُوفٌ عَلَى «مَيِّتاً»: حَالٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«معطوف بر «مَيِّتاً» است: حال، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است»

«مِنْ‌»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«إِيمَانِي»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور است و علامت جر آن کسره مقدر است، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِاسْمِ الْفَاعِلِ «مُسْتَوْحِشاً»؛
«و جار و مجرور متعلق به اسم فاعل «مُسْتَوْحِشاً» هستند.»



«وَ لَا مُلْتَبِساً عَقْلِي،»۸
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مُلْتَبِساً»:
مَعْطُوفٌ عَلَى «مَيِّتاً»: حَالٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«معطوف بر «مَيِّتاً» است: حال، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است»

«عَقْلِي»:
فَاعِلٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الْمُقَدَّرَةُ عَلَى مَا قَبْلَ الْيَاءِ لِاشْتِغَالِ الْمَحَلِّ بِحَرَكَةِ الْيَاءِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«فاعل مرفوع و علامت رفع آن ضمه مقدر بر حرف قبل از یاء است، به دلیل مشغول بودن محل به حرکت یاء، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد.»



«وَ لَا مُعَذَّباً بِعَذَابِ الْأُمَمِ مِنْ قَبْلِي.»۹
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مُعَذَّباً»:
مَعْطُوفٌ عَلَى «مَيِّتاً»: حَالٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«معطوف بر «مَيِّتاً» است: حال، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است»

«بِعَذَابِ‌»:
الْبَاءُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«باء: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

عَذَابِ‌: اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«عذابِ: اسم مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است، و آن مضاف است»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِاسْمِ الْمَفْعُولِ «مُعَذَّباً»؛
«و جار و مجرور متعلق به اسم مفعول «مُعَذَّباً» هستند.»

«الْأُمَمِ‌»:
مُضَافٌ إِلَيْهِ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ؛
«مضاف‌الیه مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است.»

«مِنْ‌»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«قَبْلِي»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور است و علامت جر آن کسره مقدر است، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِحَالٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به حال محذوف هستند.»



«أَصْبَحْتُ عَبْداً مَمْلُوكاً ظَالِماً لِنَفْسِي،»۱۰
«أَصْبَحْتُ‌»:
فِعْلٌ مَاضٍ نَاقِصٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لِاتِّصَالِهِ بِضَمِيرِ الرَّفْعِ؛
«فعل ماضی ناقص مبنی بر سکون است به دلیل اتصالش به ضمیر رفع»

وَ التَّاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الضَّمِّ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ رَفْعٍ اسْمُ «أَصْبَحَ‌»؛
«و تاء: ضمیر متصل مبنی بر ضم است که در محل رفع و به عنوان اسم «أَصْبَحَ‌» قرار دارد.»

«عَبْداً»:
خَبَرُ «أَصْبَحَ‌» مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«خبر «أَصْبَحَ‌»، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است.»

«مَمْلُوكاً»:
نَعْتٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«نعت، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است.»

«ظَالِماً»:
نَعْتٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«نعت، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است و دومی برای تنوین است.»

«لِنَفْسِي»:
اللَّامُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لام: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

نَفْسِي: اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«نفسی: اسم مجرور و علامت جر آن کسره مقدر است، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِاسْمِ الْفَاعِلِ «ظَالِماً»؛
«و جار و مجرور متعلق به اسم فاعل «ظَالِماً» هستند»

وَ جُمْلَةُ «أَصْبَحْتُ‌» اسْتِئْنَافِيَّةٌ؛
«و جمله «أَصْبَحْتُ‌» استئنافیه است.»



«لَكَ الْحُجَّةُ عَلَيَّ وَ لَا حُجَّةَ لِي.»۱۱
«لَكَ‌»:
اللَّامُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لام: حرف جر مبنی بر فتح است و محلی از اعراب ندارد»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به حرف جر قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِخَبَرٍ مُقَدَّمٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به خبر مقدم محذوف هستند.»

«الْحُجَّةُ‌»:
مُبْتَدَأٌ مُؤَخَّرٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الظَّاهِرَةُ؛
«مبتدای مؤخر، مرفوع و علامت رفع آن ضمه ظاهری است.»

«عَلَيَّ‌»:
عَلَىٰ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«علی: حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَ حُرِّكَ بِالْفَتْحِ مَنْعاً لِالْتِقَاءِ سَاكِنَيْنِ، وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است و برای جلوگیری از التقای ساکنین، با فتحه حرکت داده شده است، و در محل جر به حرف جر قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِالْمَصْدَرِ «الْحُجَّةٌ‌»؛
«و جار و مجرور متعلق به مصدر «الْحُجَّةٌ‌» هستند»

وَ جُمْلَةُ «لَكَ الْحُجَّةُ‌» حَالِيَّةٌ؛
«و جمله «لَكَ الْحُجَّةُ‌» حالیه است.»

«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ أَوْ حَالِيَّةٌ؛
«واو: عاطفه یا حالیه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ لِلْجِنْسِ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی جنس مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«حُجَّةَ‌»:
اسْمُ «لَا» مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ؛
«اسم «لَا» مبنی بر فتح و در محل نصب است.»

«لِي»:
اللَّامُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لام: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به حرف جر قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِخَبَرٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به خبر محذوف هستند»

وَ جُمْلَةُ «لَا حُجَّةَ لِي» إِمَّا مَعْطُوفَةٌ عَلَى جُمْلَةِ «لَكَ الْحُجَّةُ‌»، أَوْ حَالِيَّةٌ؛
«و جمله «لَا حُجَّةَ لِي» یا معطوف بر جمله «لَكَ الْحُجَّةُ‌» است، یا حالیه است.»



«وَ لَا أَسْتَطِيعُ أَنْ آخُذَ إِلَّا مَا أَعْطَيْتَنِي،»۱۲
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«أَسْتَطِيعُ‌»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع مرفوع و علامت رفع آن ضمه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنَا؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنا» می‌باشد.»

«أَنْ‌»:
حَرْفُ نَصْبٍ مَصْدَرِيٌّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف نصب مصدری، مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«آخُذَ»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنَا؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنا» می‌باشد»

وَ الْمَصْدَرُ الْمُؤَوَّلُ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ؛
«و مصدر مؤول در محل نصب و به عنوان مفعول‌به قرار دارد»

وَ جُمْلَةُ «لَا أَسْتَطِيعُ‌» مَعْطُوفَةٌ؛
«و جمله «لَا أَسْتَطِيعُ‌» معطوفه است.»

«إِلَّا»:
حَرْفُ اسْتِثْنَاءٍ
[۵] قَوْلُهُ عَلَيْهِ‌السَّلَامُ (إِلَّا مَا أَعْطَيْتَنِي) اسْتِثْنَاءٌ مُفَرَّغٌ.
وَ حَصْرٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف استثناء
[۶] سخن او (علیه‌السلام) (إِلَّا مَا أَعْطَيْتَنِي) استثناء مفرّغ است.
و حصر، مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مَا»:
اسْمٌ مَوْصُولٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ؛
«اسم موصول مبنی بر سکون است که در محل نصب و به عنوان مفعول‌به قرار دارد.»

«أَعْطَيْتَنِي»:
فِعْلٌ مَاضٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لِاتِّصَالِهِ بِضَمِيرِ الرَّفْعِ؛
«فعل ماضی مبنی بر سکون است به دلیل اتصالش به ضمیر رفع»

وَ التَّاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ رَفْعٍ فَاعِلٌ؛
«و تاء: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل رفع و به عنوان فاعل قرار دارد»

وَ النُّونُ لِلْوِقَايَةِ؛
«و نون برای وقایه است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل نصب و به عنوان مفعول‌به قرار دارد»

وَ جُمْلَةُ «أَعْطَيْتَنِي» صِلَةُ الْمَوْصُولِ لَا مَحَلَّ لَهَا مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«و جمله «أَعْطَيْتَنِي» صله موصول است و محلی از اعراب ندارد.»



«وَ لَا أَتَّقِيَ إِلَّا مَا وَقَيْتَنِي.»۱۳
«وَ لَا»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

لَا: حَرْفُ نَفْيٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لا: حرف نفی مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«أَتَّقِيَ‌»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنَا؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنا» می‌باشد.»

«إِلَّا»:
حَرْفُ اسْتِثْنَاءٍ وَ حَصْرٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف استثناء و حصر، مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«مَا»:
اسْمٌ مَوْصُولٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ؛
«اسم موصول مبنی بر سکون است که در محل نصب و به عنوان مفعول‌به قرار دارد.»

«وَقَيْتَنِي»:
فِعْلٌ مَاضٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لِاتِّصَالِهِ بِضَمِيرِ الرَّفْعِ؛
«فعل ماضی مبنی بر سکون است به دلیل اتصالش به ضمیر رفع»

وَ التَّاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ رَفْعٍ فَاعِلٌ؛
«و تاء: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل رفع و به عنوان فاعل قرار دارد»

وَ النُّونُ لِلْوِقَايَةِ؛
«و نون برای وقایه است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل نصب و به عنوان مفعول‌به قرار دارد»

وَ جُمْلَةُ «وَقَيْتَنِي» صِلَةُ الْمَوْصُولِ لَا مَحَلَّ لَهَا مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«و جمله «وَقَيْتَنِي» صله موصول است و محلی از اعراب ندارد»

وَ جُمْلَةُ «وَ لَا أَتَّقِيَ‌» مَعْطُوفَةٌ عَلَى جُمْلَةِ «آخُذَ»؛
«و جمله «وَ لَا أَتَّقِيَ‌» معطوف بر جمله «آخُذَ» است.»



«اَللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَفْتَقِرَ فِي غِنَاكَ،»۱۴
«اللَّهُمَّ‌»:
لَفْظُ الْجَلَالَةِ مُنَادَى مَبْنِيٌّ عَلَى الضَّمِّ الظَّاهِرِ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ لِفِعْلِ النِّدَاءِ الْمَحْذُوفِ؛
«لفظ جلاله، منادای مبنی بر ضم ظاهری است که در محل نصب و به عنوان مفعول‌به برای فعل ندای محذوف قرار دارد»

وَ الْمِيمُ الْمُشَدَّدَةُ عِوَضٌ مِنْ حَرْفِ النِّدَاءِ «يَا»؛
«و میم مشدد، جانشین حرف ندای «يَا» است.»

«إِنِّي»:
إِنَّ‌: حَرْفٌ مُشَبَّهٌ بِالْفِعْلِ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَ حُرِّكَ بِالْكَسْرِ لِمُنَاسَبَةِ الْيَاءِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«إنّ: حرف مشبهه بالفعل مبنی بر فتح است و به مناسبت یاء، با کسره حرکت داده شده و محلی از اعراب ندارد»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ اسْمُ «إِنَّ‌»؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل نصب و به عنوان اسم «إِنَّ‌» قرار دارد.»

«أَعُوذُ»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع مرفوع و علامت رفع آن ضمه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنَا؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنا» می‌باشد.»

«بِكَ‌»:
الْبَاءُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«باء: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به حرف جر قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِالْفِعْلِ «أَعُوذُ»؛
«و جار و مجرور متعلق به فعل «أَعُوذُ» هستند»

وَ جُمْلَةُ «أَعُوذُ» وَاقِعَةٌ فِي مَحَلِّ رَفْعٍ خَبَرُ «إِنَّ‌»؛
«و جمله «أَعُوذُ» در محل رفع و به عنوان خبر «إِنَّ‌» قرار دارد.»

«أَنْ‌»:
حَرْفُ نَصْبٍ مَصْدَرِيٌّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف نصب مصدری، مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«أَفْتَقِرَ»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنَا؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنا» می‌باشد»

وَ الْمَصْدَرُ الْمُؤَوَّلُ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ الْمَحْذُوفِ، تَقْدِيرُهُ: مِنْ أَنْ أَفْتَقِرَ؛
«و مصدر مؤول در محل جر به حرف جر محذوف قرار دارد، که تقدیر آن: «مِنْ أَنْ أَفْتَقِرَ» است.»

«فِي»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«غِنَاكَ‌»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ عَلَى آخِرِهِ لِلتَّعَذُّرِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور و علامت جر آن کسره مقدر بر آخر آن به دلیل تعذر است، و آن مضاف است»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِحَالٍ مَحْذُوفٍ
[۷] قَوْلُهُ عَلَيْهِ‌السَّلَامُ: (أَفْتَقِرُ فِي غِنَاكَ)، قَالَ الشَّارِحُ الْمُعْتَزِلِيُّ: مَوْضِعُ الْجَارِّ وَ الْمَجْرُورِ نَصْبٌ عَلَى الْحَالِ، وَ فِي مُتَعَلَّقَةٌ بِمَحْذُوفٍ، وَ الْمَعْنَى: أَفْتَقِرُ وَ أَنْتَ الْمَوْصُوفُ بِالْغِنَى الْفَائِضِ عَلَى الْخَلْقِ.
؛
«و جار و مجرور متعلق به حال محذوف هستند
[۸] سخن او (علیه‌السلام): (أَفْتَقِرُ فِي غِنَاكَ)، شارح معتزلی می‌گوید: جایگاه جار و مجرور، نصب به عنوان حال است و «فی» متعلق به محذوف است، و معنا این است: فقیر می‌شوم در حالی که تو به بی‌نیازی‌ای که بر خلق جاری است، وصف شده‌ای.
»

وَ جُمْلَةُ «إِنِّي أَعُوذُ» جَوَابُ النِّدَاءِ لَا مَحَلَّ لَهَا مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«و جمله «إِنِّي أَعُوذُ» جواب ندا است و محلی از اعراب ندارد»

وَ جُمْلَةُ النِّدَاءِ اسْتِئْنَافِيَّةٌ؛
«و جمله ندا، استئنافیه است.»



«أَوْ أَضِلَّ فِي هُدَاكَ،»۱۵
«أَوْ»:
حَرْفُ عَطْفٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف عطف مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«أَضِلَّ‌»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنَا؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنا» می‌باشد.»

«فِي»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«هُدَاكَ‌»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ عَلَى آخِرِهِ لِلتَّعَذُّرِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور و علامت جر آن کسره مقدر بر آخر آن به دلیل تعذر است، و آن مضاف است»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِحَالٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به حال محذوف هستند»

وَ جُمْلَةُ «أَوْ أَضِلَّ‌» مَعْطُوفَةٌ عَلَى جُمْلَةِ «أَفْتَقِرَ»؛
«و جمله «أَوْ أَضِلَّ‌» معطوف بر جمله «أَفْتَقِرَ» است.»



«أَوْ أُضَامَ‌ فِي سُلْطَانِكَ،»۱۶
«أَوْ»:
حَرْفُ عَطْفٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف عطف مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«أُضَامَ‌»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ لِلْمَجْهُولِ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع مجهول، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است»

وَ نَائِبُ الْفَاعِلِ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنَا؛
«و نایب فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنا» می‌باشد.»

«فِي»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«سُلْطَانِكَ‌»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری است، و آن مضاف است»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِحَالٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به حال محذوف هستند»

وَ جُمْلَةُ «أَوْ أُضَامَ‌» مَعْطُوفَةٌ عَلَى جُمْلَةِ «أَفْتَقِرَ»؛
«و جمله «أَوْ أُضَامَ‌» معطوف بر جمله «أَفْتَقِرَ» است.»



«أَوْ أُضْطَهَدَ وَ الْأَمْرُ لَكَ.»۱۷
«أَوْ»:
حَرْفُ عَطْفٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف عطف مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«أُضْطَهَدَ»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ لِلْمَجْهُولِ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع مجهول، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است»

وَ نَائِبُ الْفَاعِلِ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنَا؛
«و نایب فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنا» می‌باشد.»

«وَ الْأَمْرُ»:
الْوَاوُ: حَالِيَّةٌ؛
«واو: حالیه است»

الْأَمْرُ: مُبْتَدَأٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الظَّاهِرَةُ؛
«الأمر: مبتدا، مرفوع و علامت رفع آن ضمه ظاهری است»

وَ جُمْلَةُ «أَوْ أُضْطَهَدَ» مَعْطُوفَةٌ عَلَى جُمْلَةِ «أَفْتَقِرَ»؛
«و جمله «أَوْ أُضْطَهَدَ» معطوف بر جمله «أَفْتَقِرَ» است.»

«لَكَ‌»:
اللَّامُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«لام: حرف جر مبنی بر فتح است و محلی از اعراب ندارد»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به حرف جر قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِخَبَرٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به خبر محذوف هستند»

وَ جُمْلَةُ «الْأَمْرُ لَكَ‌» حَالِيَّةٌ؛
«و جمله «الْأَمْرُ لَكَ‌» حالیه است.»



«اَللَّهُمَّ اجْعَلْ نَفْسِي أَوَّلَ كَرِيمَةٍ تَنْتَزِعُهَا مِنْ كَرَائِمِي،»۱۸
«اللَّهُمَّ‌»:
لَفْظُ الْجَلَالَةِ مُنَادَى مَبْنِيٌّ عَلَى الضَّمِّ الظَّاهِرِ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ لِفِعْلِ النِّدَاءِ الْمَحْذُوفِ؛
«لفظ جلاله، منادای مبنی بر ضم ظاهری است که در محل نصب و به عنوان مفعول‌به برای فعل ندای محذوف قرار دارد»

وَ الْمِيمُ الْمُشَدَّدَةُ عِوَضٌ مِنْ حَرْفِ النِّدَاءِ «يَا»؛
«و میم مشدد، جانشین حرف ندای «يَا» است.»

«اجْعَلْ‌»:
فِعْلُ أَمْرٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ الظَّاهِرِ؛
«فعل امر مبنی بر سکون ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنْتَ؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنت» می‌باشد.»

«نَفْسِي»:
مَفْعُولٌ بِهِ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الْمُقَدَّرَةُ عَلَى مَا قَبْلَ الْيَاءِ لِاشْتِغَالِ الْمَحَلِّ بِحَرَكَةِ الْيَاءِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«مفعول‌به، منصوب و علامت نصب آن فتحه مقدر بر حرف قبل از یاء است، به دلیل مشغول بودن محل به حرکت یاء، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد.»

«أَوَّلَ‌»:
مَفْعُولٌ بِهِ ثَانٍ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«مفعول‌به دوم، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است، و آن مضاف است.»

«كَرِيمَةٍ‌»:
مُضَافٌ إِلَيْهِ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«مضاف‌الیه مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است، و دومی برای تنوین است»

وَ جُمْلَةُ «اجْعَلْ‌» جَوَابُ النِّدَاءِ لَا مَحَلَّ لَهَا مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«و جمله «اجْعَلْ‌» جواب ندا است و محلی از اعراب ندارد»

وَ جُمْلَةُ النِّدَاءِ اسْتِئْنَافِيَّةٌ؛
«و جمله ندا، استئنافیه است.»

«تَنْتَزِعُهَا»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع مرفوع و علامت رفع آن ضمه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنْتَ؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنت» می‌باشد»

وَ الْهَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ؛
«و هاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل نصب و به عنوان مفعول‌به قرار دارد»

وَ جُمْلَةُ «تَنْتَزِعُهَا» وَاقِعَةٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ نَعْتٌ؛
«و جمله «تَنْتَزِعُهَا» در محل جر و به عنوان نعت قرار دارد.»

«مِنْ‌»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«كَرَائِمِي»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور است و علامت جر آن کسره مقدر است، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِحَالٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به حال محذوف هستند.»



«وَ أَوَّلَ وَدِيعَةٍ تَرْتَجِعُهَا مِنْ وَدَائِعِ نِعَمِكَ عِنْدِي!»۱۹
«وَ أَوَّلَ‌»:
الْوَاوُ: عَاطِفَةٌ؛
«واو: عاطفه است»

أَوَّلَ‌: مَفْعُولٌ بِهِ ثَانٍ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«أوّل: مفعول‌به دوم، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است، و آن مضاف است.»

«وَدِيعَةٍ‌»:
مُضَافٌ إِلَيْهِ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ، وَ الثَّانِيَةُ لِلتَّنْوِينِ؛
«مضاف‌الیه مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است، و دومی برای تنوین است.»

«تَرْتَجِعُهَا»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع مرفوع و علامت رفع آن ضمه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: أَنْتَ؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «أنت» می‌باشد»

وَ الْهَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ؛
«و هاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل نصب و به عنوان مفعول‌به قرار دارد»

وَ جُمْلَةُ «تَرْتَجِعُهَا» وَاقِعَةٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ نَعْتٌ؛
«و جمله «تَرْتَجِعُهَا» در محل جر و به عنوان نعت قرار دارد.»

«مِنْ‌»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«وَدَائِعِ‌»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری است، و آن مضاف است.»

«نِعَمِكَ‌»:
مُضَافٌ إِلَيْهِ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«مضاف‌الیه مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است، و آن مضاف است»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِحَالٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به حال محذوف هستند.»

«عِنْدِي»:
مَفْعُولٌ فِيهِ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الْمُقَدَّرَةُ عَلَى مَا قَبْلَ الْيَاءِ لِاشْتِغَالِ الْمَحَلِّ بِحَرَكَةِ الْيَاءِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«مفعول‌فیه منصوب و علامت نصب آن فتحه مقدر بر حرف قبل از یاء است، به دلیل مشغول بودن محل به حرکت یاء، و آن مضاف است»

وَ الْيَاءُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و یاء: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الظَّرْفُ «عِنْدِي» مُتَعَلِّقٌ بِحَالٍ مَحْذُوفٍ؛
«و ظرف «عِنْدِي» متعلق به حال محذوف است.»



«اَللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ أَنْ نَذْهَبَ عَنْ قَوْلِكَ،»۲۰
«اللَّهُمَّ‌»:
لَفْظُ الْجَلَالَةِ مُنَادَى مَبْنِيٌّ عَلَى الضَّمِّ الظَّاهِرِ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ مَفْعُولٌ بِهِ لِفِعْلِ النِّدَاءِ الْمَحْذُوفِ؛
«لفظ جلاله، منادای مبنی بر ضم ظاهری است که در محل نصب و به عنوان مفعول‌به برای فعل ندای محذوف قرار دارد»

وَ الْمِيمُ الْمُشَدَّدَةُ عِوَضٌ مِنْ حَرْفِ النِّدَاءِ «يَا»؛
«و میم مشدد، جانشین حرف ندای «يَا» است.»

«إِنَّا»:
إِنَّ‌: حَرْفٌ مُشَبَّهٌ بِالْفِعْلِ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«إنّ: حرف مشبهه بالفعل مبنی بر فتح است و محلی از اعراب ندارد»

وَ النَّا: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ نَصْبٍ اسْمُ «إِنَّ‌»؛
«و نا: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل نصب و به عنوان اسم «إِنَّ‌» قرار دارد.»

«نَعُوذُ»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع مرفوع و علامت رفع آن ضمه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: نَحْنُ؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «نحن» می‌باشد.»

«بِكَ‌»:
الْبَاءُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«باء: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به حرف جر قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِالْفِعْلِ «نَعُوذُ»؛
«و جار و مجرور متعلق به فعل «نَعُوذُ» هستند»

وَ جُمْلَةُ «نَعُوذُ» وَاقِعَةٌ فِي مَحَلِّ رَفْعٍ خَبَرُ «إِنَّ‌»؛
«و جمله «نَعُوذُ» در محل رفع و به عنوان خبر «إِنَّ‌» قرار دارد.»

«أَنْ‌»:
حَرْفُ نَصْبٍ مَصْدَرِيٌّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف نصب مصدری، مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«نَذْهَبَ‌»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: نَحْنُ؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «نحن» می‌باشد»

وَ الْمَصْدَرُ الْمُؤَوَّلُ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ الْمَحْذُوفِ، تَقْدِيرُهُ: مِنْ أَنْ نَذْهَبَ؛
«و مصدر مؤول در محل جر به حرف جر محذوف قرار دارد، که تقدیر آن: «مِنْ أَنْ نَذْهَبَ» است»

وَ جُمْلَةُ «إِنَّا نَعُوذُ» جَوَابُ النِّدَاءِ لَا مَحَلَّ لَهَا مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«و جمله «إِنَّا نَعُوذُ» جواب ندا است و محلی از اعراب ندارد»

وَ جُمْلَةُ النِّدَاءِ اسْتِئْنَافِيَّةٌ؛
«و جمله ندا، استئنافیه است.»

«عَنْ‌»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«قَوْلِكَ‌»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است، و آن مضاف است»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِالْفِعْلِ «نَذْهَبَ‌»؛
«و جار و مجرور متعلق به فعل «نَذْهَبَ‌» هستند.»



«أَوْ أَنْ نُفْتَتَنَ‌
[۹] نُفْتَتَنَ‌: بِصِيغَةِ الْمُتَكَلِّمِ الْمَجْهُولِ، وَ فِي بَعْضِ النُّسَخِ بِالْبِنَاءِ عَلَى الْفَاعِلِ. (مِنْهَاجُ الْبَرَاعَةِ - الْخُوئِيُّ)
[۱۰] نفتتن: به صیغه متکلم مجهول، و در برخی نسخه‌ها با بنای بر فاعل آمده است. (منهاج البراعة - خوئی)
عَنْ دِينِكَ،»
۲۱
«أَوْ»:
حَرْفُ عَطْفٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف عطف مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«نُفْتَتَنَ‌»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ لِلْمَجْهُولِ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع مجهول، منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است»

وَ نَائِبُ الْفَاعِلِ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ وُجُوباً تَقْدِيرُهُ: نَحْنُ؛
«و نایب فاعل آن ضمیر مستتر وجوباً است که تقدیر آن «نحن» می‌باشد.»

«عَنْ‌»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«دِينِكَ‌»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است، و آن مضاف است»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِالْفِعْلِ «نُفْتَتَنَ‌»؛
«و جار و مجرور متعلق به فعل «نُفْتَتَنَ‌» هستند»

وَ جُمْلَةُ «أَوْ نُفْتَتَنَ‌» مَعْطُوفَةٌ عَلَى جُمْلَةِ «نَذْهَبَ‌»؛
«و جمله «أَوْ نُفْتَتَنَ‌» معطوف بر جمله «نَذْهَبَ‌» است.»



«أَوْ تَتَايَعَ‌
[۱۱] تَتَايَعَ‌: بِالْيَاءِ الْمُثَنَّاةِ مِنْ تَحْتُ التَّهَافُتِ وَ الْإِسْرَاعِ فِي الشَّرِّ وَ اللَّجَاجِ وَ الِاقْتِحَامِ فِيهِ مِنْ غَيْرِ رَوِيَّةٍ، وَ رُكُوبِ الْأَمْرِ عَلَى خِلَافِ النَّاسِ، وَ فِي بَعْضِ النُّسَخِ تَابَعَ بِحَذْفِ إِحْدَى التَّاءَيْنِ، وَ فِي بَعْضِهَا تَتَابَعَ بِالْبَاءِ الْمُوَحَّدَةِ، يُقَالُ: تَتَابَعُوا عَلَى الْأَمْرِ، أَيْ: تَوَالَوْا وَ تَبِعَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً. (مِنْهَاجُ الْبَرَاعَةِ - الْخُوئِيُّ)
[۱۲] تتایع: با یاء دو نقطه از پایین به معنای فرو افتادن و شتاب در شر و لجاجت و ورود بی‌محابا به آن، و انجام کار بر خلاف مردم است، و در برخی نسخه‌ها «تابع» با حذف یکی از دو «تاء» آمده، و در برخی دیگر «تتابع» با بای یک نقطه آمده است، گفته می‌شود: تتابعوا علی الأمر، یعنی: پی در پی آمدند و برخی به دنبال برخی دیگر رفتند. (منهاج البراعة - خوئی)
بِنَا أَهْوَاؤُنَا دُونَ الْهُدَى الَّذِي جَاءَ مِنْ عِنْدِكَ‌!»
۲۲
«أَوْ»:
حَرْفُ عَطْفٍ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف عطف مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«تَتَايَعَ‌»:
فِعْلٌ مُضَارِعٌ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ؛
«فعل مضارع منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است.»

«بِنَا»:
الْبَاءُ: حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى الْكَسْرِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«باء: حرف جر مبنی بر کسر است و محلی از اعراب ندارد»

وَ النَّا: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِحَرْفِ الْجَرِّ؛
«و نا: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به حرف جر قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِالْفِعْلِ «تَتَايَعَ‌»؛
«و جار و مجرور متعلق به فعل «تَتَايَعَ‌» هستند.»

«أَهْوَاؤُنَا»:
فَاعِلٌ مَرْفُوعٌ وَ عَلَامَةُ رَفْعِهِ الضَّمَّةُ الظَّاهِرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«فاعل مرفوع و علامت رفع آن ضمه ظاهری است، و آن مضاف است»

وَ النَّا: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و نا: ضمیر متصل مبنی بر سکون است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ جُمْلَةُ «أَوْ تَتَايَعَ‌» مَعْطُوفَةٌ عَلَى جُمْلَةِ «نَذْهَبَ‌»؛
«و جمله «أَوْ تَتَايَعَ‌» معطوف بر جمله «نَذْهَبَ‌» است.»

«دُونَ‌»
[۱۳] وَ هُوَ إِمَّا بِمَعْنَى عِنْدَ أَوْ بِمَعْنَى أَمَامَ.
[۱۴] و آن یا به معنای «نزد» است یا به معنای «مقابل».
:
مَفْعُولٌ فِيهِ مَنْصُوبٌ وَ عَلَامَةُ نَصْبِهِ الْفَتْحَةُ الظَّاهِرَةُ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«مفعول‌فیه منصوب و علامت نصب آن فتحه ظاهری است، و آن مضاف است.»

«الْهُدَى»:
مُضَافٌ إِلَيْهِ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الْمُقَدَّرَةُ عَلَى آخِرِهِ لِلتَّعَذُّرِ؛
«مضاف‌الیه مجرور و علامت جر آن کسره مقدر بر آخر آن به دلیل تعذر است»

وَ الظَّرْفُ «دُونَ‌» مُتَعَلِّقٌ بِالْفِعْلِ «تَتَايَعَ‌»؛
«و ظرف «دُونَ‌» متعلق به فعل «تَتَايَعَ‌» است.»

«الَّذِي»:
اسْمٌ مَوْصُولٌ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ نَعْتٌ؛
«اسم موصول مبنی بر سکون است که در محل جر و به عنوان نعت قرار دارد.»

«جَاءَ‌»:
فِعْلٌ مَاضٍ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ الظَّاهِرِ؛
«فعل ماضی مبنی بر فتح ظاهری است»

وَ فَاعِلُهُ ضَمِيرٌ مُسْتَتِرٌ فِيهِ جَوَازاً تَقْدِيرُهُ: هُوَ؛
«و فاعل آن ضمیر مستتر جوازاً است که تقدیر آن «هو» می‌باشد.»

«مِنْ‌»:
حَرْفُ جَرٍّ مَبْنِيٌّ عَلَى السُّكُونِ لَا مَحَلَّ لَهُ مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«حرف جر مبنی بر سکون است و محلی از اعراب ندارد.»

«عِنْدِكَ‌»:
اسْمٌ مَجْرُورٌ وَ عَلَامَةُ جَرِّهِ الْكَسْرَةُ الظَّاهِرَةُ عَلَى آخِرِهِ، وَ هُوَ مُضَافٌ؛
«اسم مجرور و علامت جر آن کسره ظاهری در آخر آن است، و آن مضاف است»

وَ الْكَافُ: ضَمِيرٌ مُتَّصِلٌ مَبْنِيٌّ عَلَى الْفَتْحِ وَاقِعٌ فِي مَحَلِّ جَرٍّ بِالْإِضَافَةِ؛
«و کاف: ضمیر متصل مبنی بر فتح است که در محل جر به اضافه قرار دارد»

وَ الْجَارُّ وَ الْمَجْرُورُ مُتَعَلِّقَانِ بِحَالٍ مَحْذُوفٍ؛
«و جار و مجرور متعلق به حال محذوف هستند»

وَ جُمْلَةُ «جَاءَ‌» صِلَةُ الْمَوْصُولِ لَا مَحَلَّ لَهَا مِنَ الْإِعْرَابِ؛
«و جمله «جَاءَ‌» صله موصول است و محلی از اعراب ندارد.»



۱. يُصْبِحُ: فِعْلٌ تَامٌّ.
۲. یصبح: فعل تام است.
۳. مَيِّتاً حَالٌ مِنَ الْيَاءِ فِي (بِي)، أَيْ: لَمْ يَفْلِقِ الصَّبَاحُ عَلَيَّ مَيِّتاً، وَ لَا يَجُوزُ أَنْ تَكُونَ (يُصْبِحُ) نَاقِصَةً، كَمَا قَالَ الرَّاوَنْدِيُّ؛ لِأَنَّ خَبَرَ (كَانَ) وَ أَخَوَاتِهَا، يَجِبُ أَنْ يَكُونَ هُوَ الِاسْمَ، أَ لَا تَرَى أَنَّهُمَا مُبْتَدَأٌ وَ خَبَرٌ فِي الْأَصْلِ‌؟ وَ اسْمُ (يُصْبِحُ) ضَمِيرٌ يَعُودُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى، وَ مَيِّتاً لَيْسَ هُوَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ. وَ لِقَائِلٍ أَنْ يَقُولَ: إِنَّ مُرَادَ الرَّاوَنْدِيِّ كَوْنُ مَيِّتاً خَبَرَ أَصْبَحَ أَنَّهُ فِي الْأَصْلِ خَبَرُهَا وَ الْمُخْبَرُ بِهِ يَاءُ الْمُتَكَلِّمِ فَإِنَّ أَصْبَحَ عَلَى كَوْنِهَا نَاقِصَةً بِمَعْنَى صَارَ، فَلَمَّا عُدِّيَتْ بِالْبَاءِ صَارَتْ بِمَعْنَى صَيَّرَ وَ تَكُونُ مِنْ أَفْعَالِ التَّصْيِيرِ، فَيَكُونُ الْمَعْنَى لَمْ يُصَيِّرْنِي مَيِّتاً كَمَا يُقَالُ: صَيَّرَنِي اللَّهُ فِدَاكَ، وَ هَذَا مِمَّا لَا غُبَارَ عَلَيْهِ.
۴. میّتاً حال از یاء در (بی) است، یعنی: صبح بر من در حالی که مرده بودم، نشکافت؛ و جایز نیست که (یصبح) ناقصه باشد، همان‌طور که راوندی گفته است؛ زیرا خبر (کان) و اخوات آن، باید همان اسم باشد، آیا نمی‌بینی که آن دو در اصل مبتدا و خبر هستند؟ و اسم (یصبح) ضمیری است که به الله تعالی برمی‌گردد، و میّتاً همان الله سبحانه نیست. و کسی می‌تواند بگوید: منظور راوندی از اینکه میّتاً خبر اصبح است، این است که در اصل خبر آن بوده و مُخبَر به (کسی که از او خبر داده می‌شود) یاء متکلم است؛ زیرا اصبح اگر ناقصه باشد به معنای «صار» (شد) است، و وقتی با «باء» متعدی شده، به معنای «صیّر» (گرداند) درآمده و از افعال تصییر (گردانیدن) می‌شود، پس معنا این می‌شود که: مرا مرده نگرداند، همان‌طور که گفته می‌شود: صیّرنی الله فداک (خدا مرا فدای تو گرداند)، و این چیزی است که ایرادی بر آن نیست.
۵. قَوْلُهُ عَلَيْهِ‌السَّلَامُ (إِلَّا مَا أَعْطَيْتَنِي) اسْتِثْنَاءٌ مُفَرَّغٌ.
۶. سخن او (علیه‌السلام) (إِلَّا مَا أَعْطَيْتَنِي) استثناء مفرّغ است.
۷. قَوْلُهُ عَلَيْهِ‌السَّلَامُ: (أَفْتَقِرُ فِي غِنَاكَ)، قَالَ الشَّارِحُ الْمُعْتَزِلِيُّ: مَوْضِعُ الْجَارِّ وَ الْمَجْرُورِ نَصْبٌ عَلَى الْحَالِ، وَ فِي مُتَعَلَّقَةٌ بِمَحْذُوفٍ، وَ الْمَعْنَى: أَفْتَقِرُ وَ أَنْتَ الْمَوْصُوفُ بِالْغِنَى الْفَائِضِ عَلَى الْخَلْقِ.
۸. سخن او (علیه‌السلام): (أَفْتَقِرُ فِي غِنَاكَ)، شارح معتزلی می‌گوید: جایگاه جار و مجرور، نصب به عنوان حال است و «فی» متعلق به محذوف است، و معنا این است: فقیر می‌شوم در حالی که تو به بی‌نیازی‌ای که بر خلق جاری است، وصف شده‌ای.
۹. نُفْتَتَنَ‌: بِصِيغَةِ الْمُتَكَلِّمِ الْمَجْهُولِ، وَ فِي بَعْضِ النُّسَخِ بِالْبِنَاءِ عَلَى الْفَاعِلِ. (مِنْهَاجُ الْبَرَاعَةِ - الْخُوئِيُّ)
۱۰. نفتتن: به صیغه متکلم مجهول، و در برخی نسخه‌ها با بنای بر فاعل آمده است. (منهاج البراعة - خوئی)
۱۱. تَتَايَعَ‌: بِالْيَاءِ الْمُثَنَّاةِ مِنْ تَحْتُ التَّهَافُتِ وَ الْإِسْرَاعِ فِي الشَّرِّ وَ اللَّجَاجِ وَ الِاقْتِحَامِ فِيهِ مِنْ غَيْرِ رَوِيَّةٍ، وَ رُكُوبِ الْأَمْرِ عَلَى خِلَافِ النَّاسِ، وَ فِي بَعْضِ النُّسَخِ تَابَعَ بِحَذْفِ إِحْدَى التَّاءَيْنِ، وَ فِي بَعْضِهَا تَتَابَعَ بِالْبَاءِ الْمُوَحَّدَةِ، يُقَالُ: تَتَابَعُوا عَلَى الْأَمْرِ، أَيْ: تَوَالَوْا وَ تَبِعَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً. (مِنْهَاجُ الْبَرَاعَةِ - الْخُوئِيُّ)
۱۲. تتایع: با یاء دو نقطه از پایین به معنای فرو افتادن و شتاب در شر و لجاجت و ورود بی‌محابا به آن، و انجام کار بر خلاف مردم است، و در برخی نسخه‌ها «تابع» با حذف یکی از دو «تاء» آمده، و در برخی دیگر «تتابع» با بای یک نقطه آمده است، گفته می‌شود: تتابعوا علی الأمر، یعنی: پی در پی آمدند و برخی به دنبال برخی دیگر رفتند. (منهاج البراعة - خوئی)
۱۳. وَ هُوَ إِمَّا بِمَعْنَى عِنْدَ أَوْ بِمَعْنَى أَمَامَ.
۱۴. و آن یا به معنای «نزد» است یا به معنای «مقابل».





جعبه ابزار