• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اعلامیه حق ملت‌ها بر صلح

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اعلامیه حق ملت‌ها بر صلح، یکی از اعلامیه‌های حقوق بشری است به این معنی که یکی از اعلامیه‌های مهم سازمان ملل متحد برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است. دسترسی به صلح و آرامش و زندگی در صلح و فضای مسالمت‌آمیز و به دور از تنش‌ها و جنگ‌ها، یکی از بالاترین آمال بشری بوده که همواره مورد اهتمام جامعه بین‌المللی بوده است. تا جایی که حفظ صلح و امنیت بین‌المللی به‌عنوان اولین هدف و یکی از مهم‌ترین اصول ملل جهان در منشور سازمان ملل متحد (۱۹۴۵) مورد شناسایی قرار گرفته است.


حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، در مقدمه اسناد حقوق بشری مهمی چون اعلامیه جهانی حقوق بشر (۱۹۴۸)،
[۱] Universal Declaration on Human Rights (UDHR) ۱۹۴۸, UN. Doc. A/ ۸۱۰, ۱۰ December ۱۹۴۸.
میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (۱۹۶۶)
[۲] International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) ۱۹۶۶, UN. Doc. A/۶۳۱۶ (۱۹۶۶).
و میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (۱۹۶۶)،
[۳] International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (ICESCR), UN, G.A. Res. No ۲۲۰۰A (XXI) of ۱۶ Dec. ۱۹۶۶.
مورد تاکید قرار گرفته است و اقدامات متعددی نیز در سطح بین‌المللی جهت برقراری، حفظ و تقویت صلح صورت پذیرفته است، اما شناسایی حق بر صلح (Right to peace) به‌عنوان حق بشری برای نخستین بار در سال ۱۹۷۶ توسط کمیسیون حقوق بشر مطرح گردید
[۴] Commission on Human Rights, Res. No. ۵ (۱۹۷۶).
و گام بعدی هم با تدوین و تصویب قطع‌نامه شماره ۷۳/۳۳ مورخ ۱۵ دسامبر ۱۹۷۸ توسط مجمع عمومی با عنوان «اعلامیه مربوط به آماده‌سازی جوامع برای زندگی در صلح»
[۵] Declaration on the Preparation of Societies for Life in Peace., ۱۵ December ۱۹۷۸, A/RES/۳۳/۷۳, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/۳b۰۰f۱b۸۱c.html accessed ۲۵ July ۲۰۱۱.
برداشته شد.
[۶] United Nations Charter (UNC), signed on ۲۶ June ۱۹۹۵, Entered into Force on ۲۴ October ۱۹۴۵, Art.۱(۱) and Art.۲(۳).

از این پس اقدامات بیشتری جهت تقویت جایگاه صلح به‌عنوان حق بشری در عرصه بین‌المللی صورت پذیرفت. تدوین و تصویب «اعلامیه مربوط به حق ملت‌ها بر صلح» (Declaration on the Right of Peoples to Peace) به‌موجب قطع‌نامه شماره ۱۱/۳۹ در ۱۲ نوامبر ۱۹۸۴ از جمله این اقدامات به‌شمار می‌آید.
[۷] Declaration on the Right of Peoples to Peace., ۱۲ November ۱۹۸۴,A/RES/۳۹/۱۱,available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/۳b۰۰f۰۰d۸.html accessed ۲۵ July ۲۰۱۱.


اعلامیه مربوط به حق ملت‌ها بر صلح، بسیار مختصر و کوتاه است و شامل یک مقدمه و چهار ماده است، که در قالب دسته‌بندی زیر ارایه می‌شود.

۲.۱ - مقدمه اعلامیه

در مقدمه کوتاه این سند با اشاره به این که هدف اصلی سازمان ملل متحد نیز حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است، اصول اساسی حقوق بین‌الملل مندرج در منشور ملل متحد را خاطر نشان نموده و بر اراده و آرمان تمامی ملت‌ها در جهت ریشه کن کردن جنگ از فضای زندگی بشر و به‌ویژه جلوگیری از فاجعه هسته‌ای در جهان، تاکید نموده است.
سپس این عقیده را مطرح نموده که زندگی بدون جنگ، شرط اصلی بین‌المللی برای تامین و تحقق رفاه، توسعه و پیشرفت دولت‌ها و تحقق کامل حقوق و آزادی‌های اساسی بشر که از سوی سازمان ملل متحد اعلام شده است.
همچنین با بیان آگاهی از این نکته که در عصر هسته‌ای، برقراری صلحی پایدار (Lasting Peace) در جهان، شرط عمده و اصلی برای حفظ تمدن بشری و بقای انسان به‌شمار می‌آید، تامین زندگی مسالمت‌آمیز برای ملت‌ها و حفظ صلح را وظیفه مقدس (The Sacred Duty) تمامی دولت‌ها دانسته است.
‌

۲.۲ - شناسایی حق بر صلح

بعد از بیان این مقدمه کوتاه، ابتدا در ماده ۱ اعلامیه، حق بر صلح به عنوان حق جمعی به شرح زیر مورد شناسایی قرار گرفته است: «رسما اعلام می‌شود که تمامی ملت‌های سیاره ما دارای حق مقدس بر صلح هستند.» بعد از شناسایی حق بر صلح برای تمامی ملت‌ها که در ماده ۱ صورت پذیرفته، ماده ۲ اعلامیه، مکلفان و متعهدان در قبال حفظ این حق را به این شرح بیان کرده است: «رسما اعلام می‌شود که حفظ حق ملت‌ها بر صلح و ارتقا و حمایت از تحقق آن، تعهد بنیادین هر دولتی محسوب می‌شود.»
‌

۲.۳ - تعهد دولت‌ها به حمایت از حق بر صلح

ماده ۳ اعلامیه، در راستای تحقق تعهد و تکلیف دولت‌ها جهت حفظ صلح و حمایت از حق ملت‌ها بر صلح، چنین مقرر نموده است: «تاکید می‌شود که تضمین اعمال و اجرای حق ملت‌ها بر صلح، ایجاب می‌کند تا سیاست گذاری‌های دولت‌ها در راستای محو تهدید به جنگ، (Threat of War) به‌ویژه جنگ هسته ای، (Nuclear War) اجتناب از کاربرد زور در روابط بین‌الملل و حل و فصل اختلاف‌های بین‌المللی از طریق ابزارهای مسالمت‌آمیز مبتنی بر منشور سازمان ملل متحد، سازمان‌دهی و اداره شود.»
در ماده ۴ اعلامیه نیز جهت تحقق حق ملت‌ها بر صلح و اجرای تعهد دولت‌ها در این رابطه، مقرر گردیده: «تمامی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی باید نهایت تلاش خود را برای مساعدت در تحقق حق برخورداری ملت‌ها از صلح، از طریق تصویب قوانین مناسب در سطوح ملی و بین‌المللی به عمل آورند.»

اعلامیه حاضر از جهت قلمرو شمول آن با توجه به این‌که دارای گسترده‌ترین سطح شمول یعنی سطح بین‌المللی می‌باشد، در زمره اسناد بین‌المللی به‌شمار می‌آید که در مقابل اسناد منطقه‌ای و ملی قرار دارد.
از حیث افراد و ملت‌های تحت شمول نیز، اعلامیه شامل تمامی ملت‌ها بدون هرگونه تمایزی می‌گردد و از این جهت می‌توان آن را در زمره اسناد عام حقوق بشری طبقه‌بندی نمود، اما به جهت آن که از حیث موضوع تنها حق بر صلح را مورد شناسایی قرار داده و مشابه سایر اسناد عام حقوق بشری، شامل عمده حقوق و آزادی‌های اساسی بشر نمی‌شود، از این لحاظ می‌توان آن را در زمره اسناد خاص حقوق بشری نیز بر شمرد.
توجه به ماهیت سند حاضر بیان‌گر آن است که سند حاضر دارای ماهیتی اعلامیه‌ای می‌باشد، که از این حیث غیر الزام‌آور محسوب شده و هیچ‌گونه تعهد قانونی و حقوقی برای دولت‌ها (حتی دولت‌هایی که برای تصویب آن در مجمع عمومی رای موافق داده‌اند) ایجاد نمی‌نماید.
بر این اساس اعلامیه صرفا دارای ارزش اخلاقی و سیاسی بوده که التزام به آن بستگی به شرایط و وضعیت دولت‌های عضو دارد. البته، تصویب چنین اعلامیه‌ای می‌تواند در شکل‌گیری عرف بین‌المللی در خصوص حق بر صلح نقش‌های مثبتی ایفا نماید.
با وجود تمامی اهمیتی که برقراری و حفظ صلح پایدار در عرصه جهانی دارا می‌باشد تا جایی که حتی احترام به حقوق بشر و آزادی‌های اساسی نیز به‌عنوان ابزاری جهت تحقق این هدف نگریسته شده،
[۸] See: UNC, Art. ۵۵ (۳).
اما تلاش‌های چندان جدی و مهمی درباره حمایت موثر از آن به‌عنوان حق بشری صورت نپذیرفته است.
در کنار ابهامات و اشکالاتی که در خصوص ماهیت حق بر صلح به‌عنوان یکی از حقوق مربوط به نسل سوم حقوق بشر مطرح می‌شود،
[۹] See: Hughes , Edel and Kathleen Cavanaugh, The Right to peace, in: The Essentials of Human Rights. Ed. By Rhona k.m.smith and Christine van Den Anker, Hodder Arnold, ۲۰۰۵. p. ۲۸۳; Jeremy Waldron , Rights, in : A companion to contemporary political philosophy, Ed. By, R. F. Goo din and p. Pettit, oxford, Blackwell publishers, ۱۹۹۶, pp. ۵۷۹-۵۸۱.
موضع‌گیری دولت‌ها در قبال این حق به گونه‌ای است که نشان می‌دهد، هیچ‌گونه اهتمام جدی جهت پیگیری و تحقق آن وجود ندارد. مهم‌ترین سندی که در سطح بین‌المللی جهت شناسایی این حق به تصویب رسیده، سندی غیر الزام‌آور است که در تصویب آن ۳۴ دولت رای ممتنع داده‌اند.
[۱۰] Hughes , Edel and Kathleen Cavanaugh,Op.Cit. ,P.۲۸۳.

قبل از تصویب این سند، نیز سندی غیر الزام‌آور با عنوان «اعلامیه مربوط به آماده سازی جوامع برای زندگی در صلح» به تصویب رسیده بود. همان‌گونه که اقدامات بعدی جامعه بین‌المللی در تصویب اسناد غیر الزام‌آوری چون «حق ملت‌ها بر صلح»
[۱۱] Right of peoples to peace : resolution / adopted by the General Assembly., ۲۴ October ۱۹۸۶, A/RES/۴۱/۱۰, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/۳b۰۰effc۷۸.html accessed ۲۵ July ۲۰۱۱.
به‌موجب قطع‌نامه شماره ۱۰/۴۱ مورخ ۲۴ اکتبر ۱۹۸۶ مجمع عمومی سازمان ملل متحد و قطع‌نامه «اجرای اعلامیه مربوط به حق ملت‌ها بر صلح»
[۱۲] Implementation of the Declaration on the Right of Peoples to Peace : resolution / adopted by the General Assembly., ۷ November ۱۹۹۰, A/RES/۴۵/۱۴, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/۳b۰۰efed۲۰.html accessed ۲۵ July ۲۰۱۱.
شماره ۱۴/۴۵ مورخ ۷ نوامبر ۱۹۹۰ و... نیز بیانگر این رویکرد است که هیچ‌گونه عزم جدی و موثر برای تحقق این حق در سطح بین‌المللی از جانب دولت‌ها وجود ندارد.
نکته دیگری که در خصوص اعلامیه حاضر در خور توجه است این‌که، ملاحظه مواد اعلامیه حاضر، به‌ویژه مواد ۱ و ۲ نشان دهنده آن است که این اعلامیه حق بر صلح را به‌عنوان حق جمعی (Collective Rights) برای تمامی ملت‌ها مورد شناسایی قرار داده است، اما در قطع‌نامه کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد و همچنین قطع‌نامه مجمع عمومی شماره ۷۳۰/۳۳ سال ۱۹۷۸، بحث از حق زندگی در صلح (The Right to Life in Peace) برای تمامی ملت‌ها و افراد بشری مورد شناسایی قرار گرفته است.
همچنین این نکته نیز قابل توجه است که با وجود این که ثمره تلاش‌های بین‌المللی در ارتباط با شناسایی حق بر صلح تنها تدوین چند سند غیر الزام‌آور در این ارتباط از جمله سند حاضر بوده است، اما در سطح منطقه‌ای، منشور آفریقایی حقوق بشر و ملت‌ها (۱۹۸۱)
[۱۳] African Banjul Charter on Human and peoples, rights, Adopted by the Organization of African unity on ۱۷ June ۱۹۸۱, OAU Doc. CAB/LEG/۶۷/۳ Rev. ۵, ۲۱ LM ۵ ۸ (۱۹۸۲).
در بند ۱ ماده ۳ صریحا حق بر صلح و امنیت ملی و بین‌المللی را مورد شناسایی قرار داده است.

۱. ↑ Universal Declaration on Human Rights (UDHR) ۱۹۴۸, UN. Doc. A/ ۸۱۰, ۱۰ December ۱۹۴۸.
۲. ↑ International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) ۱۹۶۶, UN. Doc. A/۶۳۱۶ (۱۹۶۶).
۳. ↑ International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (ICESCR), UN, G.A. Res. No ۲۲۰۰A (XXI) of ۱۶ Dec. ۱۹۶۶.
۴. ↑ Commission on Human Rights, Res. No. ۵ (۱۹۷۶).
۵. ↑ Declaration on the Preparation of Societies for Life in Peace., ۱۵ December ۱۹۷۸, A/RES/۳۳/۷۳, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/۳b۰۰f۱b۸۱c.html accessed ۲۵ July ۲۰۱۱.
۶. ↑ United Nations Charter (UNC), signed on ۲۶ June ۱۹۹۵, Entered into Force on ۲۴ October ۱۹۴۵, Art.۱(۱) and Art.۲(۳).
۷. ↑ Declaration on the Right of Peoples to Peace., ۱۲ November ۱۹۸۴,A/RES/۳۹/۱۱,available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/۳b۰۰f۰۰d۸.html accessed ۲۵ July ۲۰۱۱.
۸. ↑ See: UNC, Art. ۵۵ (۳).
۹. ↑ See: Hughes , Edel and Kathleen Cavanaugh, The Right to peace, in: The Essentials of Human Rights. Ed. By Rhona k.m.smith and Christine van Den Anker, Hodder Arnold, ۲۰۰۵. p. ۲۸۳; Jeremy Waldron , Rights, in : A companion to contemporary political philosophy, Ed. By, R. F. Goo din and p. Pettit, oxford, Blackwell publishers, ۱۹۹۶, pp. ۵۷۹-۵۸۱.
۱۰. ↑ Hughes , Edel and Kathleen Cavanaugh,Op.Cit. ,P.۲۸۳.
۱۱. ↑ Right of peoples to peace : resolution / adopted by the General Assembly., ۲۴ October ۱۹۸۶, A/RES/۴۱/۱۰, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/۳b۰۰effc۷۸.html accessed ۲۵ July ۲۰۱۱.
۱۲. ↑ Implementation of the Declaration on the Right of Peoples to Peace : resolution / adopted by the General Assembly., ۷ November ۱۹۹۰, A/RES/۴۵/۱۴, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/۳b۰۰efed۲۰.html accessed ۲۵ July ۲۰۱۱.
۱۳. ↑ African Banjul Charter on Human and peoples, rights, Adopted by the Organization of African unity on ۱۷ June ۱۹۸۱, OAU Doc. CAB/LEG/۶۷/۳ Rev. ۵, ۲۱ LM ۵ ۸ (۱۹۸۲).


• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اعلامیه حق ملت ها بر صلح»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۴/۰۱/۲۳.    


رده‌های این صفحه : اسناد بین‌المللی | حقوق بشر | حقوق بین‌الملل | روابط بین‌الملل | مباحث حقوقی | مباحث علوم سیاسی
جعبه ابزار