احمد بن علی طبرسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابومنصور احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی (قرن ششم هجری)، دانشمند شیعی قرن ششم هجری، برای کتاب «الاحتجاج» شناخته می‌شود که شامل احتجاجات
پیامبر و
ائمه علیه معاندان است.
وی از علما و محدثین برجسته امامیه بود و کتاب‌های متعددی همچون «الکافی فی الفقه» و «مفاخرة الطالبیّه» نیز از او به جای مانده است.
ارتباط وی با
ابوعلی طبرسی صاحب تفسیر
مجمع البیان مورد بحث است.
ابومنصور احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی دانشمند شیعی قرن ششم هجری که برای کتاب «الاحتجاج» شهرت یافته است. این کتاب از دیرزمان مورد مراجعه و استناد بسیاری از بزرگان امامیه بوده و مشتمل بر احتجاجات پیامبر اکرم و ائمه اطهار و نیز دسته‌ای از اصحاب با معاندان و مخالفان است و در بخش پایانی کتاب نیز توقیعات
امام عصر (عجل‌اللّه‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به نواب و شیعیان ذکر شده است.
این‌که مؤلف این کتاب به راستی چه نسبت یا ارتباطی با ابوعلی طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان دارد، برخی را به اشتباه افکنده است تا جایی که عده‌ای هر دو را یک تن دانسته‌اند. با مراجعه به منابع رجالی، تراجم و تذکره نویسان، زوایای این مطلب روشن می‌شود.
خوانساری آورده است وی ابومنصور احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی، اهل طبرستان (مازندران کنونی) و از ناحیه ساری است که در قرن ششم هجری می‌زیست و از بزرگان امامیه به شمار می‌رفت و کتاب الاحتجاج از آثار اوست
و
شیخ حرّ عاملی نیز وی را از فقهای برجسته و محدثی مورد اعتماد دانسته و می‌نویسد او از
ابوجعفر مهدی بن ابی‌حرب حسینی مرعشی روایت کرده و کتاب احتجاج او بسیار سودمند است.
آقابزرگ تهرانی به نقل از خود او در آغاز کتاب الاحتجاج، او را راوی از افرادی چون مهدی بن ابی‌حرب حسینی دانسته و سپس می‌نویسد آرامگاه وی در طبرستان در روستایی به نام شیخ طبرسی واقع شده است.
به هر حال وی از علمای قرن ششم هجری است و
ابن شهر آشوب (درگذشته
۵۸۸ق) از شاگردان اوست و در کتاب خود با عنوان «شیخی احمد علی بن ابی‌طالب» از وی یاد کرده و آثاری را به وی نسبت داده است.
مجلسی نیز در مقدمه
بحار الأنوار از طبرسی به عنوان عالمی فاضل و محدثی مورد اعتماد یاد می کند و علاوه بر ابن شهر آشوب، شیخ منتجب الدین را نیز از شاگردان وی دانسته
و همچنین از کتاب الاحتجاج او در بحار الأنوار بهره گرفته است؛ چنان که
شهید اول در شرح ارشاد از فتواها و آرای او استفاده کرده است.
در مقابل این دسته، گروه دیگری کتاب الاحتجاج را به ابوعلی طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان نسبت داده‌اند و چنان که از نقل های خوانساری در
روضات الجنات استفاده می‌شود،
ابن ابی جمهور احسائی (درگذشته
۹۰۹ق) و محدث
استرآبادی (درگذشته
۱۰۳۵ق) همین اعتقاد را دارند؛
اما علامه مجلسی در بحار الأنوار و
ابن طاووس در
کشف المحجّه و ابن شهر آشوب این اعتقاد را مردود دانسته،
به علاوه آنکه تأیید ابن شهر آشوب که این کتاب تألیف استادش ابومنصور طبرسی است، بهترین دلیل بر مردود بودن اعتقاد این گروه است. اگرچه برخی احتمال داده‌اند بین ابوعلی طبرسی و ابومنصور که معاصر هم بوده‌اند نسبت خویشاوندی وجود داشت.
دیگر آثار طبرسی عبارت‌اند از:
• الکافی فی الفقه؛
• مفاخرة الطالبیّه؛
• تاریخ الائمّة علیهم السلام؛
• فضائل الزهراء (علیهاالسلام)؛
• کتاب الصلاة؛
• تاج الموالید فی الانساب.
زرکلی وفات وی را در حدود ۵۶۰ هجری نوشته است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد طبرسی»، ج۴، ص۷۵.
