ابن منده عبدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن اسحاق اصفهانی (
۳۱۰-
۳۹۶ق)، مشهور به ابن منده، از محدثان و حافظان بزرگ حدیث و از خاندان ابن منده و نامدارترین فرد از این خاندان در قرن چهارم هجری قمری بود.
ابن منده برای
کسب علم به شهرهای زیادی سفر کرد و چون به موطن خود بازگشت، چهل بار کتاب به همراه داشت که از ۱۷۰۰ تن از مشایخ، کتابت حدیث کرده بود.
به گفته
ذهبی وی از حافظه نیرومندی برخودار بود و بدین‌سبب او را حافظ مشرق خوانده است.
ابوعبداللّه محمد بن اسحاق بن محمد بن یحیی اصفهانی عبدی مشهور به ابن منده، از خاندان ابن منده و نامدارترین فرد از این خاندان است. او اهل
اصفهان بود و در همانجا می‌زیست، در سال ۳۱۰ به دنیا آمد.
ابن منده از مشایخ بسیاری حدیث شنید که برجسته‌ترین ایشان از این قرارند:
عبدالرحمان بن یحیی عموی پدرش،
محمد بن حسین قطان،
هیثم بن کلیب شاشی و
عثمان بن احمد بن سمّاک.
گفته شده ابن منده در جستجوی حدیث سفری آغاز کرد که چهل سال طول کشید.
و به گفته خود، شرق و غرب را دو بار زیر پاگذاشته است.
وی نخست به
نیشابور رفت و در آنجا از استادان بسیاری حدیث شنید.
او افزون بر نیشابور به
بخارا،
سرخس،
مرو و
بلخ نیز سفر کرد و از مشایخ بزرگی بهره برد. ابن منده در سال ۳۳۹ هجری از نیشابور رهسپار
عراق شد و چند سالی در نواحی عراق و
شام به مسافرت پرداخت در ادامه سفر خود به
طرابلس شام،
غزه و
بیت المقدس رفته و احتمالاً پیش از آن به
مکه و
مدینه نیز رفته و به
استماع حدیث پرداخته است.
به هرحال در سال
۳۶۱ هجری، ابن منده در بخارا بود و
حاکم نیشابوری او را دیدار کرد و در سال
۳۷۵ هجری که ابن منده قصد بازگشت به اصفهان را داشت، همراه وی به نیشابور آمد.
گروه بسیاری از ابن منده روایت کرده‌اند که از آن میان می‌توان افرادی همچون حاکم نیشابوری،
تمّام رازی و
احمد بن فضل باطرقانی را نام برد.
گویند ابن منده چون به موطن خود بازگشت، چهل بار کتاب به همراه داشت که از ۱۷۰۰ تن از مشایخ، کتابت حدیث کرده بود.
ابن منده در اصفهان به حرمت و جاه می‌زیست و پیداست که نفوذ بسیاری در مردم و اولیای امور داشته است.
وی در دوران سفر طولانی خود، مجرد ماند و همسر اختیار نکرد و چون به اصفهان بازگشت،
ازدواج کرد و از وی صاحب چهار پسر شد.
ذهبی گفته وی از حافظه نیرومندی برخودار بود و بدین‌سبب او را حافظ مشرق خوانده است.
ابونعیم اصفهانی با آنکه ابن منده را مردی بزرگ دانسته، معتقد است وی در پایان عمر، در
نقل حدیث خلط می‌کرد و در امالی خود دچار لغزش و اشتباه می‌شد.
ابن منده سال
۳۹۵ یا ۳۹۶ هجری در اصفهان درگذشت.
ابن منده آثار بسیاری از خود بر جای گذاشت که عبارت‌اند از:
- التاریخ،
- الشیوخ،
- الناسخ و المنسوخ،
- اسماء الصحابه،
- المعرفة،
- التوحید
- و اثبات الصفات علی الاتفاق و التفرد.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد اصفهانی»، ج۲، ص۳۴۱-۳۴۲.
