ابن حسول همدانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابن حسول همدانی (م حدود
۴۵۰ هـ.ق) ادیب، دبیر، شاعر و وزیر دوره
آلبویه بود که اصالتش از
همدان و پرورشیافتهٔ
ری بود.
او از شاگردان بزرگانی چون صاحب بن عباد و ابن فارس بود و در شهرهایی چون
بغداد،
اصفهان و
نیشابور سفر کرد.
وی در دستگاههای حکومتی آلبویه،
غزنویان و
سلجوقیان مناصب مهمی چون وزارت و دبیری داشت.
آثار متعددی از جمله
رسالات ادبی،
تاریخی و
نامهنگاری از او برجای مانده و اشعار زیادی در مدح اهل بیت سروده است.
ایشان حدود سال ۴۵۰ (هجری قمری) در ری درگذشت.
ابوالعلاء محمد بن علی بن حسّول همدانی رازی ملقب به
صفیالملک و
صفیالحضرتین و معروف به
ابن حسول از وزرای آل بویه،
دبیر، کاتب، ادیب، مورخ و از شعرای اهلبیت (علیهمالسلام) بود.
او یکی از مشهورترین افراد خاندان آل حسول بود
که از همدان برخاست، ولی در ری پرورش یافت.
وی سفری به بغداد، اصفهان،
قزوین، نیشابور و سفری مجدد به همدان داشت.
ابوالعلاء از محضر بزرگانی چون صاحب بن عباد
و ابوالحسین احمد بن فارس استفاده کرد.
محمد بن علی به شهرهایی که سفر میکرد برخی از دانشمندان این شهرها نیز چون
ابومنصور عبداللّه لملک ثعالبی (م
۴۲۹ هـ.ق)،
ابوالحسن علی بن حسن باخرزی (م
۴۶۷ هـ.ق)،
شجاع بن فارس بن حسین ذهلی (م
۵۰۷ هـ.ق)،
حسن بن احمد بن حسن حداد اصفهانی (م
۵۱۵ هـ.ق)
و
احمد بن سُلیم مقری از محضر او استفاده کرده و بعضاً روایتگر از او بودهاند.
صفیالملک در زمان
مجدالدوله در ری به وزارت دست یافت.
با تسلط
سلطان محمود غزنوی بر ری و همچنین در زمان پسرش سلطان مسعود او در این شهر و در غزنه به کار دبیری و نویسندگی در دیوان رسائل اشتغال پیدا کرد.
همچنین در دستگاه سلجوقیان، دبیر و کاتبی فاضل به شمار میرفت.
صفیالحضرتین کتابهای از او برجا مانده است. بعضی از آثارش با بذلهگویی و طنز همراه بوده
که این آثار عبارتاند از:
• رسالةٌ فی فضل اللّه لحر علی البرد؛
• مناقب الحضرة السلطانیه؛
• تفضیل الاتراک علی سائر الأجناد؛
نسخه خطی این کتاب در موزه
عراق بوده و مقدمه این کتاب در
مجلة الجمعیة التاریخیة الترکیه به چاپ رسیده است.
• اثر دیگر او نامههای او به برخی از بزرگان است که در مجموعهای خطی در کتابخانه
واتیکان نگهداری میشود.
• اشعار بسیاری نیز از او به یادگار مانده که بعضی منابع به آنها اشاره کردهاند.
از جمله اشعار بسیاری در مدح اهلبیت و ائمه اطهار (علیهم السلام) سروده که نمونهای از آن را در بعضی از منابع میتوان مشاهده کرد.
ابن حسول درباره طول عمرش، بعضی منابع از اینکه او عمری دراز داشته خبر دادهاند.
وی در سال ۴۵۰ (هجری قمری)
یا همین حدود
در ری وفات کرد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن حسول همدانی»، ج۳، ص۳۷۹.