آمار لشکر عمر سعد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آمار لشکر عمر بن سعد، از مباحث مرتبط با اطلاعات و گزارش‌های آماری در مورد واقعه
کربلا است. در منابع درباره تعداد سپاهیان
یزید و لشکریان
عمر بن سعد گزارشات مختلفی آمده است که دو روایت
شیخ صدوق از
امام سجاد (علیه‌السّلام) و
امام صادق (علیه‌السّلام)، یعنی سی هزار (۳۰،۰۰۰) نفر از اعتبار بیشتری برخوردار است.
منابع تاریخی، آمار سپاهیان
یزید را نیز همانند آمار سپاه
امام حسین (علیه‌السّلام)، بسیار گوناگون گزارش کرده‌اند:
سبط ابن جوزی آمار سپاهیان یزید را شش هزار (۶۰۰۰) نفر نگاشته است.
برخی از تاریخ‌نگاران همچون
ابن صباغ آمار سپاه دشمن را بیست هزار (۲۰،۰۰۰) نفر گزارش کرده‌اند.
ابن نما و
سید ابن طاووس نوشته‌اند که تا روز ششم، بیست هزار نفر وارد کربلا شدند.
برخی از منابع، نام فرماندهان سپاه
یزید را با تعداد افراد تحت فرمانشان، به تفصیل گزارش کرده و مجموع آن را بیست و دو هزار (۲۲،۰۰۰) نفر نوشته‌اند.
گزارش
ابن اعثم از آمار سپاهیان یزید چنین است:
الف)
حر با هزار نفر؛
ب)
عمر بن سعد با چهار هزار نفر سواره؛
ج)
شمر با هزار نفر سواره؛
د)
زید بن رکاب کلبی با دو هزار نفر؛
ه)
حصین بن نمیر سکونی با چهار هزار نفر؛
و)
مصاب ماری با سه هزار نفر؛
ز)
نصر بن حربه با دو هزار نفر؛
ح)
شبث بن ربعی با هزار نفر سواره؛
ط)
حجار بن ابجر با هزار سواره؛ که مجموعاً ۲۲ هزار نفر سواره و پیاده است.
همچنین ابن عثم می‌نویسد: تا ششم
محرم سپاهیان نزد عمر بن سعد فراهم شدند.
گزارش
خوارزمی در برخی موارد متفاوت از ابن اعثم است:
الف) حر با هزار نفر؛
ب) عمر بن سعد با چهار هزار نفر؛
ج) شمر بن ذی الجوشن با چهار هزار نفر؛
د)
یزید بن رکاب کلبی با دو هزار نفر؛
ه) حصین بن نمیر سکونی با چهار هزار نفر؛
و)
فلان مازنی با سه هزار نفر؛
ز)
نصر بن فلان با دو هزار نفر؛
ح) شبث بن ربعی با هزار نفر سواره؛
ط) حجار بن ابجر با هزار نفر سواره؛ که مجموعاً ۲۲ هزار نفر است.
مسعودی تعداد افراد حاضر در لشکر ابن زیاد را بیست و هشت هزار (۲۸،۰۰۰) نفر گزارش کرده است.
شیخ صدوق با استناد به دو روایت از
امام صادق (علیه‌السّلام) و
امام سجاد (علیه‌السّلام)، آمـار لشکر
عبیدالله بن زیاد را سی هزار (۳۰،۰۰۰) نفر دانسته است.
ابن نما به نقل از
عبدالله بن عمار بن عبد یغوث و
سید ابن طاووس نیز به این رقم اشاره کرده‌اند.
ابن عنبه آمار لشکر ابن زیاد را سی و یک هزار (۳۱،۰۰۰) نفر گزارش کرده است. وی سپاه
حر را هـزار نفر، و سپاه
عمر سعد را سی هزار نفر ثبت کرده است. در نتیجه مجموع آنها سی و یک هزار نفر می‌شود.
ملاحسین کاشفی آمار سپاه دشمن را سی و دو هزار و هفده (۳۲،۷۰۰) نفر را نیز گزارش کرده است.
ابن شهر آشوب تعداد سپاهیان دشمن را سی و پنج هزار (۳۵،۰۰۰) نفر دانسته است؛
اما هنگام گزارش نام فرماندهان هر گروه، تعداد افراد تحت فرمان آنان را در مجموع، بیست و پنج هزار نفر نوشته است.
الف) حر با هزار نفر؛
ب)
کعب بن طلحه با سه هزار نفر؛
ج) عمر بن سعد با چهار هزار نفر؛
د) شمر بن ذی الجوشن با چهار هزار نفر؛
ه) یزید بن رکاب کلبی با دو هزار نفر؛
و) حصین بن نمیر با چهار هزار نفر؛
ز)
مضایر بن رهینه مازنی با سه هزار نفر؛
ح)
نصر بن حرشه با دو هزار نفر؛
ط) شبث بن ربعی با هزار نفر؛
ی) حجار بن ابجر با هزار نفر؛ که مجموعاً ۲۵ هزار نفر است.
خصیبی (۳۳۴ق) تعداد افراد حاضر در لشکر
ابن زیاد را پنجاه و شش هزار (۵۶،۰۰۰) نفر (شامل سی و دو هزار سواره و بیست و چهـار هزار پیاده) نوشته است.
با توجّه به این که نیروهایی که از
کوفه به
کربلا رفتند، یک جا اعزام نشدند، احتمالاً برخی از مورّخان، تنها آمار اوّلیه نیروهای اعزامی از کوفه را ثبت کرده‌اند و برخی، آمار کسانی را نیز که به آنها پیوسته‌اند، ثبت کرده‌اند. در نتیجه، چنین اختلاف‌هایی پدید آمده است. از سوی دیگر، با در نظر گرفتن این که شماری از نیروهای اعزامی در بین راه، فرار کرده‌اند، (زیرا از هر هزار نفری که به کربلا فرستاده می‌شد، کمتر از سیصد یا چهار صد نفر از آنها به آنجا می‌رفتند؛ زیرا بسیاری از آنها از شرکت کردن در قتل
امام حسین (علیه‌السّلام) کراهت داشته و بی‌رغبتی نشان می‌دادند.)
اظهار نظر در باره شمار واقعی و حتّی شمار تقریبی سپاه
عمر بن سعد، بسیار دشوار است.
از مجموع این اقوال می‌توان نتیجه گرفت که بنا بر مشهور، شمار سپاهیان دشـمـن بـیـن بیـست هـزار تا سی هزار نفر بوده است؛ اما به نظر می‌رسد پذیرفتنی‌ترین گزارش در این میان، دو روایت
شیخ صدوق از
امام سجاد (علیه‌السّلام) و
امام صادق (علیه‌السّلام)، یعنی سی هزار نفر است؛ چراکه اگرچه برخی از راویان این دو روایت توثیق نشده‌اند، با توجه به عنایت شیخ صدوق به این دو روایت و به لحاظ اینکه انگیزه‌ای برای
جعل و
تحریف در این زمینه وجود نداشته، مـی تـوان گفت رقم سی هزار نفر قابل پذیرش است. هر چند که سند این روایات، از اعتبار لازم برخوردار نیست؛ لیکن با توجّه به کوچ دادن عمومی مردم کوفه به سوی کربلا توسّط ابن زیاد و نیز با توجّه به این که این تعداد، کمتر از نیمی از جنگجویانِ کوفه است ـ که حدود صد هزار نفر تخمین زده شده‌اند ـ، رقمی قابل قبول است. قرینه دیگری که می‌تواند تعداد سی هزار نفر را تایید کند، این است که مورخان تعداد سپاهیان
مختار را شصت هزار نفر گزارش کرده‌اند.
به نظر می‌رسد که سپاهیان او را کسانی تشکیل داده‌اند که در واقعه کربلا، در لشکر عمر بن سعد نبوده‌اند.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۲، ص۴۷۷-۴۷۹.
