عظم - به کسر عین (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عِظَم (به کسر عین و فتح ظاء) یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای بزرگى است، سپس بطور
استعاره به هر بزرگ گفته شد، محسوس باشد يا معقول، عين باشد يا معنى. از مشتقات این ماده که در قرآن آمده
عَظِيم به معنای بزرگ است.
عظیم از اسماء حسنى نیز می‌باشد.
عِظَم: (بر وزن عِنَب) بزرگى، خلاف صِغَر است.
راغب گويد: اصل آن از «كَبِرَ عَظْمُهُ» (استخوانش بزرگ شد) است. سپس بطور
استعاره به هر بزرگ گفته شد
محسوس باشد يا
معقول،
عین باشد يا معنى.
(وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ)،
«هر كه محترمات خدا را تعظيم كند و بزرگ و محترم بدارد آن براى او پيش خدايش بهتر است».
(وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئاتِهِ وَ يُعْظِمْ لَهُ أَجْراً)،
(يُعْظِمْ) از
باب افعال است، يعنى: «مزد او را بزرگ ميگرداند».
عَظِيم به معنای بزرگ است. خواه
محسوس باشد، مثل:
(فَكانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ)،
(وَ أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظِيمٌ).
و خواه
معقول و معنوى، نحو:
(وَ نَجَّيْناهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ)،
(وَ لَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِي وَ الْقُرْآنَ الْعَظِيمَ).
عَظِيم از
اسماء حسنی است.
(وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِيُ الْعَظِيمُ).
مراد از آن قهرا عظمت واقعى و معنوى است نه مثل عظمت جسم. عظيم را عظيم الشأن و پادشاه معنى كرده‌اند ولى
ظهور كلمه در عظمت معنوى است، مثل
محیط و
قادر بودن.
اين كلمه در
قرآن مجید شش بار وصف
ذات باری تعالی آمده است، يكى
آیه فوق، ايضا:
(وَ هُوَ الْعَلِيُ الْعَظِيمُ)،
(إِنَّهُ كانَ لا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ)،
(فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ)،
ايضا در وصف
افعال خدا آمده است، مثل: ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ.
همچنين در وصف:
عذاب،
اجر،
فوز،
عرش،
کرب،
کید زنان و غيره بكار رفته است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "عِظَم"، ج۵، ص۱۷.
