چین نامه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«چین نامه» ترجمه‌ای است از کتاب ... اثر «ماتیو ریچی» (۱۶۱۰ ۱۵۵۲ میلادی) که به اهتمام
نقاش نامدار عصر صفوی «محمدزمان» صورت گرفته است.
«ریچی» در تاریخ ۱۵ آوریل ۱۵۸۲ میلادی از سوی
هیئت مبلغان مسیحی مامور اعزام به چین شد و ورود او در تاریخ معاصر چین، سرآغاز ورود تمدن اروپایی و تاثیر گذاری آن بر تمدن چین، مهم‌ترین رویداد فرهنگی در طول تاریخ روابط
چین و
اروپا می‌باشد. به عبارت دیگر می‌توان او را آغازگر و بنیان گذار مبادلات فرهنگی بین چین و اروپا دانست.
وی از زمان ورود تا ۱۶۰۸ میلادی که شروع به نگارش خاطرات خود کرد، هرگز چین را ترک نگفت و نوشت: «من یگانه شاهد باقی مانده از پیشگامان و پیشوایان روحانیان و مروجان در چین هستم، خود را مؤظف می‌دانم سالنامه مشاهدات و رویدادهای دوران خود را بنویسم و برای آیندگان باقی گذارم». و بدین ترتیب نگارش خاطرات خود را به
زبان ایتالیایی تحت عنوان یادداشت و به ترتیب طبقه بندی زمانی آغاز کرد. بعد از درگذشت او (۱۶۱۰ م)
کشیش «تریگولت» اصل نسخه خطی یادداشت‌ها را به دست آورد و آن را همراه با پیوستی درباره کارهای «ریچی» و گزارش مراسم
تشییع او که خود نوشته بود، به زبان لاتین ترجمه کرد و آن را تحت عنوان
هیئت اعزامی مسیحیان به چین به چاپ رسانید. محمد زمان، بخش نخست این اثر را که مربوط به
مردم شناسی و
آداب و رسوم و آئین‌های چینیان می‌باشد به
فارسی ترجمه کرده است.
متن چین نامه با پیشگفتار دکتر مظفر بختیار و «یاداشت‌های لوجین» عضو فرهنگستان
علوم اجتماعی چین با عنوان مقدمه مصحح همراه است.
پیشگفتار دکتر مظفر بختیار به معرفی این اثر ارزنده که نمونه‌ای شیوا از نثر نویسی
دوره صفوی است و همچنین به معرفی محمد زمان و رد این مطلب که بعضی قائل به دو محمد زمان فرنگی خوان و محمد زمان نقاش گشته‌اند، می‌نماید و در آخر به معرفی و آشنایی خود با مصحح اثر دکتر لوجین می‌پردازد و تمام این مطالب به طور مختصر و چکیده پردازش شده است.
یادداشت‌های مصحح که نزدیک به ۹۰ صفحه می‌باشد، شامل مقدمه، زندگانی محمد زمان، زندگانی ماتیو ریچی، درباره نام چینی ماتیو ریچی، نقد و ارزیابی ماتیوریچی، بررسی نسخه اصلی کتاب
هیئت اعزامی مسیحیان به چین و نسخه‌های ترجمه آن، ترجمه گزارش نامه
هیئت اعزامی مسیحیان به چین به
زبان فارسی و نسخه فارسی و نسخه اساس ویرایش، نمونه‌هایی از نقاشی‌های محمد زمان و اسناد و تصویرها می‌باشد.
در بخش زندگانی محمد زمان و ماتیو ریچی، مصحح به ویژگی‌های عصر و برهه‌ای که این افراد در آن زندگانی می‌کردند، علاوه بر حیات آنان، مکان علمی، آثار و تالیفات آنها نیز پرداخته است و ترجمه آنان را بطور مفصل ذکر نموده است.
متن چین نامه از یک مقدمه و ده فصل تشکیل یافته است. در مقدمه مترجم آمده است که
قانون مردم چین از دوران گذشته بر این قرار بوده که از ورود مردم بیگانه به سرزمین خود ممانعت می‌نمودند و نیز مردم خود را اجازه نمی‌دادند که به سرزمین‌های دیگر مسافرت نمایند و از این جهت بوده که در هیچ جای
دنیا مردم چین دیده نمی‌شوند و حقایق و اخبار این سرزمین آن طور که شایسته این مردم است به ساکنان دیگر سرزمین‌های نرسیده تا این که در ۹۷۰ هجری جمعی از
علما و دانشمندان اروپا به چین وارد شدند و سالیان دراز در این سرزمین بسر برده و با مردم آن دیار زندگی کردند و
عالم و واقف به رسوم، آداب و طرز زندگی آن سرزمین گشته و سپس آنان- به تصنیف روی آوردند مشتمل بر اخبار و حقایق چین و آنها را چاپ و منتشر نمودند تا به حسب اتفاق کتاب مذکور را دیدم به خاطرم رسید که آن را به زبان فارسی ترجمه نمایم و این اثر مشتمل بر ده فصل است.
در تحقیق اسم چین که قدیم‌ترین نام برای این سرزمین است از زمان
بطلیموس و دیگر نام‌های این سرزمین «خطا»، «هیافوکوردم» (خورندگان
گوشت اسب) و «ملک ابریشمی»
در بیان وسعت و بزرگی چین و تحدید حدود جغرافیایی آن و ذکر
آب و هوا و این که این سرزمین از پانزده دیار یا پانزده قسمت تشکیل شده، یکی را «نانکن» گویند؛ یعنی پایتخت جنوبی و دیگر «پکن» گویند که پایتخت شمالی است. سیزده دیار دیگر (استانداری) و این پانزده قسمت به یکصد و پنجاه صوبه (استان) تقسیم می‌شود.
در معرفی محصولات و خوراک‌ها و معادن این سرزمین (غله فراوان،
حبوبات، انواع میوه‌ها به جزء
بادام و
زیتون،
گل و
گوشت گاو و
گوسفند و
خوک و انواع ماهی‌ها)
در بیان صنایع کوچک و خانگی از جمله چاپ قالبی و مسی و بیان سرگرمی‌های مردم این سرزمین از جمله تئاتر، ترانه در ادامه به ذکر یکی از ویژگی‌های مردم این سرزمین در خصوص نوشتار می‌پردازد و این که آنان نه تنها مکتوبات خود را به مهر نشان می‌زنند، بلکه تصنیفات، تصویرها و نقاشی‌ها و دیگر چیزها را نیز ممهور می‌نمایند و نقش مهرها همان اسماء و القاب و مراتب آنها می‌باشد، نه چیز دیگر.
در بیان
علوم انسانی و
علوم طبیعی چینی و مراتب ایشان می‌باشد و بحث از این جا که مردم چین حروف تهجی ندارند و جمیع الفاظ آنها یک حرکت بیش ندارند و برای هر چیز یک علامت خاص وضع کرده‌اند. برای همین بیش از هشتاد هزار حروف علامت را دارا هستند، شروع می‌شود و در ادامه مردم چین علاوه بر لغت خاص که مردم هر دیار دارند، یک زبان عام نیز دارند که «گنهو» می‌نامند. سپس به ذکر نام
حکماء این سرزمین که بزرگترین ایشان کنفوسیوس می‌باشد، می‌پردازد. سپس به ذکر مناصب حکمت علمی و مراتب و درجات و علومی که آنها باید یاد بگیرند، پرداخته می‌شود.
در بیان عمل و تدبیر و مملکت داری اهل چین است و سلطنت و تدبیر این سرزمین، همیشه در دست یک نفر که
پادشاه می‌باشد، بوده است.
تاریخ سیر این پادشاهی بطور مختصر مطرح شده است و قانون پادشاهی این است که
حکومت به
ارث و میراث است. مسئولان و حاکمان حکومت دو قسمت هستند: گروهی که در مرکز مسئولیت دارند و تمام مملکت را تدبیر می‌نمایند و قسم دومی استاندارها هستند که تدبیر شهرهای خود را برعهده دارند. مسئولان دربار، شش طبقه و هر طبقه یک والی دارد که او را «سیام سیو» گویند. ذکر این شش طبقه و والی‌ها همان طور مفصل در کتاب آمده است.
در بیان آدام و رسوم مردم این سرزمین می‌باشد.
از جمله این که در میان اهل این سرزمین پنج
فضیلت اخلاقی وجود داشته که میان آنها ارزش زیادی داشته و بسیار به آن پای بند بودند که عبارتند از
خیرخواهی،
عدالت،
ادب، خرد و
وفاداری. در اثر منظور از اهلیت، همان ادب است. که افراد ملزم به اجرای آن در برخورد و
معاملات با دیگران هستند. از رسوم چین‌ها، در زمان دیدار در آغوش کشیدن و یا دست بوسیدن و امثال این‌ها هیچ گونه اثری دیده نمی‌شود و روش‌های متعارف
سلام کردن این چنین است که دست‌ها را روی هم می‌گذارند، کف دست راست پشت دست چپ، نه این که دست‌ها را بر روی سر نهند. آنان در سلام به حاکم، سردار یا استاد یا
پدر و
مادر آدابی مخصوص به خود دارند. در سخن گفتن تکلفات بسیار بکار می‌برند. و زمانی که به دیدار خویشان و آشنایان می‌روند، شرایط خاصی را باید به جا آورند که در اثر به طور کامل آمده است (ص ۵۵). علماء و مدبران هرگاه به دیار شخصی می‌روند،
لباس و کسوت خاص مرتبه و منصب خود را می‌پوشند. در اثر
آداب مهمانداری و
ضیافت، جشن‌ها، غذا خوردن، مراسم سال نو و دیگر مراسمی که اهل این سرزمین برپا می‌کنند، به طور مفصل ذکر شده است.
به بیان شکل و قواره مردم این سرزمین و بعضی از قواعد آنها پرداخته می‌شود؛
از جمله این که مردم چین سفید پوست هستند و تمام
زنان دارای قد کوتاه می‌باشند و پای خرد برای زنان مطلوب است. برای همین در خردسالی پای‌های ایشان را با نوار می‌بندند و در تمام مدت عمر همان نوارها را به پای خود می‌پیچند تا از بزرگ شدن پای خود جلوگیری نمایند و در این سرزمین همه موهای خود را (زنان و مردان) دراز نگاه می‌دارند. مردان و زنان جامه‌های درازی می‌پوشند و دیگر قواعد و ضوابطی که مردم چین رعایت می‌کنند، در اثر به طور مفصل ذکر شده است.
در بیان قواعد افسانه آمیز و رسوم لغو و بیهوده اهل چین می‌باشد.
از جمله این که منجمان پادشاهی هر سال دو فهرست و دو کتاب همراه حد اول تدوین می‌نمایند که در آنها آمده که هر ساعت برای چه کار و چه
عمل نیک است یا برای کدام کار بد است و از کدام چیزها اجتناب و احتراز باید نمود و دیگر رسوم لغو و بیهوده‌ای که در این سرزمین بین مردم رایج است، ذکر شده است.
در بیان
مذهب اهل چین و اختلاف آن می‌باشد. مردم چین در ابتدا یک خدای را که بزرگ تر از جمیع
انبیا است، می‌پرستیدند و او را پادشاه
آسمان می‌خواندند و به نام دیگر او را جان آسمان و
زمین می‌نامیدند.
کتاب در حدود ۶۰ صفحه تعلیقات دارد که بسیار با اهمیت است و توضیحات آن روشن کننده قسمت تاریک متن خواهد بود و در تنظیم آن بسیاری از کتب تاریخی، جغرافیایی و تراجم استفاده شده و تنظیم آن برحسب مقدمه و فصول اثر می‌باشد. این یادداشت‌ها و ویراستاری اثر توسط دکتر لوجین صورت گرفته است. در پاروقی‌ها هم، آنجا که نسخ با هم اختلاف دارند، ذکر شده است. در پاروقی‌ها همچنین ترجمه اشخاص که در متن آمده، بیان شده است.
پس از تعلیقات، فهرست‌های متعدد کتاب در صفحات پایانی گنجانده شده است که شامل فهرست منابع فارسی، خارجی و چینی و نمایه اشخاص، اماکن، گروه‌ها و فرقه‌ها، مناصب، مشاغل، و القاب و متفرقه می‌باشد.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
