هَمْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هَمْل (
به فتح هاء و سکون میم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای جارى شدن
اشک چشم، باريدن
باران به طور مداوم و آرام، و رها شدن
حیوان به سر خود است.
چند مورد از اين مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
هَمْل:
به معنای جاری شدن اشک، باریدن باران
به طور مداوم و آرام، و رها شدن حیوان
به سر خود است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه»
به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
درباره
اصحاب رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) فرموده:
«إِذا ذُكِرَ اللهُ هَمَلَتْ أَعْيُنُهُمْ حَتَّى تَبُلَّ جُيوبَهُمْ، وَ مادوا كَما يَميدُ الشَّجَرُ يَوْمَ الرّيحِ الْعاصِفِ، خَوْفاً مِنَ الْعِقابِ، وَ رَجاءً لِلثَّوابِ!.» «و هنگامى كه نام
خدا برده مى‌شد، آن‌چنان چشمشان اشک‌بار مى‌شد كه گريبان آن‌ها تر مى‌گرديد، و همچون بيد كه از شدّت تند باد
به خود مى‌لرزد، مى‌لرزيدند (اينها همه) از
ترس مسئوليّت و
امید به پاداش الهى بود.»
(شرح های خطبه:
)
درباره
خلافت و
وصایت فرموده:
«ثُمَّ اخْتارَ سُبْحانَهُ لُِمحَمَّد صلى الله عليه لِقاءَهُ، وَ رَضِيَ لَهُ ما عِنْدَهُ، فَأَكْرَمَهُ عَنْ دارِ الدُّنْيا، وَ رَغِبَ بِهَ عَنْ مُقارَنَةِ البَلْوَى، فَقَبَضَهُ إِلَيْهِ كَريماً، وَ خَلَّفَ فيكُمْ ما خَلَّفَتِ الاَْنْبياءُ في أُمَمِها، إذْ لَم يَتْرُكوهُمْ هَمَلاً، بِغَيْر طَريق واضِح، و لا عَلَم قائِم.» «سپس خداى سبحان لقاى خويش را براى
محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) اختيار كرد و آن‌چه را نزد خود داشت؛ براى او پسنديد، او را با
انتقال از
دنیا گرامى داشت، و از گرفتارى با مشكلات
نجات داد، وى را در نهايت احترام
قبض روح كرد و
به سوى خويش فرا خواند- درود خدا بر او و خاندانش باد- او هم آن‌چه را كه انبياى پيشين براى
امّت خود گذارده بودند، در ميان امّت خويش
به جاى گذاشت، زيرا آن‌ها هرگز امّت خود را مهمل و بى سرپرست رها نساختند و بدون اين‌كه راهى روشن و دانشى پايدار
به آن‌ها بدهند از ميان آنان بيرون نرفتند.»
(شرح‌های خطبه:
)
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) درباره
زهد خودش فرموده است:
«وَ يَأْكُلُ عَلِيٌّ مِنْ زادِهِ فَيَهْجَعَ؟ قَرَّتْ إِذاً عَيْنُهُ إِذا اقْتَدَى بَعْدَ السِّنينَ الْمُتَطاوِلَةِ بِالْبَهيمَةِ الْهامِلَةِ.» «على هم بايد از اين زاد و توشه بخورد و
به استراحت پردازد؟! در اين صورت چشمش روشن باد كه پس از سال‌ها
عمر به چهارپايان رها شده و گوسفندانى كه در
بیابان مى‌چرند اقتدا كرده است!»
(شرح‌های نامه:
)
امام علی (علیه‌السلام) در
دعای استسقاء فرموده:
«مِنْ بَرَكاتِكَ الْواسِعَةِ، وَ عَطاياكَ الْجَزيَلَةِ عَلَى بَرِيَّتِكَ الْمُرْمِلَةِ، وَ وَحْشِكَ الْمُهْمَلَةِ وَ أَنْزِلْ عَلَيْنا سَماءً مُخْضِلَةً، مِدْرَاراً هاطِلَةً، يُدافِعُ الْوَدْقُ مِنْهَا الْوَدْقَ.» «از بركات واسع و عطاهاى فراوان خويش، بر سرزمينهاى
فقیر و حيوانات وحشى عنايت فرما خدایا بر ما
نازل کن بارانی مرطوب کننده، پر فائده، دانه درشت، که بارانی بارانی را دفع کند.»
(شرح‌های خطبه:
)
چند مورد از اين ماده در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «همل»، ج۲، ص۱۱۰۵.
