هَدْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هَدْر (به فتح هاء و سکون دال) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
آواز خواندن
کبوتر و برگرداندن
صدا در حنجره‌اش می‌باشد، و بر وزن (عقل و شرف) به معنای باطل شدن است.
چند مورد از اين مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
هَدْر به معنای آواز خواندن کبوتر و برگرداندن صدا در حنجره‌اش می‌باشد، و بر وزن (عقل و شرف) به معنای باطل شدن است. «هدر الدم: بطل»
برخی از موردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
آن‌گاه كه در
خطبه شقشقیه ابن عباس گفت: يا
امیرالمؤمنین از آن‌جا كه مانديد ادامه بدهيد، فرمود:
«هَیهاتَ يَابْنَ عَبّاس! تِلکَ شِقْشِقَةٌ هَدَرَتْ ثُمَّ قَرَّتْ.» «ای ابن عباس
هیهات که ادامه بدهم آن شقشقه‌ای بود که به
صدا درآمد و سپس به جای خود برگشت.»
(شرح‌های خطبه:
)
كسى در نزد آن‌حضرت سخنى گفت كه بالاتر از شأن خود بود، امام فرمود:
«لَقَدْ طِرْتَ شَكيراً، هَدَرْتَ سَقْباً.» «تو در جوجه بودن پرواز کردی و در بچّگی آواز در آوردی.»
(شرح‌های حکمت:
)
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره فتنه بعد از خود فرموده است:
«وَصالَ الدَّهْرُ صِيالَ السَّبُعِ الْعَقورِ، وَهَدَرَ فَنيقُ الْباطِلِ بَعْدَ كُظوم.»«روزگار بسان درنده خطرناكى حمله‌ور شده و پس از مدّت‌ها سكوت، باطل ناله سرداده.»
(شرح‌های خطبه:
)
ظاهرا درباره
فتنه عبد الملک مروان فرموده:
«فَإِذا يَنَعَ زَرْعُهُ، وَقامَ عَلَى يَنْعِهِ، وَهَدَرَتْ شَقاشِقُهُ، وَبَرَقَتْ بَوارِقُهُ، عُقِدَتْ راياتُ الْفِتَنِ الْمُعْضِلَةِ، وَأَقْبَلْنَ كَالْلَيْلِ الْمُظْلِمِ، وَالْبَحْرِ الْمُلْتَطِمِ.»«هنگامى كه كشت او به مرحله درو برسد و براى چيدنش به پاخيزد و به
هیجان درآيد و
برق شمشيرش بدرخشد، در آن هنگام پرچم‌هاى فتنه‌ها و شورش‌هاى پيچيده به
اهتراز درآيد و همچون
شب تار و درياى متلاطم رو آورند.»
(شرح‌های خطبه:
)
چند مورد از اين ماده در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «هدر»، ج۲، ص۱۰۹۱.
