هجرت محمد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله برای نجات از توطئه دشمنانشان از مکه هجرت کردند. در این مقاله آیات مرتبط با هجرت حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند.
پیشگویی قرآن در مورد هجرت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از
مکّه و وعده
فتح مکّه:
إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ ...
در يك شأن نزول آمده است: هنگامى كه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در هجرت به سوى
مدینه به «
جحفه» رسيد، دل او هواى مكّه كرد.
جبرئیل بر او نازل شده، عرض كرد: آيا مشتاق شهر خودت -مكّه- هستى؟ پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: بلى. در اين‌جا بود كه آيه شريفه مذكور را بر او
تلاوت كرد. مراد از «إلى معاد» به سوى مكّه است.
در شأن نزول ديگرى آمده است كه هنگام نزول آيه، حضرت در مكّه بود كه هم اخبار به هجرت آن حضرت از مكّه و هم وعده بازگشت وى به آن‌جا است.
برداشت با توجّه به شأن نزول دوم است.
هجرت پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله از مكّه به مدينه:
۱. وَ إِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ ....
۲. أَ لا تُقاتِلُونَ قَوْماً ... وَ هَمُّوا بِإِخْراجِ الرَّسُولِ ....
۳. إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا ...
۴. وَ كَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ هِيَ أَشَدُّ قُوَّةً مِنْ قَرْيَتِكَ الَّتِي أَخْرَجَتْكَ ....
۵. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِياءَ ... يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِيَّاكُمْ ...
«يخرجون الرّسول و إيّاكم» اشاره به خروج و هجرت اضطرارى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و مؤمنان از مكّه به مدينه است.
هجرت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به مدينه براى
نجات از
توطئه کافران مکّه:
وَ إِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَ يَمْكُرُونَ وَ يَمْكُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرِينَ.
در شأن نزول آمده كه اين آيه شريفه درباره جريان «
دارالنّدوه» است كه عدّه‌اى از
قریش قصد كشتن آن حضرت را داشتند. وقتى آن حضرت به وسيله
جبرئیل آگاه گرديد، از مكّه هجرت فرمود.
همراهى
ابوبکر با پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در هجرت از مكّه و در
غار ثور:
إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا
ثانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُما فِي الْغارِ إِذْ يَقُولُ لِصاحِبِهِ ...
منظور از «صاحبه» ابوبكر است.
هجرت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از مكّه، ناخواسته و تحت فشار
کافران:
إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا
ثانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُما فِي الْغارِ ....
موفقيّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در هجرت از مكّه و نجات از توطئه كافران،
مرهون نصرت خاص و
امدادهای غیبی خداوند:
إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا
ثانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُما فِي الْغارِ إِذْ يَقُولُ لِصاحِبِهِ لا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنا ... وَ أَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْها ....
شكست توطئه
کافران مکه عليه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با هجرت ايشان به مدينه و با تأييد خدا:
۱. وَ إِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَ يَمْكُرُونَ وَ يَمْكُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرِينَ.
۲. إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا
ثانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُما فِي الْغارِ إِذْ يَقُولُ لِصاحِبِهِ لا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنا فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَ أَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْها وَ جَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُوا السُّفْلى وَ كَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيا وَ اللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ.
توقّف پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در
غار (
ثور) هنگام هجرت از مكّه (به مدينه):
إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا
ثانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُما فِي الْغارِ ...
مراد از «غار» در آيه، غار «ثور» است.
نهى خداوند درباره
دوستی با کافرانِ عامل هجرت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِياءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ كَفَرُوا بِما جاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِيَّاكُمْ ....
دلجویی خداوند از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در قبال
ستم مشرکان و ناگزيرى آن حضرت به هجرت و ترك
سرزمین خويش:
۱. إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ قُلْ ... وَ ما كُنْتَ تَرْجُوا أَنْ يُلْقى إِلَيْكَ الْكِتابُ إِلَّا رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ ....
۲. وَ كَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ هِيَ أَشَدُّ قُوَّةً مِنْ قَرْيَتِكَ الَّتِي أَخْرَجَتْكَ أَهْلَكْناهُمْ فَلا ناصِرَ لَهُمْ.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۳۷۵، برگرفته از مقاله «هجرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».
