نماز جمعه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نماز جمعه، دو ركعت است كه -
در روز جمعه- هنگام
زوال خورشید، با شرايطى واجب مى‌شود.
این نماز
در زمان
غیبت امام زمان علیه السلام
واجب تخییری است که
در قرآن به آن تأکید شده است.
در این مقاله آیات مرتبط با نماز
جمعه معرفی می‌شوند.
نماز
جمعه و اقامه آن،
در راستاى تأمين مصالح و منافع خود مؤمنان:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.
شركت
در نماز
جمعه، زمينه‌ساز
رستگاری مؤمنان:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ .... وَ اذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ.
•••
اذان، از آداب برپايى نماز
جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ ...
«اذا نودى» يعنى هنگامى كه
اذان نماز
جمعه گفته شد.
••• رواج
سنّت اذان در نماز
جمعه، پيش از نزول
سوره جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ ....
••• ممنوعيّت
معامله، هنگام شنيدن
اذان نماز
جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ....
وجوب ايستادن
امام در حال ايراد
خطبه‌های نماز جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ... وَ تَرَكُوكَ قائِماً ....
•••
وجوب شركت
در نماز
جمعه، هنگام
اقامه آن:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ .
آيه بر وجوب حركت براى شركت
در نماز
جمعه، هنگام انعقاد آن دلالت دارد.
••• وجوب
سعی و
تلاش براى شركت
در نماز
جمعه،
در وقت شنيدن
اذان:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ...
مراد از «نودى»
اذان و مقصود از «الصّلاة من يوم
الجمعة» نماز
جمعه است.
وجوب اقامه نماز
جمعه به صورت
جماعت:
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ.
در احتمالى مقصود از «واركعوا مع الرّاكعين» نمازى است كه
واجب است با
جماعت اقامه شود، مثل نماز
جمعه و
عیدین.
لزوم
استماع خطبه‌هاى نماز
جمعه و پرهيز از كارهاى ديگر، بر شركت‌كنندگان
در نماز
جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ... وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً...
مراد از «ذكر اللّه» خطبه نماز
جمعه است.
••• لزوم ترك
خرید و فروش، هنگام شركت
در نماز
جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ....
•••
بیع و خريد و فروش، هنگام اقامه نماز
جمعه، مورد
مذمّت خداوند:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ.
جواز خريد و فروش و
کسب و کار، پيش از شروع نماز
جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ... فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ ....
جواز خريد و فروش، پس از تمام شدن نماز
جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ... فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ ....
گرايش به
لهو و كارهاى بيهوده، هنگام اقامه نماز
جمعه، حرام و مورد مذمّت خداوند:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ.
••• ايراد
خطبه نماز جمعه به صورت ايستاده، از احكام آن:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ ... وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ .
جابر بن سمره روايت مى‌كند كه: نديدم رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله را مگر اينكه ايستاده خطبه مى‌خواند.
••• ايراد
خطبه، از شرايط برگزارى نماز
جمعه، به وسيله
امام جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ... وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً ...
«قائماً» بر خواندن خطبه به صورت ايستاده دلالت مى‌كند.
نماز جمعه در این زمان‌ها (یعنی
عصر غیبت حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)) به نحو تخییر بین آن و
نماز ظهر واجب است و خواندن نماز
جمعه افضل و خواندن نماز ظهر
احوط است و احتیاط بیشتر خواندن هر دوی آنها است، بنابراین کسی که نماز
جمعه را بخواند، بنابر اقوی نماز ظهر از او ساقط می‌شود، لکن احتیاط (مستحب) آن است که بعد از نماز
جمعه، نماز ظهر را بخواند. و نماز
جمعه - مانند نماز صبح - دو رکعت است.
و آنها اموری است:
اول: عدد (نمازگزاران) است و حداقلّ آن پنج نفر است که یکی از آنها امام می‌باشد، بنابراین نماز
جمعه با کمتر از پنج نفر واجب نمی‌شود و منعقد هم نمی‌گردد و گفته شده که حد اقلّ آن هفت نفر است، و اشبه آن است که ما ذکر کردیم، بنابراین اگر هفت نفر و بیشتر
جمع شوند، فضیلت مؤکّدتری پیدا می‌کند.
دوم: دو
خطبه است و این دو خطبه مانند اصل نماز واجب می‌باشد و بدون آنها، نماز
جمعه منعقد نمی‌گردد.
سوم:
جماعت است، بنابراین نماز
جمعه به صورت فرادا صحیح نیست.
چهارم: آن‌که نماز
جمعه دیگری
در فاصله کمتر از سه میلی این نماز
جمعه نباشد، بنابراین اگر بین دو نماز
جمعه سه میل فاصله باشد، هر دو نماز صحیح است. و معیار، فاصله‌ای است که بین دو نماز
جمعه است، نه فاصله میان دو شهری که نماز
جمعه در آنها منعقد می‌شود، بنابراین اقامه چند نماز
جمعه در شهرهای بزرگی که فرسنگ‌ها طول دارد، جایز است.
در هر یک از دو خطبه حمد
خداوند واجب است، و احتیاط (واجب) آن است که پس از آن خدای تعالی را ثنا گوید (و مدح کند) و احتیاط (مستحب) آن است که حمد خدا با لفظ جلاله «اللَّه» باشد، اگرچه اقوی آن است که حمد خدای تعالی با هر چه که حمد او شمرده می‌شود، جایز است. و صلوات فرستادن بر
پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در خطبه اول بنابر احتیاط (واجب) و
در خطبه دوم بنابر اقوی واجب است. و سفارش به تقوای خداوند متعال
در خطبه دوم بنابر احتیاط (واجب) و
در خطبه اول بنابر اقوی واجب می‌باشد. و بنابر احتیاط (واجب)
در خطبه دوم و بنابر اقوی
در خطبه اول واجب است سوره کوچکی بخواند. و احوط اولی این است که
در خطبه دوم بعد از صلوات بر پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و سلم بر ائمه مسلمین (علیهم‌السّلام) صلوات بفرستد و برای مؤمنین و مؤمنات طلب مغفرت نماید و بهتر آن است که بعضی از خطبه‌هایی را که به
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) منسوب است یا از اهل بیت عصمت (علیهم‌السّلام) رسیده است، اختیار نماید.
احتیاط (واجب) آن است که حمد و صلوات را
در خطبه با زبان عربی بیاورد، اگرچه خطیب و شنونده عرب زبان نباشند، و اما
موعظه و سفارش نمودن به تقوای خدای متعال، بنابر اقوی به غیر عربی جایز است، بلکه
احتیاط (واجب) آن است که موعظه و این گونه امور همچون بیان مصالح مسلمین به زبان شنونده‌ها باشد و اگر شنوندگان از نظر زبان مختلف باشند، خطیب بین زبان‌های مختلف
جمع نماید. البته اگر تعداد نمازگزاران بیشتر از حد نصاب نماز
جمعه باشد، جایز است که به زبان حد نصاب اکتفا نماید، لکن احتیاط (مستحب) آن است که بقیه شنوندگان را به زبان خودشان موعظه نماید.
برای امام
جمعه که خطبه می‌خواند سزاوار است
در ضمن خطبه‌اش آنچه را که از مصالح دینی و دنیایی مسلمین است بیان کند و آنها را از حوادث و اخباری که
در کشورهای مسلمان و دیگر کشورها می‌گذرد که
در آنها نفع و ضرر مسلمین مطرح است، آگاه نماید و مطالبی را که مسلمانان
در زندگی دنیا و آخرت و
در شئون سیاسی و اقتصادی از اموری که
در استقلال و کیان آنها و
در کیفیت روابط و رفتار آنها با سایر ملل مؤثر است، بازگو کند. و مسلمین را از دخالت دولت‌های ظالم استعمارگر
در امور مسلمین، مخصوصاً
در امور سیاسی و اقتصادی آنها که به استعمار و استثمارشان کشانده می‌شود بر حذر دارد. خلاصه نماز
جمعه و دو خطبه‌اش از مواقف بزرگ برای مسلمین است، مثل مواقف بزرگ دیگر همچون حج و مواقفی که
در حج وجود دارد و عید فطر و عید قربان و غیر این‌ها، اما متاسّفانه مسلمین از وظایف مهمّ سیاسی
در نماز
جمعه و غیر آن از مواقف سیاسی اسلام غفلت داده شده‌اند و حال آن که اسلام با تمام شئونش دین سیاست است و این مطلب برای هر کسی که مختصر تدبّری
در احکام حکومتی و سیاسی و
اجتماعی و اقتصادی اسلام داشته باشد، آشکار می‌شود، پس هر که خیال کند که دین از سیاست جدا است، نادان است که نه اسلام را شناخته و نه سیاست را.
در وجوب نماز
جمعه اموری شرط است:
مکلف بودن و
مرد بودن و آزاد بودن و
در حضر بودن (مسافر نبودن) و سالم بودن از نابینایی و بیماری و اینکه پیرمردی سالخورده نباشد و اینکه بین او و محل اقامه نماز
جمعه، بیشتر از دو
فرسخ نباشد، پس اگر گفتیم که نماز
جمعه وجوب تعیینی دارد، بر این‌ها رفتن به نماز
جمعه واجب نیست و اگرچه حضور برای این‌ها بدون
حرج بوده و مشقّتی
در آن نباشد نماز
جمعه بر اینان واجب نیست.
وقت نماز
جمعه با
زوال خورشید (ظهر شرعی) داخل می‌شود، پس وقتی که ظهر شد خواندن نماز
جمعه واجب می‌شود، بنابراین وقتی که امام از خواندن دو خطبه هنگام ظهر فارغ شود و شروع
در نماز
جمعه نماید صحیح است. و اما آخر وقت آن به طوری که با گذشت آن نماز
جمعه فوت شود، مورد
اختلاف و
اشکال است و احتیاط (واجب) آن است که از اوائل عرفی ظهر تاخیر نیفتد و اگر از این وقت تاخیر افتاد، احتیاط (مستحب) آن است که نماز ظهر را انتخاب کنند، گرچه بعید نیست که وقت نماز
جمعه تا وقتی که سایه انسان معمولی به‌اندازه دو قدم (از پاشنه پا تا نوک انگشتان) برسد، امتداد داشته باشد.
مأموريّت
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از سوى خداوند، براى بيان جايگاه بلند نماز
جمعه،
در پيشگاه
خداوند:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ.
شركت
در نماز
جمعه و پرداختن به
ذکر خدا، بسى ارزشمندتر از
کسب مال و ساير
منافع دنیایی:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ ....
ثواب نماز
جمعه، برتر و بالاتر از درآمدهاى مادّى:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ ....
اعتقاد به
رزّاقیّت خداوند، مانع ترك نماز
جمعه، از سوى شركت‌كنندگان آن و حضور
در بازار تجارت:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ.
نماز
جمعه، مصداق بارز ذكر خدا:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ ....
(اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد چون براى نماز
جمعه ندا درداده شد به سوى ذكر خدا بشتابيد و داد و ستد را واگذاريد اگر بدانيد اين براى شما بهتر است.) ( از اینکه از سعی برای نماز
جمعه به سعی برای
ذکر خدا تعبیر شده، مطلب مذکور استفاده می‌شود.)
«و منظور از (سعى به سوى ذکر خدا) دویدن به سوى نماز
جمعه است. و مراد از (ذکر خدا) همان نماز است، همچنان که
در آیه (و لذکر اللّه اکبر) به طورى که گفته‌اند مراد نماز است.
ولى بعضى گفته‌اند: منظور از (ذکر خدا)
در خصوص آیه مورد بحث خطبه هاى قبل از نماز است . و جمله (و ذروا البیع) امر به ترک
بیع است، و به طورى که از سیاق برمى آید
در حقیقت نهى از هر عملى است که
انسان را از نماز باز بدارد، حال چه خرید و فروش باشد، و چه عملى دیگر. و اگر نهى را مخصوص به خرید و فروش کرد، از این باب بوده که
خرید و فروش روشن ترین مصداق اعمالى است که
آدمی را از نماز باز مى‌دارد.»
«منظور از «ذِكْرِ اللَّهِ»
در درجه اول، «نماز» است، ولى، مى‌دانيم كه خطبه‌هاى نماز
جمعه هم كه آميخته با ذكر خدا است،
در حقیقت ، بخشى از نماز
جمعه است، بنابراين، بايد براى شركت
در آن نيز تسريع كرد.»
ثواب نماز
جمعه، بسى بالاتر و برتر از درآمدهاى مادّى:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ ....
اقامه نماز
جمعه،
در صدر اسلام و به
امامت رسول‌اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ.
••• ترك نماز
جمعه به علّت پرداختن به تجارت و خريد و فروش، مورد
نهی خداوند:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.
••• اعتقاد به
رازق بودن خداوند، ناسازگار با ترك نماز
جمعه، به منظور كسب روزى:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ.
مؤمنان، وظيفه‌دار جدّيّت و
تلاش، براى شركت و حضور
در نماز
جمعه با شنيدن
اذان آن:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ....
(اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد چون براى نماز
جمعه ندا درداده شد به سوى ذكر خدا بشتابيد و داد و ستد را واگذاريد اگر بدانيد اين براى شما بهتر است.)
«نماز
جمعه، قبل از هر چيز، يك
عبادت بزرگ دسته
جمعى است، و اثر عمومى
عبادات را كه تلطيف
روح و جان، و شستن دل از آلودگى‌هاى
گناه و زدودن زنگار
معصیت از قلب مى‌باشد،
در بردارد، به خصوص اين كه، مقدمتاً دو
خطبه دارد كه مشتمل بر انواع مواعظ، اندرزها و امر به
تقوا و پرهیزگاری است.
و اما، از نظر
اجتماعى و سياسى، يك كنگره عظيم هفتگى است كه، بعد از كنگره سالانه
حج، بزرگ‌ترين
کنگره اسلامی مى‌باشد، و به همين دليل،
در روايتى كه قبلًا از
پیغمبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كرديم، آمده بود:
جمعه، حج كسانى است كه قادر به شركت
در مراسم حج نيستند.
در حقيقت
اسلام ، به سه
اجتماع بزرگ اهميت مى‌دهد:
اجتماعات روزانه كه
در نماز جماعت حاصل مى‌شود.
اجتماع هفتگى كه
در مراسم نماز
جمعه است.
و
اجتماع سالانه كه
در كنار خانه خدا انجام مى‌گيرد، نقش نماز
جمعه،
در اين ميان بسيار مهم است، به خصوص اين كه يكى از برنامه‌هاى خطيب،
در خطبه نماز جمعه، ذكر مسائل مهم سياسى،
اجتماعى و اقتصادى است...»
یاد خداوند، فلسفه وجودى نماز
جمعه:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ ....
هجوم به سوى بازار تجارت و رها كردن نماز
جمعه، هنگام خطبه‌هاى آن، از جانب عدّه‌اى از
مسلمانان صدر اسلام:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ .... وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ ...
روز
جمعه‌اى كاروانى از تجّار وارد
مدینه شد. مردم
در نماز
جمعه شركت كرده بودند و رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله مشغول خطبه بود كه كاروانيان براى اعلان،
طبل و
دایره كوبيدند. مؤمنان به جز دوازده نفر
نماز و رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله را رها كردند و به طرف كاروانيان متفرّق شدند كه آيه شريفه نازل شد.
اقامه نماز
جمعه در صدر اسلام، به امامت پيامبراكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ ....
پس از شنیدن
اذان نماز، لازم است مردم بسوی نماز بشتابند.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ
الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ
«منظور از
نداء براى نماز
جمعه، همان
اذان ظهر روز
جمعه است، همچنان که
در آیه (و اذا نادیتم الى الصلوه اتخذوها هزوا)، نیز مراد همین است.»
««نُودِى» از ماده «نداء» به معنى «بانگ برآوردن» است، و
در اينجا به معنى «
اذان» است؛ زيرا
در اسلام، ندائى براى نماز، جز
اذان نداريم، چنان كه
در آيه ۵۸
سوره مائده نيز مى‌خوانيم...
«هنگامى كه مردم را به سوى نماز مى‌خوانيد (و
اذان مى‌گوئيد) آن را به
مسخره و بازى مى‌گيرند، اين به خاطر آن است كه آنها قومى هستند بى‌عقل».
به اين ترتيب، هنگامى كه صداى
اذان «نماز
جمعه» بلند مى‌شود، مردم موظفند
کسب و کار را رها كرده، به سوى نماز، كه مهم‌ترين ياد خدا است، بشتابند...
«هنگامى كه نماز (نمازهاى يوميه) برپا شود براى شركت
در نماز ندويد، و با
آرامش گام برداريد».
ولى،
در مورد نماز
جمعه آيه فوق مى‌گويد: «فَاسْعَوا» (بشتابيد) و اين، دليل بر اهميت فوق العاده نماز
جمعه است»
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۵۲۹، برگرفته از مقاله «نماز جمعه». •
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۴۸۰، برگرفته از مقاله «نماز جمعه». •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
