• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صور - به ضم صاد (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: صور (ابهام‌زدایی).


صُور (به ضم صاد) از واژگان قرآن کریم دو معنی دارد، یکی جمع صورت، دوم به معنای شیپور است. این لفظ ده بار در قرآن مجید آمده و همه درباره قیامت است. از کلام اللّه ظاهر می‌شود که هم مردن مردم، و هم زنده شدن آنها در اثر نفخ صور است‌.



صُور در اصل دو معنی دارد، یکی جمع صورت چنانکه در قاموس المحیط و اقرب الموارد گفته‌اند
[۵] شرتونی، سعید، اقرب الوارد، ماده صور.
و در مجمع البیان از حسن نقل کرده و الصحاح آن‌را به قولی نسبت می‌دهد.
دوم به معنای شیپور است. در قاموس المحیط و اقرب الموارد گوید: صور شاخی است که در آن می‌دمند
[۹] شرتونی، سعید، اقرب الوارد، ماده صور.
و در الصحاح قید دمیدن ندارد. راغب اصفهانی گفته: به قولی آن مانند شاخی است که در آن می‌دمند. خدا آن‌را وسیله عود، صورت‌ها و ارواح به اجسامشان‌ قرار می‌دهد.


(وَ نُفِخَ فِی‌ الصُّورِ فَجَمَعْناهُمْ جَمْعاً) (...و در صور [شيپور] دميده مى‌شود؛ و ما آنها را كاملًا جمع مى‌كنيم.)
این لفظ ده بار در قرآن مجید آمده و همه درباره قیامت است، و از کلام اللّه ظاهر می‌شود که هم مردن مردم و هم زنده شدن آنها در اثر نفخ صور است‌. (وَ نُفِخَ فِی‌ الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْاَرْضِ اِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ اُخْری‌ فَاِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ) (و در آستانه قيامت در «صور» دميده مى‌شود، و در پى آن همه كسانى كه در آسمان‌ها و زمينند مى‌ميرند، مگر كسانى كه خدا بخواهد؛ سپس بار ديگر در «صور» دميده مى‌شود، ناگهان همگى به پا مى‌خيزند و در انتظار حساب و جزا هستند.)
در بعضی از آیات نفخ صور با بر خاستن صیحه تعبیر آمده نظیر (ما یَنْظُرُونَ اِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً تَاْخُذُهُمْ وَ هُمْ یَخِصِّمُونَ) (امّا جز اين انتظار نمى‌كشند كه يک صيحه عظيم آسمانى آنها را فرا گيرد، در حالى‌كه مشغول جدال در امور دنيا هستند.) که درباره انقراض زندگی و بهم خوردن نظم کنونی است و مثل‌ (اِنْ کانَتْ اِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً فَاِذا هُمْ جَمِیعٌ لَدَیْنا مُحْضَرُونَ) (صيحه واحدى بيش نيست، فريادى عظيم برمى‌خيزد ناگهان همگى نزد ما احضار مى‌شوند.) ایضا آیه‌ (یَوْمَ یَسْمَعُونَ الصَّیْحَةَ بِالْحَقِّ ذلِکَ یَوْمُ الْخُرُوجِ) (روزى كه همگان صيحه رستاخيز را بحق مى‌شنوند؛ آن روز، روزِ خروج از قبرها است.)
در مجمع البیان ذیل آیه ۷۳ سوره انعام فرموده: درباره صور گفته‌اند: آن شاخی است که اسرافیل در آن دو بار می‌دمد در اول همه از بین می‌روند و در ثانی همه زنده می‌شوند. حسن گفته:آن جمع صورت است. آنگاه از ابوسعید خدری نقل کرده که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: چطور متنعّم شوم و خوش‌گذرانی کنم حال آنکه صاحب شیپور، شیپور را به دهان گرفته و سر بالا کرده و گوش فرا داده منتظر دستور است تا در آن بدمد...
در صحیفه سجّادیه هست که فرموده: «وَ اِسْرَافِیلُ صَاحِبُ‌ الصُّورِ الَّذِی یَنْتَظِرُ مِنْکَ الْاِذْنَ فَیُنَبِّهُ بِالنَّفْخَةِ صَرْعَی رَهَائِنِ الْقُبُورِ.» «اسرافیل صاحب صور منتظر فرمان تو است که امانت‌های قبور را بر انگیزد.»
در تفسیر المیزان ذیل آیه ۱۰۲ سوره طه فرموده: نفخ صور کنایه از احضار و خواندن است لذا فرموده‌ «یَوْمَئِذٍ یَتَّبِعُونَ الدَّاعِیَ لا عِوَجَ لَهُ.» (در آن روز، همه از دعوت‌كننده الهى كه هيچ انحرافى ندارد پيروى مى‌كنند،..)
مخفی نماند: در گذشته گفته شد که در بعضی از آیات به جای نفخ صور صیحه ذکر شده، احتمال قوی می‌دهم که نفخ صور عبارت اخرای صیحه باشد، معنی‌ «فَاِذا نُفِخَ فِی‌ الصُّورِ» اینطور می‌شود: چون صیحه قیامت بر خاست. النهایه این صیحه به واسطه فرشته‌ای به نام اسرافیل خواهد بود. چنانکه در روایات است.
در خاتمه باید دانست نفخ فی الصور و نفخ الصور هر دو یکی است و عرب با «فی» و بدون آن بکار می‌برد.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۱۶۳-۱۶۴.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۴۹۸.    
۳. فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۶۸.    
۴. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۱، ص۴۲۷.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الوارد، ماده صور.
۶. شیخ طبرسی، مجمع البیان، ج۷، ص۴۰۸.    
۷. جوهری، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیه، ج۲، ص۷۱۶.    
۸. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۱، ص۴۲۷.    
۹. شرتونی، سعید، اقرب الوارد، ماده صور.
۱۰. جوهری، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیه، ج۲، ص۷۱۶.    
۱۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۴۹۸.    
۱۲. کهف/سوره۱۸، آیه۹۹.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۰۴.    
۱۴. زمر/سوره۳۹، آیه۶۸.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۶۶.    
۱۶. یس/سوره۳۶، آیه۴۹.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۴۳.    
۱۸. یس/سوره۳۶، آیه۵۳.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۴۳.    
۲۰. ق/سوره۵۰، آیه۴۲.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۲۰.    
۲۲. شیخ طبرسی، مجمع البیان، ج۴، ص۸۸.    
۲۳. امام سجاد (علیه‌السلام)، صحیفه سجّادیه، ص۹۸.    
۲۴. طه/سوره۲۰، آیه۱۰۸.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۱۹.    
۲۶. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۹۷.    
۲۷. علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۲۹۳.    
۲۸. شیخ طبرسی، مجمع البیان، ج۷، ص۵۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «صُور»، ج۴، ص۱۶۳-۱۶۴.    






جعبه ابزار