عقل (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَقْل (به فتح عین و سکون قاف) یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای فهم و
معرفت و
درک است.
عَقْل: فهم و
معرفت و
درک است.
طبرسی فرموده:
عقل، فهم، معرفت و لبّ نظير هم‌اند.
راغب گويد: بنيروئيكه آماده قبول
علم است عقل گويند همچنين بعلميكه بوسيله آن نيرو بدست آيد.
(ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ ما عَقَلُوهُ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ)،
يعنى: «آنرا پس از فهميدنش دگرگون ميكردند در حاليكه ميدانستند».
(وَ هُمْ يَعْلَمُونَ) راجع بتحريف و
(عَقَلُوهُ) راجع بفهم كلام اللّه است.
(وَ قالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما كُنَّا فِي أَصْحابِ السَّعِيرِ)،
«و گفتند: اگر گوش ميداديم و ميفهميديم در ميان اهل
سعیر نمى‌بوديم».
(وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ)،
جز دانايان آنرا درك نميكنند. اگر
آیات قرآن را تتبّع كنيم خواهيم ديد كه عقل در قرآن بمعنى فهم و درك و معرفت است.
عقل بمعنى اسمى در
قرآن نيامده و فقط بصورت فعل مثل
(عَقَلُوهُ)- ...
(يَعْقِلُونَ)- ...
(تَعْقِلُونَ)- ...
(نَعْقِلُ) بكار رفته است، در
روایات كه آمده
«الْعَقْلُ مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ»،
«مَا خَلَقَ اللَّهُ خَلْقاً أَكْرَمَ عَلَيْهِ مِنَ الْعَقْلِ»، مراد از آن ظاهرا همان نيروى فهم و درك انسانى است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "عقل"، ج۵، ص۲۸.
