نشریه پرورش
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پَرْوَرِش، نشریه‌ای سیاسی ـ اجتماعی به مدیریت
علی‌محمد کاشانی (پرورش) که روز
جمعه ۱۰
صفر ۱۳۱۸ق/۸ژوئن۱۹۰۰م به
زبان فارسی در
قاهره آغاز به انتشار کرد.
پَرْوَرِش، نشریه‌ای سیاسی ـ اجتماعی به مدیریت
علی‌محمد کاشانی (پرورش) که روز
جمعه ۱۰
صفر ۱۳۱۸ق/۸ژوئن۱۹۰۰م به
زبان فارسی در
قاهره آغاز به انتشار کرد.
این نشریه هر هفته یک شماره و در ۱۶ صفحه، نخست روزهای جمعه و سپس روزهای دوشنبه منتشر می‌شد.
پرورش به سبک و سیاق
روزنامه ثریا (ه م) نگارش می‌یافت و مطالب آن عبارت بود از سرمقاله، اخبار خارجه و مقالات گوناگون درباره مسائل سیاسی و اجتماعی
ایران که در آن‌ها بر موضوعاتی چون تجدد سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ایران تأکید می‌شد. در هر شماره «آزاد» بودن روزنامه به عنوان یک شعار ثابت تکرار می‌گردید.
علی محمد کاشانی که بعدها به واسطه انتشار پرورش به همین نام مشهور گشت،
پیش از ترک
تهران، با دو
روزنامه اطلاع و
ایران نیز همکاری داشت
و در
استانبول با
شیخ احمد روحی و
آقاخان کرمانی در انتشار
روزنامه اختر مشارکت می‌کرد
وی هنگام اقامت در
مصر، با درک درست از فضای آزاد آن
کشور (که در میان کشورهای شرقی بی‌نظیر بود
) به کار روزنامه‌نگاری روی آورد و با همکاری
فرج‌الله کاشانی، روزنامه
ثریا را در ۱۳۱۶ق/۱۸۹۸م منتشر ساخت،
اما در سال دوم انتشار و پس از ۲۷ شماره (۲۰
محرم ۱۳۱۸) از انتشار
ثریا کناره گرفت
و ۲۰ روز بعد (۱۰صفر)، بنابر «اصرارات
تهران و ابرامات
تبریز» و نیز به پشتوانه حمایت‌های مادی و معنوی دوستانش در داخل و خارج از ایران مانند
یحییٰ دولت‌آبادی، به انتشار روزنامه پرورش در قاهره پرداخت.
به گفته دولت‌آبادی،
انتشار پرورش هیجان فراوانی در میان دانش‌آموختگان و وطن‌پرستان ایرانی ایجاد کرد و روزنامه
ثریا را تحت‌الشعاع خود قرار داد.
این
امر، موجب بروز یک سلسله مناقشات و مشاجرات قلمی میان
ثریا و پرورش گردید.
تجربه علی‌محمد کاشانی در
امر روزنامه‌نگاری، قلم شیوا و روشنفکرپسند او، استفاده از همکاری نویسندگانی چون شیخ احمد روحی و نیز برادرانش، نصرالله، عبدالله و عبدالحسین،
سبب شد تا دایره انتشار پرورش مانند
ثریا به
قفقاز،
هند،
چین،
عثمانی،
روسیه و نیز
اروپا گسترش یابد
و در ایران نیز جایگاهی خاص بیابد،
چنان‌که در روزهای ورود پرورش به تهران، جوانان پرشور، بی‌صبرانه رسیدن محموله پستی جدید را از قاهره انتظار می‌کشیدند.
درباره نقش پرورش در بیداری ایرانیان و تأثیر آن بر
انقلاب مشروطیت، سخن بسیار گفته شده است.
به گفته کهن زمانی که سایه
سانسور بر مطبوعات ایران سنگینی می‌کرد، این روزنامه در شکل‌گیری انقلاب مشروطه نقشی بسزا داشت و با گسترش افکار نو و مترقی، پایه‌های نظری این جنبش را تقویت می‌کرد.
دولت‌آبادی
هر شماره پرورش را دارای تأثیری خاص در احساسات و افکار انقلابی مردم ایران می‌داند.
براون
تأثیر پرورش را همپایه تأثیر
روزنامه قانون می‌داند و برآن است که پرورش موجب انقلاب فکری عظیمی در میان جوانان ایران شد، انقلابی که درباریان را دچار بهت و حیرت ساخت.
بهار مقالاتی پرورش را درباره اصلاحات اجتماعی و سیاسی، بسیارمؤثر می‌داند، و سرانجام کسروی
از غیرت و دانشوری کاشانی و مقالات تکان‌دهنده وی سخن می‌گوید.
کاشانی در شماره ۲۳ این نشریه (چهارم شعبان ۱۳۱۸) طی مقاله‌ای به نقد روش‌های ضدملی امین‌السلطان، صدراعظم پرداخت و در مقام مقایسه،
امین‌الدوله را بر وی ترجیح داد. این مقاله خشم
صدراعظم را برانگیخت و به دستور وی ورود پرورش از قاهره به تهران ممنوع شد.
فاصله میان ممنوعیت و پایان‌کار پرورش چندان به درازا نکشید، چنان‌که پس از ۱۰شماره (شماره ۳۳، چهارم ذیحجه۱۳۱۸ق/۲۵مارس۱۹۰۱م) انتشار پرورش متوقف شد و دو
سال پس از آن، یعنی در
شعبان ۱۳۲۰، کاشانی به بیماری سل درگذشت و در
حلوان نزدیک قاهره به خاک سپرده شد.
(۱) براون ادوارد، تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران، ترجمه محمدعباسی، تهران، ۱۳۴۱ش.
(۲) بهار محمدتقی، سبک‌شناسی، تهران، ۱۳۳۷ش.
(۳) پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۴) دولت‌آبادی یحییٰ، حیات یحییٰ، تهران، ۱۳۶۲ش.
(۵) صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
(۶) کسروی احمد، تاریخ مشروطه ایران، تهران، ۱۳۱۶ش.
(۷) کهن گوئل، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، تهران، ۱۳۶۲ش.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «نشریه پرورش»، شماره ۵۵۰۷.
