نزول بعد الحکم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به آیات عمل شده به محتوای آن پیش از
نزول آیه ،
نزول بعد
الحکم گویند.
قرآن به صورت
تدریجی بر
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
نازل شده و توسط آن حضرت بر مردم عرضه می‌شد. در بیان
حکمت نزول تدریجی آیات، امور مختلفی مانند تربیت مردم، نشر
رسالت ، اثبات الهی بودن کلام و اقتضای زمان ذکر شده است. بر این اساس، در غالب موارد،
حکم ، پس از
نزول بود، یعنی ابتدا آیه
نازل می‌شد و سپس مردم مکلّف به اجرای
حکمی می‌گشتند و یا امری بیان می‌شد.
اما گاهی،
حکمی جاری بوده و
نزول، پس از آن آمده است. اصطلاح "
نزول بعد
الحکم" اشاره به این معنا دارد، و درباره
آیاتی اطلاق می‌شود که
حکم و محتوای آن‌ها پیش از
نزول شناخته شده و به آن عمل می‌شده است.
بعضی نویسندگان، موارد ذیل را مصداق چنین آیاتی دانسته‌اند:
۱. آیه ۶
سوره مائده درباره
وجوب وضو : «یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اِذَا قُمْتُمْ اِلَی الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَکُمْ وَاَیْدِیَکُمْ اِلَی الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ بِرُؤُوسِکُمْ وَاَرْجُلَکُمْ اِلَی الْکَعْبَینِ...»
؛
۲. «یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اِذَا نُودِی لِلصَّلَاةِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا اِلَی ذِکْرِ اللَّهِ...» .
گفته شده: آیات یاد شده، در
مدینه فرو فرستاده شد؛ در حالی که وجوب وضو و وجوب
نماز جمعه در
مکه و پیش از
هجرت رسول گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ثابت بوده است.
البته در این باره مناقشاتی وجود دارد.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «نزول بعد الحکم».
