مَحْو (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَحْو (به فتح میم و سکون حاء) از
واژگان قرآن کریم و به معنی رفتن اثر شى‌ء و بردن اثرش است. اين لفظ فقط سه بار در
قرآن آمده است.
مَحْو به معنی رفتن اثر شى‌ء و بردن اثرش،
لازم و
متعدی هر دو آمده است ولى در قرآن فقط متعدّى به كار رفته است در
مفردات گفته: «المحو: ازالة الاثر»
در
قاموس آمده: «محاه محيا: اذهب اثره».
(وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ وَ النَّهارَ آيَتَيْنِ فَمَحَوْنا آيَةَ اللَّيْلِ وَ جَعَلْنا آيَةَ النَّهارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ وَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَ الْحِسابَ ...) «
شب و
روز را دو علامت از
تدبیر و قدرت خويش قرار داديم پس اثر نشانه شب (نور ماه) را محو كرده و از بين برديم و نشانه روز را كه
خورشيد است روشن و نورانى كرديم تا از فضل پروردگار خويش روزى بطلبيد و شمارش سال‌ها و نيز حساب را بدانيد.»
ظاهرا مراد از آيه الليل،
قمر و از آيه النّهار،
خورشید است و مراد از محو قمر،
خاموش شدن آن است و اين می‌رساند كه قمر در گذشته نورانى و مثل آفتاب منبع نور بوده
خداوند به علّت روشن
شدن حساب و براى وجود آمدن شب و روز آن را
خاموش و اثرش را محو كرده است. در
تفسیر برهان ضمن حديثى از
رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله نقل شده كه فرموده:
««چون خداوند خورشيد و ماه را آفريد هر دو خدا را اطاعت كردند، خدا امر كرد جبرئیل ماه را محو كرد اثر محو همان خطوط سياه در سطح قمر است و اگر قمر مانند خورشيد در نورانيّت خويش مى‌ماند شب از روز و روز از شب تميز داده نمی‌شد ...»» (يَمْحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ) (خداوند هر چه را بخواهد محو، و هر چه را بخواهد ثابت نگه مى‌دارد؛ و «ام‌الكتاب»
لوح محفوظ نزد اوست.)
راجع به اين آيه در «أمّ» سخن گفته‌ايم.
(وَ يَمْحُ اللَّهُ الْباطِلَ وَ يُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ) ( اگر خدا بخواهد
باطل را محو مى‌كند و
حق را به فرمانش پا برجا مى‌سازد.)
محو باطل، بى‌اثر
شدن آن است چنان‌كه احقاق حق، ثابت كردن آن و در جاى خويش قرار دادن است.
اين لفظ فقط سه بار در
قرآن آمده است.
•
قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «محو»، ج۶، ص۲۴۲-۲۴۱.
