• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

موت (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





مُوْت (به ضم میم و سکون واو) از واژگان قرآن کریم به معنای مرگ است. از مشتقات این ماده که در قرآن آمده مَيْت (به فتح میم و سکون یاء) و مَيِّت (به فتح میم و یاء مشدد مکسور) است که هر دو به معنای مرده می‌باشد. مَوْتَة (به فتح میم و سکون واو) به معنای مرگ و مَمات (به فتح میم) نيز به معنى موت است. مَيْتَة (به فتح میم و سکون یاء) مؤنّث ميت و جمع موت نیز در قرآن به صورت أَمْوات (به همزه مفتوح و سکون میم)، مَوْتى‌ (به فتح میم و سکون واو)، مَيِّتُون (به فتح میم و یاء مشدد مکسور) آمده است.



مُوْت به معنای مرگ می باشد. فعل آن از باب نصر ينصر و علم يعلم می‌آید؛ بنابراین «مات يموت» و «مات يمات» هر دو صحيح است. در آيه‌ (وَ لَئِنْ‌ مُتُّمْ‌ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ‌) و نیز آيه (وَلَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ) كه «متّم» به ضمّ ميم آمده از نصر ينصر است ولى در آيه‌ (إِذا مِتُّمْ‌ وَ كُنْتُمْ تُراباً وَ عِظاماً) كه در قرآن‌ها با كسر ميم آمده از علم يعلم است. بیضاوی در ذيل آيه اوّل گفته: نافع، حمزه و کسائی آن را به كسر ميم خوانده‌اند از مات يمات. در مجمع فرموده: نافع و اهل کوفه جز عاصم به كسر ميم خوانده‌اند (البتّه در آل عمران)؛ ولى در آيه سوره مؤمنون ظاهراً كسر اجماعى است.


قرآن ضلالت و بى‌ايمانى و کفر را موت می‌داند؛ چنان‌كه فرموده:(أَ وَ مَنْ كانَ‌ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ‌) (آيا كسى كه مرده بود، سپس او را زنده كرديم، (كافر بود و ايمان آورد) و نورى برايش قرار داديم كه با آن در ميان مردم راه برود.) در اين آيه آدم گمراه مرده و آدم هدايت يافته زنده به‌حساب آمده است و نيز خطاب به رسول خدا (صلّى‌اللّه‌عليه‌و‌آله) فرموده: (فَإِنَّكَ لا تُسْمِعُ‌ الْمَوْتى‌) «تو مردگان را شنوا نتوانى كرد» و نيز فرموده‌: (وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ) (و تو نمى‌توانى سخن خود را به گوش آنان كه در گور (خفته) اند برسانى.) پس مؤمن زنده و کافر مرده است.

۲.۱ - میت و میّت

ميت و ميّت‌ هر دو به معنى مرده است. مثل‌ (أَ وَ مَنْ كانَ‌ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ‌) (آيا كسى كه مرده بود، سپس او را زنده كرديم، (كافر بود و ايمان آورد)) و (لِنُحْيِيَ بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً) (تا به وسيله آن، سرزمين مرده‌اى را زنده كنيم) كه در مرده انسان و غير انسان است و مثل‌ (إِنَّكَ‌ مَيِّتٌ‌ وَ إِنَّهُمْ‌ مَيِّتُونَ‌) (به يقين تو مى‌ميرى و آن‌ها نيز خواهند مُرد) و (حَتَّى إِذا أَقَلَّتْ سَحاباً ثِقالًا سُقْناهُ لِبَلَدٍ مَيِّتٍ‌) (تا ابرهاى سنگين بار را بر دوش كشند؛ سپس ما آن‌ها را به سوى زمين‌هاى مرده مى‌فرستيم) كه درباره انسان و غير انسان هر دو آمده است.
جمع آن اموات، موتى، ميّتون و ميتون آمده مثل‌: (وَ ما يَسْتَوِي الْأَحْياءُ وَ لَا الْأَمْواتُ‌) (و هرگز مردگان و زندگان يكسان نيستند) ، (كَذلِكَ يُحْيِ اللَّهُ‌ الْمَوْتى‌) (خداوند اين‌گونه مردگان را زنده مى‌كند) و (ثُمَّ إِنَّكُمْ بَعْدَ ذلِكَ‌ لَمَيِّتُونَ‌) (آن‌گاه شما بعد از آن مى‌ميريد.) ولى ميتوان با تخفيف در قرآن نيامده است.

۲.۲ - موتة

موتة به معنای مرگ و آن اخصّ از موت و گويا تاء آن براى وحدت است‌: (لا يَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ‌ إِلَّا الْمَوْتَةَ الْأُولى‌) (هرگز مرگى جز همان مرگ اوّل كه در دنيا چشيده‌اند نخواهند چشيد.)

۲.۳ - ممات

ممات‌ نيز به معنى موت است: (إِذاً لَأَذَقْناكَ ضِعْفَ الْحَياةِ وَ ضِعْفَ‌ الْمَماتِ‌) (اگر چنين مى‌كردى، ما دو برابر مجازات مشرکان در زندگى دنيا، و دو برابر مجازات آنها را بعد از مرگ، به تو مى‌چشانديم.)

۲.۴ - ميتة

ميتة مؤنّث ميت است و در عرف شرع حيوانى است كه بدون ذبح شرعى مرده؛ خواه خود به خود بميرد و يا به ذبح غير شرعى. در قرآن آمده: (حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ‌ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزِيرِ ..) (بر شما حرام شده است گوشت مردار و خون و گوشت خوک و ... .) در آيه‌ (وَ آيَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ‌ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْناها وَ أَخْرَجْنا مِنْها حَبًّا) (و زمين مرده براى آن‌ها نشانه‌اى از عظمت خدا است كه ما آن را زنده كرديم و دانه‌هاى غذايى از آن خارج ساختيم كه از آن مى‌خورند) در معناى اوّلى به كار رفته است.


۱. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۳۰۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دار القلم، ص۷۸۱.    
۳. طریحی نجفی، فخر الدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۲۲۲.    
۴. آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۸.    
۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۵۶.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۸۶.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۴۲۴.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۳۱۰.    
۹. آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۷    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۵۶.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۸۵.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۴۲۴.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۳۱۰.    
۱۴. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۳۵.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۲.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۴۲.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۸۸.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۴۹.    
۱۹. بیضاوی، محمد بن عبدالله، تفسیر البیضاوی، ج۲، ص۱۰۷.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۴۲۳.    
۲۱. انعام/سوره۶، آیه۱۲۲.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۳۳۹.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۵۱۹.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۱۵۲.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۵۶.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۴۳.    
۲۷. روم/سوره۳۰، آیه۵۲.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۰۳.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۰۵.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۰.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۵۰.    
۳۲. فاطر/سوره۳۵، آیه۲۲.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۳۷.    
۳۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۵۱.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۲۴۰.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۲۴.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۳۷.    
۳۸. انعام/سوره۶، آیه۱۲۲.    
۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۳۳۹.    
۴۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۵۱۹.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۱۵۲.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۵۶.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۴۳.    
۴۴. فرقان/سوره۲۵، آیه۴۹.    
۴۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۲۷.    
۴۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۳۱۴.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۰۱.    
۴۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۲۱۲.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۶۴.    
۵۰. زمر/سوره۳۹، آیه۳۰.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۲۵۹.    
۵۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۳۹۳.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۳۹۸.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۱۷۵.    
۵۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۶۱.    
۵۶. اعراف/سوره۷، آیه۵۷.    
۵۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۱۶۰.    
۵۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۲۰۰.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۲۷۲.    
۶۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۱۳۷.    
۶۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۵۷.    
۶۲. فاطر/سوره۳۵، آیه۲۲.    
۶۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۳۷.    
۶۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۵۰.    
۶۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۲۴۰.    
۶۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۲۴.    
۶۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۳۷.    
۶۸. بقره/سوره۲، آیه۷۳.    
۶۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۲۰۲.    
۷۰. طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۳۰۶.    
۷۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۶۳.    
۷۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۲۱۸.    
۷۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۱.    
۷۴. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱۵.    
۷۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۲.    
۷۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۲۷.    
۷۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۸۱.    
۷۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۳۷.    
۷۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۴۲.    
۸۰. دخان/سوره۴۴، آیه۵۶.    
۸۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۱۵۰.    
۸۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۲۲۸.    
۸۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۱۱۶.    
۸۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۳۲۶.    
۸۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۹۸.    
۸۶. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۵.    
۸۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان ج۱۳، ص۱۷۳.    
۸۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۲۳۸.    
۸۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۷۸.    
۹۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۸۶.    
۹۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۸۹.    
۹۲. مائده/سوره۵، آیه۳.    
۹۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۱۶۴.    
۹۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۲۶۶.    
۹۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۲۶۷.    
۹۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۶، ص۱۹۷.    
۹۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۰۷.    
۹۸. یس/سوره۳۶، آیه۳۳.    
۹۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۸۵.    
۱۰۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۲۵.    
۱۰۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۲۷۱.    
۱۰۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۹۷.    
۱۰۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۴۲.    



قرشی بنایی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «موت»، ج۶، ص۳۰۲-۳۰۳.    






جعبه ابزار