منهج الامام الطاهر بن عاشور فی التفسیر (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«منهج الامام الطاهر بن عاشور فی التفسیر» نوشته دکتر
نبیل احمد صقر و به
زبان عربی است.
نویسنده در این کتاب به توضیح و بررسی روش
ابن عاشور در تفسیر ارزشمند «
التحریر و التنویر» می‌پردازد.
شیخ محمد طاهر بن عاشور (۱۲۹۶- ۱۳۹۳ ق) در
تونس به
دنیا آمد و در همانجا دانش آموخت و در
سال ۱۸۹۹ م فارغ التحصیل و در سال ۱۹۳۱ م به شیخ الاسلامی مالکیان تونس برگزیده شد. ابن عاشور در
لغت،
نحو،
ادبیات،
علوم و معارف نوین عصر، تاریخ و دیگر علوم اسلامی و قرآنی دست داشت و در تفسیر قرآن مبرز بود. «التحریر و التنویر» از مشهورترین و کامل‌ترین تفاسیر مغرب اسلامی در
قرن چهاردهم هجری و اثری تحلیلی، ادبی و اجتماعی است.
تفسیر ابن عاشور با مقدمه‌ای مفصل با ذکر مبانی‌ای آغاز شده است که مؤلف سعی کرده است در سراسر تفسیر خود به آنها پایبند باشد. این
تفسیر در بیان معانی دقیق مفردات قرآن کریم بسیار کارآمد است و باید آن را از ویژگی‌های اساسی تفسیر ابن عاشور برشمرد. نویسنده کتاب «منهج الامام...» ابتدا به شرح حال ابن عاشور پرداخته و نیز انگیزه تالیف تفسیر «التحریر» را از زبان خود ابن عاشور بیان می‌کند. همچنین از برخی مصادر متنوع و فراوانی که ابن عاشور در
تفسیر خود از آنها بهره برده است، نام می‌برد. در ادامه به روش
تفسیر روایی قرآن توسط ابن عاشور پرداخته شده است. در این بخش ما شاهدیم که ابن عاشور به تفسیر تک تک
سور قرآن برطبق ترتیب سوره‌ها در مصحف امام پرداخته و قبل از شروع به تفسیر هر سوره، طی مقدمه‌ای به نام سوره و سبب تسمیه آن و نیز
ترتیب نزول و
اسباب نزول آن اشاره کرده و در ادامه عدد آیات سورة و
مکی یا
مدنی بودن آن را بیان داشته و در نهایت اهداف سوره را بیان می‌دارد. در بخشی دیگر از کتاب به روش
تفسیر اجتهادی و
درایی قرآن توسط ابن عاشور پرداخته می‌شود. در این بخش معنای
تفسیر به رای از دیدگاه ابن عاشور بیان و ابزار مورد استفاده وی در تفسیر نظیر شعر، لغت، علوم بلاغی، اقوال فقهاء و اقوال فلاسفه و علمای هیئت بیان می‌شود. پرداختن ابن عاشور به عقاید سایر مذاهب اسلامی نظیر
معتزله،جبریه،
شیعه امامیه و
خوارج و نیز
بهائیت (که
خارج از دائره اسلام است) در بخشی دیگر از کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرد. ابن عاشور در بررسی عقاید این فرقه‌ها بدون هیچ گونه
تعصب و شتابی به بیان دیدگاه خود می‌پردازد. فقط در خصوص بهائیت ابن عاشور به معارضه تام و کامل با آن پرداخته و آن را خارج از حوزه اسلام معرفی می‌کند.
«التحریر و التنویر» از منابع مهم تفسیری است که بین
تفاسیر روایی و
تفاسیر درایی جمع آورده است.
کتاب مشتمل بر مقدمه‌ای از نویسنده، چهار باب و یک خاتمه می‌باشد:
«
ابن عاشور و مصادر الکتاب» در این باب عناوین ذیل به چشم می‌خورد: ابن عاشور،
الکتاب و بواعث تالیفه ، مصادر الکتاب.
«منهج الطاهر بن عاشور فی التفسیر بالروایة» عناوین ذیل را دربردارد: اولا: خطته فی تفسیر السور؛ که به مباحث:
ترتیب نزول ،
اسباب نزول ،
عدد آیه‌ها ،
سور مکی و
مدنی و اهداف سوره‌ها می‌پردازد. ثانیا: منهجه فی التفسیر بالروایة، که خود شامل عناوینی چون: تفسیر القرآن بالقرآن، التفسیر بالحدیث النبوی، التفسیر باقوال الصحابة، التفسیر باقوال التابعین، التفسیر باسباب النزول، التفسیر بالقصص، التفسیر بالناسخ و المنسوخ، التفسیر بالقرائات، و التفسیر باقوال من التوراة و الانجیل می‌باشد.
«منهج الطاهر بن عاشور فی التفسیر بالدرایة» شامل یک مقدمه و عنوان: التفسیر بالرای عند ابن عاشور می‌باشد. در این باب ابزاری که در
تفسیر به رای توسط
بن عاشور به کار گرفته شده معرفی می‌شود.
«موقف الطاهر بن عاشور من المذاهب الاعتقادیة» مشتمل بر یک مقدمه است و در آن روش ابن عاشور در برخورد با عقاید مذاهب:
تصوف ،
اعتزال ،
جبریه ،
شیعه ،
خوارج و
بهائیت بیان شده است. در خاتمة هم به بیان مهمترین نتایجی که از مباحث مطرح شده در کتاب به دست می‌آید پرداخته شده است. در پایان کتاب هم فهرست اهم منابع و مصادر آن طبق حروف معجم و فهرست مطالب کتاب درج گردیده است.
نویسنده کتاب آقای دکتر نبیل احمد صقر مفتی مالکی کشور تونس و عضو مجمع اللغة العربیة قاهره و نیز مجمع اللغة العربیة دمشق می‌باشد.
این کتاب در قطع وزیری با جلد شومیز در ۳۳۲ صفحه نخستین بار در سال ۱۴۲۲ ه- ۲۰۰۱ م توسط «الدار المصریة للنشر و التوزیع» منتشر گردیده است. منابع: ۱- خرمشاهی، بهاء الدین، دانشنامه قرآن، جاول ص۳۸۹ و جدوم ص۶۷۵ ۲- مقدمه مؤلف
نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
